բուռն

Armenian

Etymology

Learned borrowing from Old Armenian բուռն (buṙn).

Pronunciation

  • (Eastern Armenian) IPA(key): /burən/, [búrən]
  • (Western Armenian) IPA(key): /puɾən/, [pʰúɾən]
  • Audio (Eastern Armenian):(file)

Adjective

բուռն • (buṙn) (superlative ամենաբուռն)

  1. impetuous, vehement; violent
    բուռն ծափերbuṙn capʻerwild applause

Declension

nominalized, i-type (Eastern Armenian)
singular plural
nominative բուռն (buṙn) բուռններ (buṙnner)
dative բուռնի (buṙni) բուռնների (buṙnneri)
ablative բուռնից (buṙnicʻ) բուռններից (buṙnnericʻ)
instrumental բուռնով (buṙnov) բուռններով (buṙnnerov)
locative բուռնում (buṙnum) բուռններում (buṙnnerum)
definite forms
nominative բուռնը / բուռնն (buṙnə / buṙnn) բուռնները / բուռններն (buṙnnerə / buṙnnern)
dative բուռնին (buṙnin) բուռններին (buṙnnerin)
1st person possessive forms (my)
nominative բուռնս (buṙns) բուռններս (buṙnners)
dative բուռնիս (buṙnis) բուռններիս (buṙnneris)
ablative բուռնիցս (buṙnicʻs) բուռններիցս (buṙnnericʻs)
instrumental բուռնովս (buṙnovs) բուռններովս (buṙnnerovs)
locative բուռնումս (buṙnums) բուռններումս (buṙnnerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative բուռնդ (buṙnd) բուռններդ (buṙnnerd)
dative բուռնիդ (buṙnid) բուռններիդ (buṙnnerid)
ablative բուռնիցդ (buṙnicʻd) բուռններիցդ (buṙnnericʻd)
instrumental բուռնովդ (buṙnovd) բուռններովդ (buṙnnerovd)
locative բուռնումդ (buṙnumd) բուռններումդ (buṙnnerumd)

Derived terms

Old Armenian

Etymology

Likely a secondary n-stem based on the root noun Proto-Indo-European *bʰṓr (literally bearer, carrier), from *bʰer- (to bear, carry).[1][2][3] The figurative senses "power; violence; violent" developed secondarily from "hand, fist".[1]

Noun

բուռն • (buṙn)

  1. hand clenched for grasping, hitting etc.; a fist
  2. handful, fistful
    բուռն միbuṙn mia handful
  3. (figuratively) power, authority; violence, force, tyranny
  4. (figuratively) tyrant, usurper
  5. various idiomatic usages:
    բուռն հարկանելbuṙn harkanelto undertake, begin
    ի բուռն արկանել, առնուլ, զբռամբ ածել, արկանել, ընդ բռամբ ունելi buṙn arkanel, aṙnul, zbṙamb acel, arkanel, ənd bṙamb unelto take, to grasp, to arrest; to rule, to conquer, to subjugate
    բուռն հարկանել զօձեացbuṙn harkanel zōjeacʻto take by the neck
    ի բուռն գալ, անկանելi buṙn gal, ankanelto be taken, seized, arrested
    բուռն առնել, լինել, ի վերայ դնելbuṙn aṙnel, linel, i veray dnelto force, to offer violence
    ի բռին ունել, դնել զոգի/զոգիսնi bṙin unel, dnel zogi/zogisnto risk, to hazard, to expose oneself to peril
    • 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).3.1–4:[4]
      Է երէ ինչ, որ կոչի աւթողոփոս․ գազան սաստիկ էրէ․ մինչ որսորդաց չէ հնար զնա ի բուռն արկանել։ Եղջիւրս ունի երկայնս եւ սղոցաձեւս, մինչեւ զծառս մեծամեծս եւ բարձունս սղոցել․ եւ յորժամ ծարաւեսցի, գնայ յԱրածանի գետ եւ ըմբէ ջուր։
      Ē erē inčʻ, or kočʻi awtʻołopʻos; gazan sastik ērē; minčʻ orsordacʻ čʻē hnar zna i buṙn arkanel. Ełǰiwrs uni erkayns ew słocʻajews, minčʻew zcaṙs mecamecs ew barjuns słocʻel; ew yoržam carawescʻi, gnay yAracani get ew əmbē ǰur.
      • Translation by Gohar Muradyan
        There is an animal called autholops, an exceedingly fierce animal; until the hunters are unable to catch it. It has long horns in the shape of a saw, so that it is able to saw very large and high trees. And when it is thirsty, it goes to the river Aracani and drinks water.

Declension

n-type
singular plural
nominative բուռն (buṙn) բռունք (bṙunkʻ)
genitive բռան, բռին (bṙan, bṙin) բռանց (bṙancʻ)
dative բռան, բռին (bṙan, bṙin) բռանց (bṙancʻ)
accusative բուռն (buṙn) բռունս (bṙuns)
ablative բռանէ (bṙanē) բռանց (bṙancʻ)
instrumental բռամբ (bṙamb) բռամբք (bṙambkʻ)
locative բռան, բռին (bṙan, bṙin) բռունս (bṙuns)

Adjective

բուռն • (buṙn)

  1. (figuratively) strong, violent

Declension

n-type
singular plural
nominative բուռն (buṙn) բռունք (bṙunkʻ)
genitive բռան, բռին (bṙan, bṙin) բռանց (bṙancʻ)
dative բռան, բռին (bṙan, bṙin) բռանց (bṙancʻ)
accusative բուռն (buṙn) բռունս (bṙuns)
ablative բռանէ (bṙanē) բռանց (bṙancʻ)
instrumental բռամբ (bṙamb) բռամբք (bṙambkʻ)
locative բռան, բռին (bṙan, bṙin) բռունս (bṙuns)

Adverb

բուռն • (buṙn)

  1. (figuratively) violently, ardently; with violence
    բուռն դէտ/դէպ ունելbuṙn dēt/dēp unelto aim at

Derived terms

  • ամէնըմբռնող (amēnəmbṙnoł)
  • անբռնաբար (anbṙnabar)
  • անբռնադատ (anbṙnadat)
  • անբռնադատաբար (anbṙnadatabar)
  • անբռնադատելի (anbṙnadateli)
  • անբռնութիւն (anbṙnutʻiwn)
  • անըմբռնաբար (anəmbṙnabar)
  • անըմբռնական (anəmbṙnakan)
  • անըմբռնապէս (anəmbṙnapēs)
  • անըմբռնելի (anəmbṙneli)
  • անըմբռնիմ (anəmbṙnim)
  • անըմբռնութիւն (anəmbṙnutʻiwn)
  • բուռնալիր (buṙnalir)
  • բռնաբար (bṙnabar)
  • բռնաբարբառ (bṙnabarbaṙ)
  • բռնաբարբառութիւն (bṙnabarbaṙutʻiwn)
  • բռնաբարեմ (bṙnabarem)
  • բռնաբարու (bṙnabaru)
  • բռնագլուխ (bṙnaglux)
  • բռնագոյն (bṙnagoyn)
  • բռնագործ (bṙnagorc)
  • բռնադատ (bṙnadat)
  • բռնադատագոյն (bṙnadatagoyn)
  • բռնադատական (bṙnadatakan)
  • բռնադատեմ (bṙnadatem)
  • բռնադատիչ (bṙnadatičʻ)
  • բռնադատողական (bṙnadatołakan)
  • բռնադատու (bṙnadatu)
  • բռնադատութիւն (bṙnadatutʻiwn)
  • բռնազբօսաբար (bṙnazbōsabar)
  • բռնազբօսեմ (bṙnazbōsem)
  • բռնազբօսիկ (bṙnazbōsik)
  • բռնազբօսութիւն (bṙnazbōsutʻiwn)
  • բռնազգեցիկ (bṙnazgecʻik)
  • բռնաժանի (bṙnažani)
  • բռնալիր (bṙnalir)
  • բռնախոյեան (bṙnaxoyean)
  • բռնակալ (bṙnakal)
  • բռնակալեմ (bṙnakalem)
  • բռնակալու (bṙnakalu)
  • բռնակալութիւն (bṙnakalutʻiwn)
  • բռնական (bṙnakan)
  • բռնակռիւ (bṙnakṙiw)
  • բռնահարեմ (bṙnaharem)
  • բռնահարութիւն (bṙnaharutʻiwn)
  • բռնաձգութիւն (bṙnajgutʻiwn)
  • բռնաձիգ (bṙnajig)
  • բռնամահ (bṙnamah)
  • բռնամահիկ (bṙnamahik)
  • բռնամարտ (bṙnamart)
  • բռնամարտիկ (bṙnamartik)
  • բռնամարտիկն (bṙnamartikn)
  • բռնամարտկութիւն (bṙnamartkutʻiwn)
  • բռնանամ (bṙnanam)
  • բռնաշունչ (bṙnašunčʻ)
  • բռնապաստան (bṙnapastan)
  • բռնապսակ (bṙnapsak)
  • բռնապտակք (bṙnaptakkʻ)
  • բռնավարեմ (bṙnavarem)
  • բռնավէժ (bṙnavēž)
  • բռնատեղ (bṙnateł)
  • բռնարկեմ (bṙnarkem)
  • բռնաւոր (bṙnawor)
  • բռնաւորաբար (bṙnaworabar)
  • բռնաւորագոյն (bṙnaworagoyn)
  • բռնաւորական (bṙnaworakan)
  • բռնաւորեմ (bṙnaworem)
  • բռնաւորիմ (bṙnaworim)
  • բռնաւորութիւն (bṙnaworutʻiwn)
  • բռնաքար (bṙnakʻar)
  • բռնեմ (bṙnem)
  • բռնի (bṙni)
  • բռնխէթք (bṙnxētʻkʻ)
  • բռնութիւն (bṙnutʻiwn)
  • բռնումն (bṙnumn)
  • բռնցի (bṙncʻi)
  • բռքար (bṙkʻar)
  • դժուարըմբռնելի (džuarəmbṙneli)
  • դիւրըմբռնելի (diwrəmbṙneli)
  • դիւրըմբռնողական (diwrəmbṙnołakan)
  • դիւրըմբռնութիւն (diwrəmbṙnutʻiwn)
  • ըմբռնած (əmbṙnac)
  • ըմբռնական (əmbṙnakan)
  • ըմբռնաղ (əmbṙnał)
  • ըմբռնեմ (əmbṙnem)
  • ըմբռնիչ (əmbṙničʻ)
  • ըմբռնողաբար (əmbṙnołabar)
  • ըմբռնողական (əmbṙnołakan)
  • ըմբռնողականագոյն (əmbṙnołakanagoyn)
  • ըմբռնողականութիւն (əmbṙnołakanutʻiwn)
  • ըմբռնողապէս (əmbṙnołapēs)
  • ըմբռնողութիւն (əmbṙnołutʻiwn)
  • ըմբռնութիւն (əmbṙnutʻiwn)
  • ըմբռնումն (əmbṙnumn)
  • ընբռնեմ (ənbṙnem)
  • լիաբուռն (liabuṙn)
  • կաշմբուռն (kašmbuṙn)
  • հաստաբուռն (hastabuṙn)
  • հարստաբուռն (harstabuṙn)
  • յոգնըմբռնող (yognəmbṙnoł)
  • տարաբռնութիւն (tarabṙnutʻiwn)

Descendants

  • Armenian: > բուռ (buṙ) (inherited), > բռունցք (bṙuncʻkʻ) (inherited), բուռն (buṙn) (learned)
  • Romani: burnek

References

  1. 1.0 1.1 Lidén, Evald (1916) “Studien zur tocharischen Sprachgeschichte”, in Göteborgs högskolas årsskrift[1] (in German), volume 22, number 3, pages 32–34
  2. ^ Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 1, Bern, München: Francke Verlag, page 129
  3. ^ Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, pages 123–124
  4. ^ Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6)‎[2], Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 91, 143

Further reading