กรม

Thai

Pronunciation

Orthographic		กรม k r m
Phonemic		กฺรม k ̥ r m	[bound form] กฺรม- k ̥ r m –	[bound form] กฺรม-มะ- k ̥ r m – m a –
Romanization	Paiboon	grom	grom-	grom-má-
Romanization	Royal Institute	krom	krom-	krom-ma-
(standard) IPA^(key)		/krom˧/^(R)	/krom˧./	/krom˧.ma˦˥./

Etymology 1

Derived from Old Khmer kraṃ (“hurt; grieved”).^[1] Cognate with Modern Khmer ក្រំ (krɑm).

Verb

กรม • (grom)

(obsolete) alternative form of ตรม (dtrom)

Derived terms

กรมกรอม
กรมเกรียม
กรอมกรม
เกรียมกรม

Etymology 2

Derived from Sanskrit क्रम (krama, “order; step”);^[2] possibly via Old Khmer kraṃma (“proceeding, procedure; order, arrangement; rank, grade; order, series; order, ordinance”). Cognate with Modern Khmer ក្រម (krɑm).

Noun

กรม • (grom)

(archaic) order, arrangement; rank, grade, class; course, way; procedure, process, step; succession, series.
high governmental organisation: ministry, department, bureau, etc.^[2]^[3]
unit of forces or personnel given to a royal person, now only given as an honorary title, consisting of five classes: กรมหมื่น, กรมขุน, กรมหลวง, กรมพระ, กรมพระยา.^[4]
military unit; military agency; body of military personnel.^[5]

Derived terms

กรมกอง
กรมการ (grom-má-gaan)
กรมขุน
กรมคลัง
กรมท่า
กรมนครบาล
กรมนา
กรมพระ
กรมพระกลาโหม
กรมพระนครบาล
กรมพระยา
กรมมหาดไทย
กรมเมือง
กรมวัง
กรมเวียง
กรมศักดิ์
กรมหมื่น
กรมหลวง
กระทรวงทบวงกรม
เจ้ากรม
เจ้าต่างกรม
ปลัดกรม

Etymology 3

Derived from Sanskrit कर्म (karma, “act; action; deed”).^[6] Doublet of กรรม (gam).

Noun

กรม • (grom)

(archaic) act; action; deed.^[6]
(archaic) deed, instrument, or document, especially one that bears a contract or agreement.^[6]

Derived terms

กรมธรรม์ (grom-má-tan)

Etymology 4

Uncertain.

Noun

กรม • (grom)

(botany) the plant Aporosa villosa (Wall. ex Lindl.) Baill. of the family Euphorbiaceae.
Synonyms: กลม (glom), โลด (lôot), เหมือดโลด

References

^ ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 10: “กรม ๓ (ข. กฺรํ = ช้ำ, บอบช้ำ, ตรอมใจ) ก. ๑) เจ็บ, ช้ำ, ระบม...๒) ระทม, ช้ำใจ”
↑ ^2.0 ^2.1 ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, pages 9–10:
กรม ๑ (ส. กฺรม = การก้าว, ลำดับ) น. กรมราชการ, ส่วนราชการหรือหน่วยงานซึ่งทางราชการจัดตั้งไว้เป็นสังกัดของหมู่พนักงานทำราชการอย่างใดอย่างหนึ่งตามระเบียบการบริหารราชการสมัยอยุธยา ในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ กรมหนึ่ง ๆ มีเจ้ากรมเป็นผู้บังคับบัญชา มีปลัดกรม สมุหบัญชี มีไพร่ในสังกัด จัดเป็นกรมฝ่ายทหารและกรมฝ่ายพลเรือน ในกรมแต่ละฝ่ายจะมีกรมย่อยลงไปตามความเหมาะสมในแต่ละสมัย บางกรมมีศาลในสังกัด มีอำนาจชำระคดีตามที่กฎหมายกำหนด
^ ราชบัณฑิตยสถาน (2011) “พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔”, in orst.go.th‎^[1] (in Thai): “กรม ๓ [กฺรม]...(ข) น. แผนกใหญ่ในราชการตามลักษณะปกครองในสมัยโบราณ ซึ่งในปัจจุบันเรียกว่ากระทรวง... (ค) (กฎ) ส่วนราชการในราชการบริหารส่วนกลางในระดับรองจากกระทรวงและทบวง ที่มีฐานะเป็นนิติบุคคล”
^ ราชบัณฑิตยสถาน (2011) “พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔”, in orst.go.th‎^[2] (in Thai):
กรม ๓ (ก) [กฺรม] น. หมู่เหล่าอันเป็นที่รวมกำลังไพร่พล...บรรดาชายฉกรรจ์ต้องเข้าอยู่ในกรมหรือในหมู่เหล่าใดเหล่าหนึ่ง เรียกว่า สังกัดกรม มีหัวหน้าควบคุมเป็นเจ้ากรม ปลัดกรม ตามลำดับ ซึ่งเมื่อพระเจ้าแผ่นดินทรงตั้งให้เจ้านายปกครองเป็นองค์ ๆ เรียกว่าตั้งกรม แล้ว เจ้านายพระองค์นั้นก็ ทรงกรม เป็น เจ้าต่างกรม เพราะมีกรมขึ้นต่างหากออกไปเป็นกรมหนึ่ง มีอำนาจตั้งเจ้ากรม ปลัดกรม เป็น หมื่น ขุน หลวง พระ พระยา ได้ และเรียกชื่อกรมนั้น ๆ ตามบรรดาศักดิ์เจ้ากรมว่า กรมหมื่น กรมขุน กรมหลวง กรมพระ และกรมพระยา...มาในปัจจุบันชื่อกรมเหล่านี้มีความหมายกลายเป็นพระอิสริยยศและพระนามเจ้านายเท่านั้น.
^ ราชบัณฑิตยสถาน (2011) “พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔”, in orst.go.th‎^[3] (in Thai): “กรม ๓ [กฺรม]...น. หน่วยงานของฝ่ายทหาร.”
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 12:
กรมธรร <กรมทัน, สารกรมธรรม์, กรม> (ส. กรฺม = การกระทำ + ธรฺม = กฎหมาย) น. เอกสารหนังสือสำคัญหรือสัญญาซึ่งลูกหนี้ หรือเจ้าหนี้ หรือทั้งสองฝ่าย ทำให้ไว้แก่กันเป็นหลักฐาน เช่น การกู้เงิน การขายตัวเป็นทาส และสัญญาต่าง ๆ ตามที่กฎหมายบัญญัติให้ทำตามแบบของราชการในแต่ละสมัย...หรือเรียกเพียงคำเดียวว่า กรม เช่น กู้หนี้ถือสีนกันเข้าชื่อในกรมหลายคน, จะคิดเอาดอกเบี้ยมิได้เลยเพราะเปนเงินนอกกรม (สามดวง: พระไอยการกู้นี่)

[1] ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 10: “กรม ๓ (ข. กฺรํ = ช้ำ, บอบช้ำ, ตรอมใจ) ก. ๑) เจ็บ, ช้ำ, ระบม...๒) ระทม, ช้ำใจ”

[:0-2] 2.0 ^2.1 ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, pages 9–10:
กรม ๑ (ส. กฺรม = การก้าว, ลำดับ) น. กรมราชการ, ส่วนราชการหรือหน่วยงานซึ่งทางราชการจัดตั้งไว้เป็นสังกัดของหมู่พนักงานทำราชการอย่างใดอย่างหนึ่งตามระเบียบการบริหารราชการสมัยอยุธยา ในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ กรมหนึ่ง ๆ มีเจ้ากรมเป็นผู้บังคับบัญชา มีปลัดกรม สมุหบัญชี มีไพร่ในสังกัด จัดเป็นกรมฝ่ายทหารและกรมฝ่ายพลเรือน ในกรมแต่ละฝ่ายจะมีกรมย่อยลงไปตามความเหมาะสมในแต่ละสมัย บางกรมมีศาลในสังกัด มีอำนาจชำระคดีตามที่กฎหมายกำหนด

[3] ราชบัณฑิตยสถาน (2011) “พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔”, in orst.go.th‎^[1] (in Thai): “กรม ๓ [กฺรม]...(ข) น. แผนกใหญ่ในราชการตามลักษณะปกครองในสมัยโบราณ ซึ่งในปัจจุบันเรียกว่ากระทรวง... (ค) (กฎ) ส่วนราชการในราชการบริหารส่วนกลางในระดับรองจากกระทรวงและทบวง ที่มีฐานะเป็นนิติบุคคล”

[4] ราชบัณฑิตยสถาน (2011) “พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔”, in orst.go.th‎^[2] (in Thai):
กรม ๓ (ก) [กฺรม] น. หมู่เหล่าอันเป็นที่รวมกำลังไพร่พล...บรรดาชายฉกรรจ์ต้องเข้าอยู่ในกรมหรือในหมู่เหล่าใดเหล่าหนึ่ง เรียกว่า สังกัดกรม มีหัวหน้าควบคุมเป็นเจ้ากรม ปลัดกรม ตามลำดับ ซึ่งเมื่อพระเจ้าแผ่นดินทรงตั้งให้เจ้านายปกครองเป็นองค์ ๆ เรียกว่าตั้งกรม แล้ว เจ้านายพระองค์นั้นก็ ทรงกรม เป็น เจ้าต่างกรม เพราะมีกรมขึ้นต่างหากออกไปเป็นกรมหนึ่ง มีอำนาจตั้งเจ้ากรม ปลัดกรม เป็น หมื่น ขุน หลวง พระ พระยา ได้ และเรียกชื่อกรมนั้น ๆ ตามบรรดาศักดิ์เจ้ากรมว่า กรมหมื่น กรมขุน กรมหลวง กรมพระ และกรมพระยา...มาในปัจจุบันชื่อกรมเหล่านี้มีความหมายกลายเป็นพระอิสริยยศและพระนามเจ้านายเท่านั้น.

[5] ราชบัณฑิตยสถาน (2011) “พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔”, in orst.go.th‎^[3] (in Thai): “กรม ๓ [กฺรม]...น. หน่วยงานของฝ่ายทหาร.”

[:1-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 12:
กรมธรร <กรมทัน, สารกรมธรรม์, กรม> (ส. กรฺม = การกระทำ + ธรฺม = กฎหมาย) น. เอกสารหนังสือสำคัญหรือสัญญาซึ่งลูกหนี้ หรือเจ้าหนี้ หรือทั้งสองฝ่าย ทำให้ไว้แก่กันเป็นหลักฐาน เช่น การกู้เงิน การขายตัวเป็นทาส และสัญญาต่าง ๆ ตามที่กฎหมายบัญญัติให้ทำตามแบบของราชการในแต่ละสมัย...หรือเรียกเพียงคำเดียวว่า กรม เช่น กู้หนี้ถือสีนกันเข้าชื่อในกรมหลายคน, จะคิดเอาดอกเบี้ยมิได้เลยเพราะเปนเงินนอกกรม (สามดวง: พระไอยการกู้นี่)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]