და

See also: -და-

Georgian

Pronunciation

  • IPA(key): [d̥a]
  • Hyphenation: და

Etymology 1

From Old Georgian დაჲ (day), from Proto-Kartvelian *da-.

Noun

და • (da) (plural დები)

  1. sister
    Antonym: ძმა (ʒma)
Declension
Declension of და (see Georgian declension)
singular plural archaic plural
nominative და (da) დები (debi) დანი (dani)
ergative დამ (dam) დებმა (debma) დათ(ა) (dat(a))
dative დას(ა) (das(a)) დებს(ა) (debs(a)) დათ(ა) (dat(a))
genitive დის(ა) (dis(a)) დების(ა) (debis(a)) დათ(ა) (dat(a))
instrumental დით(ა) (dit(a)) დებით(ა) (debit(a)) —
adverbial დად(ა) (dad(a)) დებად(ა) (debad(a)) —
vocative დავ (dav) დებო (debo) დანო (dano)

Notes: archaic plurals might not exist.

Postpositional inflection of და (see Georgian postpositions)
dative-case postpositions singular plural
-ზე (-ze, “on”) დაზე (daze) დებზე (debze)
-თან (-tan, “near”) დასთან (dastan) დებთან (debtan)
-ში (-ši, “in”) დაში (daši) დებში (debši)
-ვით (-vit, “like”) დასავით (dasavit) დებივით (debivit)
genitive-case postpositions singular plural
-თვის (-tvis, “for”) დისთვის (distvis) დებისთვის (debistvis)
-ებრ (-ebr, “like”) დისებრ (disebr) დებისებრ (debisebr)
-კენ (-ḳen, “towards”) დისკენ (disḳen) დებისკენ (debisḳen)
-გან (-gan, “from/of”) დისგან (disgan) დებისგან (debisgan)
-ადმი (-admi, “in relation to”) დისადმი (disadmi) დებისადმი (debisadmi)
instrumental-case postpositions singular plural
-დან (-dan, “from/since”) დიდან (didan) დებიდან (debidan)
-ურთ (-urt, “together with”) დითურთ (diturt) დებითურთ (debiturt)
adverbial-case postpositions singular plural
-მდე (-mde, “up to”) დამდე (damde) დებამდე (debamde)
Coordinate terms
Georgian kinship terminology
First step Second step Third step Result
The first three columns denote particular steps of relationship, in order words they show what distant relatives share. The fourth column is for a translation. Note that no translation word occurs more than once in that column.
any [1] - - ნათესავი (natesavi)
father/mother - - მშობელი (mšobeli)
father - პაპა (ṗaṗa), ბაბუა (babua)
sister პაპიდა (ṗaṗida), ბაბუდა (babuda)
father დიდი ბაბუა (didi babua), დიდი პაპა (didi ṗaṗa)
mother დიდი ბებია (didi bebia)
mother - ბებია (bebia), დიდედა (dideda), ბაბო (babo)
brother - ბიძა (biʒa)
son/daughter ბიძაშვილი (biʒašvili)
son/daughter - - შვილი (švili)
son/daughter - შვილიშვილი (švilišvili)
son/daughter შვილთაშვილი (šviltašvili)
wife/husband father/mother მძახალი (mʒaxali)
father - - მამა (mama)
brother wife ბიცოლა (bicola), ძალუა (ʒalua), ძალო (ʒalo)
sister - მამიდა (mamida)
son/daughter მამიდაშვილი (mamidašvili)
mother - - დედა (deda)
sister - დეიდა (deida)
sister son/daugher დეიდაშვილი (deidašvili)
wife - - ცოლი (coli)
sister - ცოლისდა (colisda)
husband ქვისლი (kvisli)
brother - ცოლისძმა (colisʒma)
father - სიმამრი (simamri)
mother - სიდედრი (sidedri)
husband - - ქმარი (kmari)
brother - მაზლი (mazli)
wife შილი (šili)
sister - მული (muli)
mother - დედამთილი (dedamtili)
father - მამამთილი (mamamtili)
husband/wife - მეუღლე (meuɣle)
any - მოყვარე (moq̇vare)
son/brother wife - რძალი (rʒali) [2]
daughter/sister husband - სიძე (siʒe) [3]
daughter - - ასული (asuli)
son - - ძე (ʒe)
sister - - და (da)
brother - - ძმა (ʒma)
  1. ^ except family members
  2. ^ by extension, it can also refer to any close relative's wife
  3. ^ by extension, it can also be used by woman's close relatives
Derived terms
  • მოწყალების და (moc̣q̇alebis da)
  • მედიცინის და (medicinis da), მედდა (medda)
See also

Etymology 2

From Old Georgian და (da), from Proto-Georgian-Zan *da-.

Conjunction

და • (da)

  1. and

Laz

Etymology

From Proto-Kartvelian *da-.

Noun

და • (da) (plural დალეფე, Latin spelling da)

  1. sister
    ბაბაში ლეტაზ დო დოსქიდინერეფეზ დალეფეთი ნუნჭუნან
    babaşi leťaz do doskidinerepez dalepeti nunç̌unan
    Not only the sons, but also their sisters have a share in their father's land and his inheritance

Inflection

Declension of და (da) (see Laz declension)
singular plural
absolutive და (da) დალეფე (dalepe)
ergative დაქ (dak) დალეფექ (dalepek)
dative დას (das) დალეფეს (dalepes)
genitive დაშ(ი) (daş(i)) დალეფეშ(ი) (dalepeş(i))
directive დაშე (daşe) დალეფეშე (dalepeşe)
ablative დაშენ (daşen) დალეფეშენ (dalepeşen)
locative დას (das) დალეფეს (dalepes)
instrumental დათენ (daten) დალეფეთენ (dalepeten)

Notes: dialects may differ on declension.

Further reading

  • Kojima, Gôichi (2012–) “da[1]”, in Temel Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı‎[1] (in Turkish)
  • Marr, N. (1910) “და”, in Грамматика чанского (лазского) языка с хрестоматией и словарем [Grammar of the Chan (Laz) Language with a Reader and a Dictionary] (Материалы по яфетическому языкознанию; 2) (in Russian), Saint Petersburg: Academy Press, page 137a
  • Tandilava, Ali (2013) “და”, in Merab Čuxua, Natela Kutelia, Lile Tandilava, Lali Ezugbaia, editors, Lazuri leksiḳoni [Laz Dictionary]‎[2], online version prepared by Levan Vašaḳiʒe, Tbilisi

Mingrelian

Etymology

From Proto-Kartvelian *da-.

Noun

და • (da) (plural დალეფი)

  1. sister
    Antonym: ჯიმა (ǯima)

References

  • Kajaia, Otar (2005) “და”, in Megrul-kartuli leksiḳoni [Mingrelian–Georgian Dictionary], online version prepared by Joost Gippert, Frankfurt am Main, published 2001–2004, page 352
  • Kipšidze, Iosif (1914) “და”, in Грамматика мингрельского (иверского) языка с хрестоматией и словарем [Grammar of the Mingrelian (Iverian) Language with a Reader and a Dictionary] (Материалы по яфетическому языкознанию; 7)‎[3] (in Russian), Saint Petersburg: Academy Press, page 221a
  • Kiria, Č̣abuḳi, Ezugbaia, Lali, Memišiši, Omar, Čuxua, Merab (2015) Lazur-megruli gramaṭiḳa [Laz–Mingrelian Grammar] (in Georgian), Tbilisi: Gamomcemloba Meridiani, page 785
  • Kobalia, Alio (2010) “და”, in Merab Čuxua, Nona Kobalia, Nana Kobalia, editors, Megruli leksiḳoni [Mingrelian Dictionary] (Ḳolxuri seria; 7)‎[4], online version prepared by Manana Buḳia, Tbilisi: Artanuji, →ISBN
This article is issued from Wiktionary. The text is available under Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 unless otherwise noted. Additional terms may apply for the media files.