түшүнүү

Kyrgyz

Etymology

From Proto-Turkic *tüĺ-ün- (“to think, understand”).

Pronunciation

IPA^(key): /tyˈʃyˈnyː/
Hyphenation: тү‧шү‧нүү

Verb

түшүнүү • (tüşünüü) (Arabic spelling تۉشۉنۉۉ)

to understand
to explain

Conjugation

Conjugation of *түшүнүү* (consonant-final)
			singular				plural
infinitive			түшүнүү tüşünüü
negative infinitive			түшүнбөө tüşünböö
participle	past		түшүнгөн tüşüngön
	negative past		түшүнбөгөн tüşünbögön
	future		түшүнөр tüşünör
	negative future		түшүнбөс tüşünbös
	present perfective		түшүнүп tüşünüp
	present imperfective		түшүнө tüşünö
	negative present		түшүнбөй tüşünböy

			1^st person	2^nd person		3^rd person	1^st person	2^nd person		3^rd person
			1^st person	informal	formal	3^rd person	1^st person	informal	formal	3^rd person
			(мен)	(сен)	(сиз)	(ал)	(биз)	(силер)	(сиздер)	(алар)
past	recent	positive	түшүндүм tüşündüm	түшүндүң tüşündüŋ	түшүндүңүз tüşündüŋüz	түшүндү tüşündü	түшүндүк tüşündük	түшүндүңөр tüşündüŋör	түшүндүңүздөр tüşündüŋüzdör	түшүнүштү, түшүндү¹ tüşünüştü, tüşündü¹
	recent	negative	түшүнгөн жокмун, түшүнбөдүм² tüşüngön jokmun, tüşünbödüm²	түшүнгөн жоксуң, түшүнбөдүң² tüşüngön joksuŋ, tüşünbödüŋ²	түшүнгөн жоксуз, түшүнбөдүңүз² tüşüngön joksuz, tüşünbödüŋüz²	түшүнгөн жок, түшүнбөдү² tüşüngön jok, tüşünbödü²	түшүнгөн жокпуз, түшүнбөдүк² tüşüngön jokpuz, tüşünbödük²	түшүнгөн жоксуңар, түшүнбөдүңөр² tüşüngön joksuŋar, tüşünbödüŋör²	түшүнгөн жоксуздар, түшүнбөдүңүздөр² tüşüngön joksuzdar, tüşünbödüŋüzdör²	түшүнүшкөн жок, түшүнгөн жок¹, түшүнүшпөдү², түшүнбөдү^1,2 tüşünüşkön jok, tüşüngön jok¹, tüşünüşpödü², tüşünbödü^1,2
	remote/general	positive	түшүнгөнмүн, түшүнгөм¹ tüşüngönmün, tüşüngöm¹	түшүнгөнсүң tüşüngönsüŋ	түшүнгөнсүз tüşüngönsüz	түшүнгөн tüşüngön	түшүнгөнбүз tüşüngönbüz	түшүнгөнсүңөр tüşüngönsüŋör	түшүнгөнсүздөр tüşüngönsüzdör	түшүнүшкөн, түшүнгөн¹ tüşünüşkön, tüşüngön¹
	remote/general	negative	түшүнгөн эмесмин tüşüngön emesmin	түшүнгөн эмессиң tüşüngön emessiŋ	түшүнгөн эмессиз tüşüngön emessiz	түшүнгөн эмес tüşüngön emes	түшүнгөн эмеспиз tüşüngön emespiz	түшүнгөн эмессиңер tüşüngön emessiŋer	түшүнгөн эмессиздер tüşüngön emessizder	түшүнүшкөн эмес, түшүнгөн эмес¹ tüşünüşkön emes, tüşüngön emes¹
	distant remote/general	positive	түшүнгөн элем tüşüngön elem	түшүнгөн элең tüşüngön eleŋ	түшүнгөн элеңиз tüşüngön eleŋiz	түшүнгөн эле tüşüngön ele	түшүнгөн элек tüşüngön elek	түшүнгөн элеңер tüşüngön eleŋer	түшүнгөн элеңиздер tüşüngön eleŋizder	түшүнүшкөн эле, түшүнгөн эле¹ tüşünüşkön ele, tüşüngön ele¹
	distant remote/general	negative	түшүнгөн эмес элем tüşüngön emes elem	түшүнгөн эмес элең tüşüngön emes eleŋ	түшүнгөн эмес элеңиз tüşüngön emes eleŋiz	түшүнгөн эмес эле tüşüngön emes ele	түшүнгөн эмес элек tüşüngön emes elek	түшүнгөн эмес элеңер tüşüngön emes eleŋer	түшүнгөн эмес элеңиздер tüşüngön emes eleŋizder	түшүнүшкөн эмес эле, түшүнгөн эмес эле¹ tüşünüşkön emes ele, tüşüngön emes ele¹
	indirect/unwitnessed recent	positive	түшүнүптүрмүн, түшүнүпмүн² tüşünüptürmün, tüşünüpmün²	түшүнүптүрсүң, түшүнүпсүң² tüşünüptürsüŋ, tüşünüpsüŋ²	түшүнүптүрсүз, түшүнүпсүз² tüşünüptürsüz, tüşünüpsüz²	түшүнүптүр tüşünüptür	түшүнүптүрбүз, түшүнүппүз² tüşünüptürbüz, tüşünüppüz²	түшүнүптүрсүңөр, түшүнүпсүңөр² tüşünüptürsüŋör, tüşünüpsüŋör²	түшүнүптүрсүздөр, түшүнүпсүздөр² tüşünüptürsüzdör, tüşünüpsüzdör²	түшүнүшүптүр, түшүнүптүр¹ tüşünüşüptür, tüşünüptür¹
	indirect/unwitnessed recent	negative	түшүнбөптүрмүн, түшүнбөпмүн tüşünböptürmün, tüşünböpmün	түшүнбөптүрсүң, түшүнбөпсүң tüşünböptürsüŋ, tüşünböpsüŋ	түшүнбөптүрсүз, түшүнбөпсүз tüşünböptürsüz, tüşünböpsüz	түшүнбөптүр tüşünböptür	түшүнбөптүрбүз, түшүнбөппүз tüşünböptürbüz, tüşünböppüz	түшүнбөптүрсүңөр, түшүнбөпсүңөр tüşünböptürsüŋör, tüşünböpsüŋör	түшүнбөптүрсүздөр, түшүнбөпсүздөр tüşünböptürsüzdör, tüşünböpsüzdör	түшүнүшпөптүр, түшүнбөптүр¹ tüşünüşpöptür, tüşünböptür¹
	habitual	positive	түшүнчүмүн tüşüncümün	түшүнчүсүң tüşüncüsüŋ	түшүнчүсүз tüşüncüsüz	түшүнчү tüşüncü	түшүнчүбүз tüşüncübüz	түшүнчүсүңөр tüşüncüsüŋör	түшүнчүсүздөр tüşüncüsüzdör	түшүнүшчү, түшүнчү¹ tüşünüşcü, tüşüncü¹
	habitual	negative	түшүнчү эмесмин tüşüncü emesmin	түшүнчү эмессиң tüşüncü emessiŋ	түшүнчү эмессиз tüşüncü emessiz	түшүнчү эмес tüşüncü emes	түшүнчү эмеспиз tüşüncü emespiz	түшүнчү эмессиңер tüşüncü emessiŋer	түшүнчү эмессиздер tüşüncü emessizder	түшүнүшчү эмес, түшүнчү эмес¹ tüşünüşcü emes, tüşüncü emes¹
	remote habitual	positive	түшүнчү элем tüşüncü elem	түшүнчү элең tüşüncü eleŋ	түшүнчү элеңиз tüşüncü eleŋiz	түшүнчү эле tüşüncü ele	түшүнчү элек tüşüncü elek	түшүнчү элеңер tüşüncü eleŋer	түшүнчү элеңиздер tüşüncü eleŋizder	түшүнүшчү эле, түшүнчү эле¹ tüşünüşcü ele, tüşüncü ele¹
	remote habitual	negative	түшүнчү эле эмесмин tüşüncü ele emesmin	түшүнчү эле эмессиң tüşüncü ele emessiŋ	түшүнчү эле эмессиз tüşüncü ele emessiz	түшүнчү эле эмес tüşüncü ele emes	түшүнчү эле эмеспиз tüşüncü ele emespiz	түшүнчү эле эмессиңер tüşüncü ele emessiŋer	түшүнчү эле эмессиздер tüşüncü ele emessizder	түшүнүшчү эле эмес, түшүнчү эле эмес¹ tüşünüşcü ele emes, tüşüncü ele emes¹
	past unaccomplished		түшүнө элекмин tüşünö elekmin	түшүнө элексиң tüşünö eleksiŋ	түшүнө элексиз tüşünö eleksiz	түшүнө элек tüşünö elek	түшүнө элекпиз tüşünö elekpiz	түшүнө элексиңер tüşünö eleksiŋer	түшүнө элексиздер tüşünö eleksizder	түшүнүшө элек, түшүнө элек¹ tüşünüşö elek, tüşünö elek¹
non-past	aorist	positive	түшүнөмүн, түшүнөм¹ tüşünömün, tüşünöm¹	түшүнөсүң tüşünösüŋ	түшүнөсүз tüşünösüz	түшүнөт tüşünöt	түшүнөбүз tüşünöbüz	түшүнөсүңөр tüşünösüŋör	түшүнөсүздөр tüşünösüzdör	түшүнүшөт, түшүнөт¹ tüşünüşöt, tüşünöt¹
	aorist	negative	түшүнбөймүн, түшүнбөйм¹ tüşünböymün, tüşünböym¹	түшүнбөйсүң tüşünböysüŋ	түшүнбөйсүз tüşünböysüz	түшүнбөйт tüşünböyt	түшүнбөйбүз tüşünböybüz	түшүнбөйсүңөр tüşünböysüŋör	түшүнбөйсүздөр tüşünböysüzdör	түшүнүшпөйт, түшүнбөйт¹ tüşünüşpöyt, tüşünböyt¹
	future uncertain	positive	түшүнөрмүн tüşünörmün	түшүнөрсүң tüşünörsüŋ	түшүнөрсүз tüşünörsüz	түшүнөр tüşünör	түшүнөрбүз tüşünörbüz	түшүнөрсүңөр tüşünörsüŋör	түшүнөрсүздөр tüşünörsüzdör	түшүнүшөр, түшүнөр¹ tüşünüşör, tüşünör¹
	future uncertain	negative	түшүнбөсмүн tüşünbösmün	түшүнбөссүң tüşünbössüŋ	түшүнбөссүз tüşünbössüz	түшүнбөс tüşünbös	түшүнбөспүз tüşünböspüz	түшүнбөссүңөр tüşünbössüŋör	түшүнбөссүздөр tüşünbössüzdör	түшүнүшпөс, түшүнбөс¹ tüşünüşpös, tüşünbös¹
imperative/hortative		positive	түшүнөйүн tüşünöyün	түшүн, түшүнгүн³ tüşün, tüşüngün³	түшүнөңүз tüşünöŋüz	түшүнсүн tüşünsün	түшүнөлү, түшүнөлүк tüşünölü, tüşünölük	түшүнгүлө tüşüngülö	түшүнөңүздөр tüşünöŋüzdör	түшүнүшсүн, түшүнсүн¹ tüşünüşsün, tüşünsün¹
imperative/hortative		negative	түшүнбөйүн tüşünböyün	түшүнбө, түшүнбөгүн³ tüşünbö, tüşünbögün³	түшүнбөңүз tüşünböŋüz	түшүнбөсүн tüşünbösün	түшүнбөйлү, түшүнбөйлүк tüşünböylü, tüşünböylük	түшүнбөгүлө tüşünbögülö	түшүнбөңүздөр tüşünböŋüzdör	түшүнүшпөсүн, түшүнбөсүн¹ tüşünüşpösün, tüşünbösün¹
conditional	would type 1	positive	түшүнөр элем tüşünör elem	түшүнөр элең tüşünör eleŋ	түшүнөр элеңиз tüşünör eleŋiz	түшүнөр эле tüşünör ele	түшүнөр элек tüşünör elek	түшүнөр элеңер tüşünör eleŋer	түшүнөр элеңиздер tüşünör eleŋizder	түшүнүшөр эле, түшүнөр эле¹ tüşünüşör ele, tüşünör ele¹
	would type 1	negative	түшүнбөс элем tüşünbös elem	түшүнбөс элең tüşünbös eleŋ	түшүнбөс элеңиз tüşünbös eleŋiz	түшүнбөс эле tüşünbös ele	түшүнбөс элек tüşünbös elek	түшүнбөс элеңер tüşünbös eleŋer	түшүнбөс элеңиздер tüşünbös eleŋizder	түшүнүшпөс эле, түшүнбөс эле¹ tüşünüşpös ele, tüşünbös ele¹
	would type 2	positive	түшүнөт элем tüşünöt elem	түшүнөт элең tüşünöt eleŋ	түшүнөт элеңиз tüşünöt eleŋiz	түшүнөт эле tüşünöt ele	түшүнөт элек tüşünöt elek	түшүнөт элеңер tüşünöt eleŋer	түшүнөт элеңиздер tüşünöt eleŋizder	түшүнүшөт эле, түшүнөт эле¹ tüşünüşöt ele, tüşünöt ele¹
	would type 2	negative	түшүнбөйт элем tüşünböyt elem	түшүнбөйт элең tüşünböyt eleŋ	түшүнбөйт элеңиз tüşünböyt eleŋiz	түшүнбөйт эле tüşünböyt ele	түшүнбөйт элек tüşünböyt elek	түшүнбөйт элеңер tüşünböyt eleŋer	түшүнбөйт элеңиздер tüşünböyt eleŋizder	түшүнүшпөйт эле, түшүнбөйт эле¹ tüşünüşpöyt ele, tüşünböyt ele¹
	counterfactual	positive	түшүнмөкмүн tüşünmökmün	түшүнмөксүң tüşünmöksüŋ	түшүнмөксүз tüşünmöksüz	түшүнмөк tüşünmök	түшүнмөкпүз tüşünmökpüz	түшүнмөксүңөр tüşünmöksüŋör	түшүнмөксүздөр tüşünmöksüzdör	түшүнүшмөк, түшүнмөк¹ tüşünüşmök, tüşünmök¹
	counterfactual	negative	түшүнмөк эмесмин tüşünmök emesmin	түшүнмөк эмессиң tüşünmök emessiŋ	түшүнмөк эмессиз tüşünmök emessiz	түшүнмөк эмес tüşünmök emes	түшүнмөк эмеспиз tüşünmök emespiz	түшүнмөк эмессиңер tüşünmök emessiŋer	түшүнмөк эмессиздер tüşünmök emessizder	түшүнүшмөк эмес, түшүнмөк эмес¹ tüşünüşmök emes, tüşünmök emes¹
	if	positive	түшүнсөм tüşünsöm	түшүнсөң tüşünsöŋ	түшүнсөңүз tüşünsöŋüz	түшүнсө tüşünsö	түшүнсөк tüşünsök	түшүнсөңөр tüşünsöŋör	түшүнсөңүздөр tüşünsöŋüzdör	түшүнүшсө, түшүнсө¹ tüşünüşsö, tüşünsö¹
	if	negative	түшүнбөсөм tüşünbösöm	түшүнбөсөң tüşünbösöŋ	түшүнбөсөңүз tüşünbösöŋüz	түшүнбөсө tüşünbösö	түшүнбөсөк tüşünbösök	түшүнбөсөңөр tüşünbösöŋör	түшүнбөсөңүздөр tüşünbösöŋüzdör	түшүнүшпөсө, түшүнбөсө¹ tüşünüşpösö, tüşünbösö¹

¹More colloquial.
²Nonstandard.
³More polite.

References

“түшүнүү”, in Эл-Сөздүк [El-Sözdük] (in Russian)