अर्वत्
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- অৰ্বত্ (Assamese script)
- ᬅᬃᬯᬢ᭄ (Balinese script)
- অর্বত্ (Bengali script)
- 𑰀𑰨𑰿𑰪𑰝𑰿 (Bhaiksuki script)
- 𑀅𑀭𑁆𑀯𑀢𑁆 (Brahmi script)
- အရွတ် (Burmese script)
- અર્વત્ (Gujarati script)
- ਅਰ੍ਵਤ੍ (Gurmukhi script)
- 𑌅𑌰𑍍𑌵𑌤𑍍 (Grantha script)
- ꦄꦂꦮꦠ꧀ (Javanese script)
- 𑂃𑂩𑂹𑂫𑂞𑂹 (Kaithi script)
- ಅರ್ವತ್ (Kannada script)
- អវ៌ត៑ (Khmer script)
- ອຣ຺ວຕ຺ (Lao script)
- അര്വത് (Malayalam script)
- ᠠᡵᠣᠸᠠᢠ (Manchu script)
- 𑘀𑘨𑘿𑘪𑘝𑘿 (Modi script)
- ᠠᠷᢦᢐ (Mongolian script)
- 𑦠𑧈𑧠𑧊𑦽𑧠 (Nandinagari script)
- 𑐀𑐬𑑂𑐰𑐟𑑂 (Newa script)
- ଅର୍ଵତ୍ (Odia script)
- ꢂꢬ꣄ꢮꢡ꣄ (Saurashtra script)
- 𑆃𑆫𑇀𑆮𑆠𑇀 (Sharada script)
- 𑖀𑖨𑖿𑖪𑖝𑖿 (Siddham script)
- අර්වත් (Sinhalese script)
- 𑩐𑩼 𑪙𑩾𑩫 𑪙 (Soyombo script)
- 𑚀𑚤𑚶𑚦𑚙𑚶 (Takri script)
- அர்வத் (Tamil script)
- అర్వత్ (Telugu script)
- อรฺวตฺ (Thai script)
- ཨ་རྭ་ཏ྄ (Tibetan script)
- 𑒁𑒩𑓂𑒫𑒞𑓂 (Tirhuta script)
- 𑨀𑨫𑩇𑨭𑨙𑨴 (Zanabazar Square script)
Etymology
From Proto-Indo-Iranian *Hárwants (“fast, quick; a racehorse, courser, a fast horse”), from Proto-Indo-European *h₃ér-went-s, from *h₃er- (“to move (swiftly), to spring”). Cognate with Avestan 𐬀𐬎𐬭𐬎𐬎𐬀𐬧𐬙 (auruuaṇt, “quick, fast; a courser, fast horse”), Middle Persian [script needed] ('lwnd /arwand/, “quick”).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /ɐ́ɾ.ʋɐt/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /ɐɾ.ʋɐt̪/
Noun
अर्वत् • (árvat) stem, m (root ऋ)
- courser (a swift horse); a racehorse
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 1.91.20:
- सोमो धेनुं सोमो अर्वन्तम् आशुं सोमो वीरं कर्मण्यं ददाति ।
सादन्यं विदथ्यं सभेयं पितृश्रवणं यो ददाशदस्मै ॥- somo dhenuṃ somo arvantam āśuṃ somo vīraṃ karmaṇyaṃ dadāti.
sādanyaṃ vidathyaṃ sabheyaṃ pitṛśravaṇaṃ yo dadāśadasmai. - To him who worships Soma gives the milch-cow, a fast horse and a son of active knowledge,
[Who is] skilled in home duties, meet for holy synod, for council meet, a glory to his father.
- somo dhenuṃ somo arvantam āśuṃ somo vīraṃ karmaṇyaṃ dadāti.
- सोमो धेनुं सोमो अर्वन्तम् आशुं सोमो वीरं कर्मण्यं ददाति ।
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | अर्वान् (árvān) | अर्वन्तौ (árvantau) अर्वन्ता¹ (árvantā¹) |
अर्वन्तः (árvantaḥ) |
| accusative | अर्वन्तम् (árvantam) | अर्वन्तौ (árvantau) अर्वन्ता¹ (árvantā¹) |
अर्वतः (árvataḥ) |
| instrumental | अर्वता (árvatā) | अर्वद्भ्याम् (árvadbhyām) | अर्वद्भिः (árvadbhiḥ) |
| dative | अर्वते (árvate) | अर्वद्भ्याम् (árvadbhyām) | अर्वद्भ्यः (árvadbhyaḥ) |
| ablative | अर्वतः (árvataḥ) | अर्वद्भ्याम् (árvadbhyām) | अर्वद्भ्यः (árvadbhyaḥ) |
| genitive | अर्वतः (árvataḥ) | अर्वतोः (árvatoḥ) | अर्वताम् (árvatām) |
| locative | अर्वति (árvati) | अर्वतोः (árvatoḥ) | अर्वत्सु (árvatsu) |
| vocative | अर्वन् (árvan) अर्वः² (árvaḥ²) |
अर्वन्तौ (árvantau) अर्वन्ता¹ (árvantā¹) |
अर्वन्तः (árvantaḥ) |
- ¹Vedic
- ²Rigvedic
Adjective
अर्वत् • (árvat) stem (root ऋ)
- fast, quick, fleet
- c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda 4.9.2:
- परिपाणं पुरुषाणां परिपाणं गवाम् असि ।
अश्वानाम् अर्वतां परिपाणाय तस्थिषे ॥- paripāṇaṃ puruṣāṇāṃ paripāṇaṃ gavām asi.
aśvānām arvatāṃ paripāṇāya tasthiṣe. - Thou art the safeguard of the men, thou art the safeguard of the kine,
Thou standest ready to protect the horses that are fleet of foot.
- paripāṇaṃ puruṣāṇāṃ paripāṇaṃ gavām asi.
- परिपाणं पुरुषाणां परिपाणं गवाम् असि ।
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | अर्वान् (árvān) | अर्वन्तौ (árvantau) अर्वन्ता¹ (árvantā¹) |
अर्वन्तः (árvantaḥ) |
| accusative | अर्वन्तम् (árvantam) | अर्वन्तौ (árvantau) अर्वन्ता¹ (árvantā¹) |
अर्वतः (árvataḥ) |
| instrumental | अर्वता (árvatā) | अर्वद्भ्याम् (árvadbhyām) | अर्वद्भिः (árvadbhiḥ) |
| dative | अर्वते (árvate) | अर्वद्भ्याम् (árvadbhyām) | अर्वद्भ्यः (árvadbhyaḥ) |
| ablative | अर्वतः (árvataḥ) | अर्वद्भ्याम् (árvadbhyām) | अर्वद्भ्यः (árvadbhyaḥ) |
| genitive | अर्वतः (árvataḥ) | अर्वतोः (árvatoḥ) | अर्वताम् (árvatām) |
| locative | अर्वति (árvati) | अर्वतोः (árvatoḥ) | अर्वत्सु (árvatsu) |
| vocative | अर्वन् (árvan) अर्वः² (árvaḥ²) |
अर्वन्तौ (árvantau) अर्वन्ता¹ (árvantā¹) |
अर्वन्तः (árvantaḥ) |
- ¹Vedic
- ²Rigvedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | अर्वती (árvatī) | अर्वत्यौ (árvatyau) अर्वती¹ (árvatī¹) |
अर्वत्यः (árvatyaḥ) अर्वतीः¹ (árvatīḥ¹) |
| accusative | अर्वतीम् (árvatīm) | अर्वत्यौ (árvatyau) अर्वती¹ (árvatī¹) |
अर्वतीः (árvatīḥ) |
| instrumental | अर्वत्या (árvatyā) | अर्वतीभ्याम् (árvatībhyām) | अर्वतीभिः (árvatībhiḥ) |
| dative | अर्वत्यै (árvatyai) | अर्वतीभ्याम् (árvatībhyām) | अर्वतीभ्यः (árvatībhyaḥ) |
| ablative | अर्वत्याः (árvatyāḥ) अर्वत्यै² (árvatyai²) |
अर्वतीभ्याम् (árvatībhyām) | अर्वतीभ्यः (árvatībhyaḥ) |
| genitive | अर्वत्याः (árvatyāḥ) अर्वत्यै² (árvatyai²) |
अर्वत्योः (árvatyoḥ) | अर्वतीनाम् (árvatīnām) |
| locative | अर्वत्याम् (árvatyām) | अर्वत्योः (árvatyoḥ) | अर्वतीषु (árvatīṣu) |
| vocative | अर्वति (árvati) | अर्वत्यौ (árvatyau) अर्वती¹ (árvatī¹) |
अर्वत्यः (árvatyaḥ) अर्वतीः¹ (árvatīḥ¹) |
- ¹Vedic
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | अर्वत् (árvat) | अर्वती (árvatī) | अर्वन्ति (árvanti) |
| accusative | अर्वत् (árvat) | अर्वती (árvatī) | अर्वन्ति (árvanti) |
| instrumental | अर्वता (árvatā) | अर्वद्भ्याम् (árvadbhyām) | अर्वद्भिः (árvadbhiḥ) |
| dative | अर्वते (árvate) | अर्वद्भ्याम् (árvadbhyām) | अर्वद्भ्यः (árvadbhyaḥ) |
| ablative | अर्वतः (árvataḥ) | अर्वद्भ्याम् (árvadbhyām) | अर्वद्भ्यः (árvadbhyaḥ) |
| genitive | अर्वतः (árvataḥ) | अर्वतोः (árvatoḥ) | अर्वताम् (árvatām) |
| locative | अर्वति (árvati) | अर्वतोः (árvatoḥ) | अर्वत्सु (árvatsu) |
| vocative | अर्वत् (árvat) | अर्वती (árvatī) | अर्वन्ति (árvanti) |
References
Monier Williams (1899) “अर्वत्”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 93, column 2.