ईरयति

Sanskrit

Alternative scripts

ঈৰয়তি (Assamese script)
ᬈᬭᬬᬢᬶ (Balinese script)
ঈরয়তি (Bengali script)
𑰃𑰨𑰧𑰝𑰰 (Bhaiksuki script)
𑀈𑀭𑀬𑀢𑀺 (Brahmi script)
ဤရယတိ (Burmese script)
ઈરયતિ (Gujarati script)
ਈਰਯਤਿ (Gurmukhi script)
𑌈𑌰𑌯𑌤𑌿 (Grantha script)
ꦇꦫꦪꦠꦶ (Javanese script)
𑂆𑂩𑂨𑂞𑂱 (Kaithi script)
ಈರಯತಿ (Kannada script)
ឦរយតិ (Khmer script)
ອີຣຍຕິ (Lao script)
ഈരയതി (Malayalam script)
ᡳᡳᡵᠠᠶᠠᢠᡳ (Manchu script)
𑘃𑘨𑘧𑘝𑘱 (Modi script)
ᠢᠢᠷᠠᠶ᠋ᠠᢐᠢ (Mongolian script)
𑦣𑧈𑧇𑦽𑧒 (Nandinagari script)
𑐃𑐬𑐫𑐟𑐶 (Newa script)
ଈରଯତି (Odia script)
ꢅꢬꢫꢡꢶ (Saurashtra script)
𑆆𑆫𑆪𑆠𑆴 (Sharada script)
𑖃𑖨𑖧𑖝𑖰 (Siddham script)
ඊරයති (Sinhalese script)
𑩐𑩑𑩛𑩼𑩻𑩫𑩑 (Soyombo script)
𑚃𑚤𑚣𑚙𑚮 (Takri script)
ஈரயதி (Tamil script)
ఈరయతి (Telugu script)
อีรยติ (Thai script)
ཨཱི་ར་ཡ་ཏི (Tibetan script)
𑒄𑒩𑒨𑒞𑒱 (Tirhuta script)
𑨀𑨁𑨊𑨫𑨪𑨙𑨁 (Zanabazar Square script)

Etymology

From the root ईर् (īr) +‎ -अयति (-ayati). Ultimately from Proto-Indo-European *h₃er- (“to move, stir”).

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /iː.ɾɐ́.jɐ.ti/
(Classical Sanskrit) IPA^(key): /iː.ɾɐ.jɐ.t̪i/

Verb

ईरयति • (īráyati) third-singular indicative (class 10, type P, causative, root ईर्)

to cause to move or stir
to set in motion
to excite
to agitate
to elevate, raise

Conjugation

Forms of Sanskrit verbs are numerous and complicated. The following conjugation shows only a subset of all forms and should be treated as a guide.

Nonfinite Forms: ईरयितुम् (īráyitum)
	Undeclinable
Infinitive	ईरयितुम् īráyitum
Gerund	ईरयित्वा īrayitvā́
	Participles
Masculine/Neuter Gerundive	ईरयितव्य / ईरनीय īrayitavyà / īranī́ya
Feminine Gerundive	ईरयितव्या / ईरनीया īrayitavyā̀ / īranī́yā
Masculine/Neuter Past Passive Participle	ईरित īritá
Feminine Past Passive Participle	ईरिता īritā́
Masculine/Neuter Past Active Participle	ईरितवत् īritávat
Feminine Past Active Participle	ईरितवती īritávatī

Present: ईरयति (īráyati), ईरयते (īráyate)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	ईरयति īráyati	ईरयतः īráyataḥ	ईरयन्ति īráyanti	ईरयते īráyate	ईरयेते īráyete	ईरयन्ते īráyante
Second	ईरयसि īráyasi	ईरयथः īráyathaḥ	ईरयथ īráyatha	ईरयसे īráyase	ईरयेथे īráyethe	ईरयध्वे īráyadhve
First	ईरयामि īráyāmi	ईरयावः īráyāvaḥ	ईरयामः / ईरयामसि¹ īráyāmaḥ / īráyāmasi¹	ईरये īráye	ईरयावहे īráyāvahe	ईरयामहे īráyāmahe
Imperative
Third	ईरयतु īráyatu	ईरयताम् īráyatām	ईरयन्तु īráyantu	ईरयताम् īráyatām	ईरयेताम् īráyetām	ईरयन्ताम् īráyantām
Second	ईरय īráya	ईरयतम् īráyatam	ईरयत īráyata	ईरयस्व īráyasva	ईरयेथाम् īráyethām	ईरयध्वम् īráyadhvam
First	ईरयाणि īráyāṇi	ईरयाव īráyāva	ईरयाम īráyāma	ईरयै īráyai	ईरयावहै īráyāvahai	ईरयामहै īráyāmahai
Optative/Potential
Third	ईरयेत् īráyet	ईरयेताम् īráyetām	ईरयेयुः īráyeyuḥ	ईरयेत īráyeta	ईरयेयाताम् īráyeyātām	ईरयेरन् īráyeran
Second	ईरयेः īráyeḥ	ईरयेतम् īráyetam	ईरयेत īráyeta	ईरयेथाः īráyethāḥ	ईरयेयाथाम् īráyeyāthām	ईरयेध्वम् īráyedhvam
First	ईरयेयम् īráyeyam	ईरयेव īráyeva	ईरयेम īráyema	ईरयेय īráyeya	ईरयेवहि īráyevahi	ईरयेमहि īráyemahi
Subjunctive
Third	ईरयात् / ईरयाति īráyāt / īráyāti	ईरयातः īráyātaḥ	ईरयान् īráyān	ईरयाते / ईरयातै īráyāte / īráyātai	ईरयैते īráyaite	ईरयन्त / ईरयान्तै īráyanta / īráyāntai
Second	ईरयाः / ईरयासि īráyāḥ / īráyāsi	ईरयाथः īráyāthaḥ	ईरयाथ īráyātha	ईरयासे / ईरयासै īráyāse / īráyāsai	ईरयैथे īráyaithe	ईरयाध्वै īráyādhvai
First	ईरयाणि īráyāṇi	ईरयाव īráyāva	ईरयाम īráyāma	ईरयै īráyai	ईरयावहै īráyāvahai	ईरयामहै īráyāmahai
Participles
	ईरयत् īráyat			ईरयमाण / ईरयाण² īráyamāṇa / īrayāṇa²
Notes	The subjunctive is only used in Vedic Sanskrit. ¹Vedic ²Later Sanskrit

Imperfect: अईरयत् (áīrayat), अईरयत (áīrayata)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	अईरयत् áīrayat	अईरयताम् áīrayatām	अईरयन् áīrayan	अईरयत áīrayata	अईरयेताम् áīrayetām	अईरयन्त áīrayanta
Second	अईरयः áīrayaḥ	अईरयतम् áīrayatam	अईरयत áīrayata	अईरयथाः áīrayathāḥ	अईरयेथाम् áīrayethām	अईरयध्वम् áīrayadhvam
First	अईरयम् áīrayam	अईरयाव áīrayāva	अईरयाम áīrayāma	अईरये áīraye	अईरयावहि áīrayāvahi	अईरयामहि áīrayāmahi

Future: ईरयिष्यति (īrayiṣyáti), ईरयिष्यते (īrayiṣyáte)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	ईरयिष्यति īrayiṣyáti	ईरयिष्यतः īrayiṣyátaḥ	ईरयिष्यन्ति īrayiṣyánti	ईरयिष्यते īrayiṣyáte	ईरयिष्येते īrayiṣyéte	ईरयिष्यन्ते īrayiṣyánte
Second	ईरयिष्यसि īrayiṣyási	ईरयिष्यथः īrayiṣyáthaḥ	ईरयिष्यथ īrayiṣyátha	ईरयिष्यसे īrayiṣyáse	ईरयिष्येथे īrayiṣyéthe	ईरयिष्यध्वे īrayiṣyádhve
First	ईरयिष्यामि īrayiṣyā́mi	ईरयिष्यावः īrayiṣyā́vaḥ	ईरयिष्यामः / ईरयिष्यामसि¹ īrayiṣyā́maḥ / īrayiṣyā́masi¹	ईरयिष्ये īrayiṣyé	ईरयिष्यावहे īrayiṣyā́vahe	ईरयिष्यामहे īrayiṣyā́mahe
Participles
	ईरयिष्यत् īrayiṣyát			ईरयिष्यमाण īrayiṣyámāṇa
Notes	¹Vedic

Conditional: अईरयिष्यत् (áīrayiṣyat), अईरयिष्यत (áīrayiṣyata)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	अईरयिष्यत् áīrayiṣyat	अईरयिष्यताम् áīrayiṣyatām	अईरयिष्यन् áīrayiṣyan	अईरयिष्यत áīrayiṣyata	अईरयिष्येताम् áīrayiṣyetām	अईरयिष्यन्त áīrayiṣyanta
Second	अईरयिष्यः áīrayiṣyaḥ	अईरयिष्यतम् áīrayiṣyatam	अईरयिष्यत áīrayiṣyata	अईरयिष्यथाः áīrayiṣyathāḥ	अईरयिष्येथाम् áīrayiṣyethām	अईरयिष्यध्वम् áīrayiṣyadhvam
First	अईरयिष्यम् áīrayiṣyam	अईरयिष्याव áīrayiṣyāva	अईरयिष्याम áīrayiṣyāma	अईरयिष्ये áīrayiṣye	अईरयिष्यावहि áīrayiṣyāvahi	अईरयिष्यामहि áīrayiṣyāmahi

Benedictive/Precative: ईर्यात् (īryā́t) or ईर्याः (īryā́ḥ), ईरयिषीष्ट (īrayiṣīṣṭá)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Optative/Potential
Third	ईर्यात् / ईर्याः¹ īryā́t / īryā́ḥ¹	ईर्यास्ताम् īryā́stām	ईर्यासुः īryā́suḥ	ईरयिषीष्ट īrayiṣīṣṭá	ईरयिषीयास्ताम्² īrayiṣīyā́stām²	ईरयिषीरन् īrayiṣīrán
Second	ईर्याः īryā́ḥ	ईर्यास्तम् īryā́stam	ईर्यास्त īryā́sta	ईरयिषीष्ठाः īrayiṣīṣṭhā́ḥ	ईरयिषीयास्थाम्² īrayiṣīyā́sthām²	ईरयिषीढ्वम् īrayiṣīḍhvám
First	ईर्यासम् īryā́sam	ईर्यास्व īryā́sva	ईर्यास्म īryā́sma	ईरयिषीय īrayiṣīyá	ईरयिषीवहि īrayiṣīváhi	ईरयिषीमहि īrayiṣīmáhi
Notes	¹Vedic ²Uncertain

Perfect: ईरयामास (īrayā́mā́sa) or ईरयांचकार (īrayā́ṃcakā́ra), ईरयांचक्रे (īrayā́ṃcakré)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	ईरयामास / ईरयांचकार īrayā́mā́sa / īrayā́ṃcakā́ra	ईरयामासतुः / ईरयांचक्रतुः īrayā́māsátuḥ / īrayā́ṃcakrátuḥ	ईरयामासुः / ईरयांचक्रुः īrayā́māsúḥ / īrayā́ṃcakrúḥ	ईरयांचक्रे īrayā́ṃcakré	ईरयांचक्राते īrayā́ṃcakrā́te	ईरयांचक्रिरे īrayā́ṃcakriré
Second	ईरयामासिथ / ईरयांचकर्थ īrayā́mā́sitha / īrayā́ṃcakártha	ईरयामासथुः / ईरयांचक्रथुः īrayā́māsáthuḥ / īrayā́ṃcakráthuḥ	ईरयामास / ईरयांचक्र īrayā́māsá / īrayā́ṃcakrá	ईरयांचकृषे īrayā́ṃcakṛṣé	ईरयांचक्राथे īrayā́ṃcakrā́the	ईरयांचकृध्वे īrayā́ṃcakṛdhvé
First	ईरयामास / ईरयांचकर īrayā́mā́sa / īrayā́ṃcakára	ईरयामासिव / ईरयांचकृव īrayā́māsivá / īrayā́ṃcakṛvá	ईरयामासिम / ईरयांचकृम īrayā́māsimá / īrayā́ṃcakṛmá	ईरयांचक्रे īrayā́ṃcakré	ईरयांचकृवहे īrayā́ṃcakṛváhe	ईरयांचकृमहे īrayā́ṃcakṛmáhe
Participles
	ईरयामासिवांस् / ईरयांचकृवांस् īrayā́māsivā́ṃs / īrayā́ṃcakṛvā́ṃs			ईरयांचक्राण īrayā́ṃcakrāṇá

References

Monier Williams (1899) “ईर्”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 170, columns 2-3.