शयन
Hindi
Etymology
Etymology tree
Learned borrowing from Sanskrit शयन (śayana).
Pronunciation
- (Delhi) IPA(key): /ʃə.jən/, [ʃɐ.jɐ̃n]
Noun
शयन • (śayan) m
Declension
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | शयन śayan |
शयन śayan |
| oblique | शयन śayan |
शयनों śayanõ |
| vocative | शयन śayan |
शयनो śayano |
References
- Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975) “शयन”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha, page 4696
- McGregor, Ronald Stuart (1993) “शयन”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press, page 943
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- শয়ন (Assamese script)
- ᬰᬬᬦ (Balinese script)
- শয়ন (Bengali script)
- 𑰫𑰧𑰡 (Bhaiksuki script)
- 𑀰𑀬𑀦 (Brahmi script)
- ၐယန (Burmese script)
- શયન (Gujarati script)
- ਸ਼ਯਨ (Gurmukhi script)
- 𑌶𑌯𑌨 (Grantha script)
- ꦯꦪꦤ (Javanese script)
- 𑂬𑂨𑂢 (Kaithi script)
- ಶಯನ (Kannada script)
- ឝយន (Khmer script)
- ຨຍນ (Lao script)
- ശയന (Malayalam script)
- ᡧᠠᠶᠠᠨᠠ (Manchu script)
- 𑘫𑘧𑘡 (Modi script)
- ᠱᠠᠶ᠋ᠠᠨᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑧋𑧇𑧁 (Nandinagari script)
- 𑐱𑐫𑐣 (Newa script)
- ଶଯନ (Odia script)
- ꢯꢫꢥ (Saurashtra script)
- 𑆯𑆪𑆤 (Sharada script)
- 𑖫𑖧𑖡 (Siddham script)
- ශයන (Sinhalese script)
- 𑩿𑩻𑩯 (Soyombo script)
- 𑚧𑚣𑚝 (Takri script)
- ஶயந (Tamil script)
- శయన (Telugu script)
- ศยน (Thai script)
- ཤ་ཡ་ན (Tibetan script)
- 𑒬𑒨𑒢 (Tirhuta script)
- 𑨮𑨪𑨝 (Zanabazar Square script)
Etymology
Etymology tree
From the root शी (śī, “to lie down; to sleep, to lie down for sexual intercourse”) + -अन (-ana).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /ɕɐ́.jɐ.nɐ/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /ɕɐ.jɐ.n̪ɐ/
Noun
शयन • (śáyana) stem, n
- the act of lying down or sleeping, rest, repose, sleep
- a bed, couch, sleeping-place
- c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 2.46.13:
- उपास्य तु शिवां सन्ध्यां दृष्ट्वा रात्रिम् उपस्थिताम् ।
रामस्य शयनं चक्रे सूतः सौमित्रिणा सह ॥- upāsya tu śivāṃ sandhyāṃ dṛṣṭvā rātrim upasthitām.
rāmasya śayanaṃ cakre sūtaḥ saumitriṇā saha. - The charioteer, having worshipped the auspicious Sandhya (twilight), seeing the night near, prepared the bed of Rama and Lakshmana.
- upāsya tu śivāṃ sandhyāṃ dṛṣṭvā rātrim upasthitām.
- उपास्य तु शिवां सन्ध्यां दृष्ट्वा रात्रिम् उपस्थिताम् ।
- copulation, sexual intercourse
- Synonyms: see Thesaurus:रति
- Uḍḍāmareśvaratantra 9.33.11:
- परं तु वर्जनीयम् इहान्यया सह शयनं सा च मैथुनप्रिया भवति अन्यथा नश्यति ॥
- paraṃ tu varjanīyam ihānyayā saha śayanaṃ sā ca maithunapriyā bhavati anyathā naśyati.
- But, sexual intercourse with someone else is to be avoided here; otherwise she would start liking copulation or be frustrated.
- परं तु वर्जनीयम् इहान्यया सह शयनं सा च मैथुनप्रिया भवति अन्यथा नश्यति ॥
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | शयनम् (śáyanam) | शयने (śáyane) | शयनानि (śáyanāni) शयना¹ (śáyanā¹) |
| accusative | शयनम् (śáyanam) | शयने (śáyane) | शयनानि (śáyanāni) शयना¹ (śáyanā¹) |
| instrumental | शयनेन (śáyanena) | शयनाभ्याम् (śáyanābhyām) | शयनैः (śáyanaiḥ) शयनेभिः¹ (śáyanebhiḥ¹) |
| dative | शयनाय (śáyanāya) | शयनाभ्याम् (śáyanābhyām) | शयनेभ्यः (śáyanebhyaḥ) |
| ablative | शयनात् (śáyanāt) | शयनाभ्याम् (śáyanābhyām) | शयनेभ्यः (śáyanebhyaḥ) |
| genitive | शयनस्य (śáyanasya) | शयनयोः (śáyanayoḥ) | शयनानाम् (śáyanānām) |
| locative | शयने (śáyane) | शयनयोः (śáyanayoḥ) | शयनेषु (śáyaneṣu) |
| vocative | शयन (śáyana) | शयने (śáyane) | शयनानि (śáyanāni) शयना¹ (śáyanā¹) |
- ¹Vedic
Descendants
- Dardic:
- Pali: sayana
- Prakrit: 𑀲𑀬𑀡 (sayaṇa)
- → Hindi: शयन (śayan) (learned)
- → Thai: ศยนะ (“mattress, bedroom”)
Further reading
- Monier Williams (1899) “शयन”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1055, column 3.
- Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “śáyana”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 714
- Apte, Vaman Shivram (1890) “शयन”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 1535