ხელმწიფე

Georgian

Etymology

From Old Georgian ჴელმწიფჱ (qelmc̣ipē); equivalent to ხელი (xeli) +‎ მწიფე (mc̣ipe).

Pronunciation

  • IPA(key): [χelmt͡sʼipʰe]
  • Hyphenation: ხელ‧მწი‧ფე

Noun

ხელმწიფე • (xelmc̣ipe) (plural ხელმწიფეები)

  1. king
    Synonyms: მეფე (mepe), მეუფე (meupe)

Declension

Declension of ხელმწიფე (see Georgian declension)
singular plural archaic plural
nominative ხელმწიფე (xelmc̣ipe) ხელმწიფეები (xelmc̣ipeebi) ხელმწიფენი (xelmc̣ipeni)
ergative ხელმწიფემ (xelmc̣ipem) ხელმწიფეებმა (xelmc̣ipeebma) ხელმწიფეთ(ა) (xelmc̣ipet(a))
dative ხელმწიფეს(ა) (xelmc̣ipes(a)) ხელმწიფეებს(ა) (xelmc̣ipeebs(a)) ხელმწიფეთ(ა) (xelmc̣ipet(a))
genitive ხელმწიფის(ა) (xelmc̣ipis(a)) ხელმწიფეების(ა) (xelmc̣ipeebis(a)) ხელმწიფეთ(ა) (xelmc̣ipet(a))
instrumental ხელმწიფით(ა) (xelmc̣ipit(a)) ხელმწიფეებით(ა) (xelmc̣ipeebit(a))
adverbial ხელმწიფედ(ა) (xelmc̣iped(a)) ხელმწიფეებად(ა) (xelmc̣ipeebad(a))
vocative ხელმწიფევ (xelmc̣ipev) ხელმწიფეებო (xelmc̣ipeebo) ხელმწიფენო (xelmc̣ipeno)

Notes: archaic plurals might not exist.

Postpositional inflection of ხელმწიფე (see Georgian postpositions)
dative-case postpositions singular plural
-ზე (-ze, on) ხელმწიფეზე (xelmc̣ipeze) ხელმწიფეებზე (xelmc̣ipeebze)
-თან (-tan, near) ხელმწიფესთან (xelmc̣ipestan) ხელმწიფეებთან (xelmc̣ipeebtan)
-ში (-ši, in) ხელმწიფეში (xelmc̣ipeši) ხელმწიფეებში (xelmc̣ipeebši)
-ვით (-vit, like) ხელმწიფესავით (xelmc̣ipesavit) ხელმწიფეებივით (xelmc̣ipeebivit)
genitive-case postpositions singular plural
-თვის (-tvis, for) ხელმწიფისთვის (xelmc̣ipistvis) ხელმწიფეებისთვის (xelmc̣ipeebistvis)
-ებრ (-ebr, like) ხელმწიფისებრ (xelmc̣ipisebr) ხელმწიფეებისებრ (xelmc̣ipeebisebr)
-კენ (-ḳen, towards) ხელმწიფისკენ (xelmc̣ipisḳen) ხელმწიფეებისკენ (xelmc̣ipeebisḳen)
-გან (-gan, from/of) ხელმწიფისგან (xelmc̣ipisgan) ხელმწიფეებისგან (xelmc̣ipeebisgan)
-ადმი (-admi, in relation to) ხელმწიფისადმი (xelmc̣ipisadmi) ხელმწიფეებისადმი (xelmc̣ipeebisadmi)
instrumental-case postpositions singular plural
-დან (-dan, from/since) ხელმწიფიდან (xelmc̣ipidan) ხელმწიფეებიდან (xelmc̣ipeebidan)
-ურთ (-urt, together with) ხელმწიფითურთ (xelmc̣ipiturt) ხელმწიფეებითურთ (xelmc̣ipeebiturt)
adverbial-case postpositions singular plural
-მდე (-mde, up to) ხელმწიფემდე (xelmc̣ipemde) ხელმწიფეებამდე (xelmc̣ipeebamde)

Derived terms

  • ხელეწიფება (xelec̣ipeba)

Descendants

  • Bats: ხემწიფ (xemc̣ip)
  • Mingrelian: ხენწიფე (xenc̣ipe)
  • Svan: ხელწიფ (xelc̣ip), ხელწიფხ (xelc̣ipx), ხენწიფხე (xenc̣ipxe), ხენწიფ (xenc̣ip), ხელმწიფ (xelmc̣ip)

Further reading

  • Abulaʒe, Ilia (1973) “ხელმწიფე”, in Ʒveli kartuli enis leksiḳoni (masalebi) [Dictionary of Old Georgian (Materials)]‎[1] (in Georgian), Tbilisi: Metsniereba, page 568