क्ष्णोत्र
Sanskrit
Alternative forms
Alternative scripts
- ক্ষ্ণোত্ৰ (Assamese script)
- ᬓ᭄ᬱ᭄ᬡᭀᬢ᭄ᬭ (Balinese script)
- ক্ষ্ণোত্র (Bengali script)
- 𑰎𑰿𑰬𑰿𑰜𑰺𑰝𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
- 𑀓𑁆𑀱𑁆𑀡𑁄𑀢𑁆𑀭 (Brahmi script)
- က္ၑ္ဏောတြ (Burmese script)
- ક્ષ્ણોત્ર (Gujarati script)
- ਕ੍ਸ਼੍ਣੋਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
- 𑌕𑍍𑌷𑍍𑌣𑍋𑌤𑍍𑌰 (Grantha script)
- ꦏ꧀ꦰ꧀ꦟꦺꦴꦠꦿ (Javanese script)
- 𑂍𑂹𑂭𑂹𑂝𑂷𑂞𑂹𑂩 (Kaithi script)
- ಕ್ಷ್ಣೋತ್ರ (Kannada script)
- ក្ឞ្ណោត្រ (Khmer script)
- ກ຺ຩ຺ໂຓຕ຺ຣ (Lao script)
- ക്ഷ്ണോത്ര (Malayalam script)
- ᡬᢢᢏᠣᢠᡵᠠ (Manchu script)
- 𑘎𑘿𑘬𑘿𑘜𑘻𑘝𑘿𑘨 (Modi script)
- ᢉᢔᢏᠣᠸᠠᢐᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑦮𑧠𑧌𑧠𑦼𑧜𑦽𑧠𑧈 (Nandinagari script)
- 𑐎𑑂𑐲𑑂𑐞𑑀𑐟𑑂𑐬 (Newa script)
- କ୍ଷ୍ଣୋତ୍ର (Odia script)
- ꢒ꣄ꢰ꣄ꢠꣂꢡ꣄ꢬ (Saurashtra script)
- 𑆑𑇀𑆰𑇀𑆟𑆾𑆠𑇀𑆫 (Sharada script)
- 𑖎𑖿𑖬𑖿𑖜𑖺𑖝𑖿𑖨 (Siddham script)
- ක්ෂ්ණොත්ර (Sinhalese script)
- 𑩜 𑪙𑪀 𑪙𑩪𑩕𑩫 𑪙𑩼 (Soyombo script)
- 𑚊𑚶𑚶𑚘𑚴𑚙𑚶𑚤 (Takri script)
- க்ஷ்ணோத்ர (Tamil script)
- క్ష్ణోత్ర (Telugu script)
- กฺษฺโณตฺร (Thai script)
- ཀྵྞོ་ཏྲ (Tibetan script)
- 𑒏𑓂𑒭𑓂𑒝𑒼𑒞𑓂𑒩 (Tirhuta script)
- 𑨋𑩇𑨯𑩇𑨘𑨆𑨙𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)
Etymology
From Proto-Indo-European *ksnéw-tro-m (“instrument of sharpening”), from Proto-Indo-European *ksnew- (“to sharpen”).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /kʂɳɐ́wt.ɾɐ/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /kʂɳoːt̪.ɾɐ/
Noun
क्ष्णोत्र • (kṣṇótra) stem, n (root क्ष्णु)
- a whetstone (a hard stone with a flat surface, used to sharpen or hone an edged tool)
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 2.39.7:
- हस्ते॑व श॒क्तिम॒भि सं॑द॒दी नः॒ क्षामे॑व नः॒ सम॑जतं॒ रजां॑सि ।
इ॒मा गिरो॑ अश्विना युष्म॒यन्तीः॒ क्ष्णोत्रे॑णेव॒ स्वधि॑तिं॒ सं शि॑शीतम् ॥- hásteva śaktímabhí saṃdadī́ naḥ kṣā́meva naḥ sámajataṃ rájāṃsi.
imā́ gíro aśvinā yuṣmayántīḥ kṣṇótreṇeva svádhitiṃ sáṃ śiśītam. - Like two hands give ye us increasing vigour; like heaven and earth constrain the airy regions.
Aśvins, these hymns that struggle to approach you, sharpen ye like an axe upon a whetstone.
- hásteva śaktímabhí saṃdadī́ naḥ kṣā́meva naḥ sámajataṃ rájāṃsi.
- हस्ते॑व श॒क्तिम॒भि सं॑द॒दी नः॒ क्षामे॑व नः॒ सम॑जतं॒ रजां॑सि ।
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | क्ष्णोत्रम् (kṣṇótram) | क्ष्णोत्रे (kṣṇótre) | क्ष्णोत्राणि (kṣṇótrāṇi) क्ष्णोत्रा¹ (kṣṇótrā¹) |
| accusative | क्ष्णोत्रम् (kṣṇótram) | क्ष्णोत्रे (kṣṇótre) | क्ष्णोत्राणि (kṣṇótrāṇi) क्ष्णोत्रा¹ (kṣṇótrā¹) |
| instrumental | क्ष्णोत्रेण (kṣṇótreṇa) | क्ष्णोत्राभ्याम् (kṣṇótrābhyām) | क्ष्णोत्रैः (kṣṇótraiḥ) क्ष्णोत्रेभिः¹ (kṣṇótrebhiḥ¹) |
| dative | क्ष्णोत्राय (kṣṇótrāya) | क्ष्णोत्राभ्याम् (kṣṇótrābhyām) | क्ष्णोत्रेभ्यः (kṣṇótrebhyaḥ) |
| ablative | क्ष्णोत्रात् (kṣṇótrāt) | क्ष्णोत्राभ्याम् (kṣṇótrābhyām) | क्ष्णोत्रेभ्यः (kṣṇótrebhyaḥ) |
| genitive | क्ष्णोत्रस्य (kṣṇótrasya) | क्ष्णोत्रयोः (kṣṇótrayoḥ) | क्ष्णोत्राणाम् (kṣṇótrāṇām) |
| locative | क्ष्णोत्रे (kṣṇótre) | क्ष्णोत्रयोः (kṣṇótrayoḥ) | क्ष्णोत्रेषु (kṣṇótreṣu) |
| vocative | क्ष्णोत्र (kṣṇótra) | क्ष्णोत्रे (kṣṇótre) | क्ष्णोत्राणि (kṣṇótrāṇi) क्ष्णोत्रा¹ (kṣṇótrā¹) |
- ¹Vedic
References
- Monier Williams (1899) “क्ष्णोत्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 333, column 3.