चित्ति
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- চিত্তি (Assamese script)
- ᬘᬶᬢ᭄ᬢᬶ (Balinese script)
- চিত্তি (Bengali script)
- 𑰓𑰰𑰝𑰿𑰝𑰰 (Bhaiksuki script)
- 𑀘𑀺𑀢𑁆𑀢𑀺 (Brahmi script)
- စိတ္တိ (Burmese script)
- ચિત્તિ (Gujarati script)
- ਚਿਤ੍ਤਿ (Gurmukhi script)
- 𑌚𑌿𑌤𑍍𑌤𑌿 (Grantha script)
- ꦕꦶꦠ꧀ꦠꦶ (Javanese script)
- 𑂒𑂱𑂞𑂹𑂞𑂱 (Kaithi script)
- ಚಿತ್ತಿ (Kannada script)
- ចិត្តិ (Khmer script)
- ຈິຕ຺ຕິ (Lao script)
- ചിത്തി (Malayalam script)
- ᢜᡳᢠᢠᡳ (Manchu script)
- 𑘓𑘱𑘝𑘿𑘝𑘱 (Modi script)
- ᢋᠢᢐᢐᠢ (Mongolian script)
- 𑦳𑧒𑦽𑧠𑦽𑧒 (Nandinagari script)
- 𑐔𑐶𑐟𑑂𑐟𑐶 (Newa script)
- ଚିତ୍ତି (Odia script)
- ꢗꢶꢡ꣄ꢡꢶ (Saurashtra script)
- 𑆖𑆴𑆠𑇀𑆠𑆴 (Sharada script)
- 𑖓𑖰𑖝𑖿𑖝𑖰 (Siddham script)
- චිත්ති (Sinhalese script)
- 𑩡𑩑𑩫 𑪙𑩫𑩑 (Soyombo script)
- 𑚏𑚮𑚙𑚶𑚙𑚮 (Takri script)
- சித்தி (Tamil script)
- చిత్తి (Telugu script)
- จิตฺติ (Thai script)
- ཙི་ཏྟི (Tibetan script)
- 𑒔𑒱𑒞𑓂𑒞𑒱 (Tirhuta script)
- 𑨣𑨁𑨙𑩇𑨙𑨁 (Zanabazar Square script)
Etymology
Etymology tree
From Proto-Indo-Iranian *čítˢtiš (“thought”), from Proto-Indo-European *kʷéyt-ti-s ~ *kʷit-téy-s (“thought”), from *kʷeyt- (“to notice”). Cognate with Avestan 𐬗𐬌𐬯𐬙𐬌 (cisti, “consciousness”) and Proto-Slavic *čь̏stь (“honour, respect”).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /t͡ɕít.ti/, [t͡ɕít̚.ti]
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /t͡ɕit̪.t̪i/, [t͡ɕit̪̚.t̪i]
Noun
चित्ति • (cítti) stem, f
- thinking, thought
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 3.3.3:
- के॒तुं य॒ज्ञानां॑ वि॒दथ॑स्य॒ साध॑नं॒ विप्रा॑सो अ॒ग्निं म॑हयन्त॒ चित्ति॑भिः ।
अपां॑सि॒ यस्मि॒न्नधि॑ संद॒धुर्गिर॒स्तस्मि॑न्त्सु॒म्नानि॒ यज॑मान॒ आ च॑के ॥- ketúṃ yajñā́nāṃ vidáthasya sā́dhanaṃ víprāso agníṃ mahayanta cíttibhiḥ
ápāṃsi yásminnádhi saṃdadhúrgírastásmintsumnā́ni yájamāna ā́ cake. - Sages shall glorify Agni with earnest thoughts, ensign of sacrifice, who fills the synod full:
In whom the poets have stored up their holy acts to him the worshipper looks for joy and happiness.
- ketúṃ yajñā́nāṃ vidáthasya sā́dhanaṃ víprāso agníṃ mahayanta cíttibhiḥ
- के॒तुं य॒ज्ञानां॑ वि॒दथ॑स्य॒ साध॑नं॒ विप्रा॑सो अ॒ग्निं म॑हयन्त॒ चित्ति॑भिः ।
- understanding, wisdom
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | चित्तिः (cíttiḥ) | चित्ती (cíttī) | चित्तयः (cíttayaḥ) |
| accusative | चित्तिम् (cíttim) | चित्ती (cíttī) | चित्तीः (cíttīḥ) |
| instrumental | चित्त्या (cíttyā) चित्ती¹ (cíttī¹) |
चित्तिभ्याम् (cíttibhyām) | चित्तिभिः (cíttibhiḥ) |
| dative | चित्तये (cíttaye) चित्त्यै² (cíttyai²) चित्ती¹ (cíttī¹) |
चित्तिभ्याम् (cíttibhyām) | चित्तिभ्यः (cíttibhyaḥ) |
| ablative | चित्तेः (cítteḥ) चित्त्याः² (cíttyāḥ²) चित्त्यै³ (cíttyai³) |
चित्तिभ्याम् (cíttibhyām) | चित्तिभ्यः (cíttibhyaḥ) |
| genitive | चित्तेः (cítteḥ) चित्त्याः² (cíttyāḥ²) चित्त्यै³ (cíttyai³) |
चित्त्योः (cíttyoḥ) | चित्तीनाम् (cíttīnām) |
| locative | चित्तौ (cíttau) चित्त्याम्² (cíttyām²) चित्ता¹ (cíttā¹) |
चित्त्योः (cíttyoḥ) | चित्तिषु (cíttiṣu) |
| vocative | चित्ते (cítte) | चित्ती (cíttī) | चित्तयः (cíttayaḥ) |
- ¹Vedic
- ²Later Sanskrit
- ³Brāhmaṇas
Descendants
- ⇒ Gujarati: વાત-ચીત (vāt-cīt)
- ⇒ Hindi: बात-चीत (bāt-cīt, “conversation”)
- Bengali: চিত্ত (citto)
- Pali: citti
- Shina: چےت
References
- Monier Williams (1899) “चित्ति”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 396.
- Apte, Vaman Shivram (1890) “चित्ति”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan