𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴
Old Uyghur
| Uyghur script | 𐽰𐽰𐽲𐾄𐽶𐽴 (ʾʾq̈yz /aġïz, aḳïz/) 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽻 (ʾʾqys /aġïs/) 𐽰𐽰𐽲𐽰𐽴 (ʾʾqʾz /aġaz/) 𐽰𐽰𐽲𐽰𐽴𐾅 (ʾʾqʾz̤ /aġaʒ/) 𐽰𐽰𐽲𐽴 (ʾʾqz /aġz/) |
|---|---|
| Orkhon script | 𐰍𐰔 (ǧz /aġïz/) |
| Manichaean script | 𐫀𐫀𐫄𐫉 (ʾʾɣz /aġïz, aġaz/) |
| Brahmi script | 𑀆𑀕𑀰𑁆𑀢𑀸𑀳𑁆𑀓𑀺 (āgaśtāhki /aġazdaḳï/) |
| Han script | 阿黑思 (ʔa.xok.si /aġïsï, aġusï/) |
Etymology
Inherited from Proto-Turkic *agïŕ (“mouth”).
Noun
𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴 (ʾʾqyz /aġïz/)
- (anatomy) mouth
- Synonym: 𐽹𐽳𐽲𐽰 (mwqʾ /muḳa/)
- c. 9th century, Mäŋi Silig (𐽹𐽰𐽺𐽷𐽶 𐽻𐽶𐾁𐽶𐽷) & Küč Tüzün (𐽷𐽳𐽶𐽽 𐾀𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺) & Ḳutluġ Tüzün (𐽲𐽳𐾀𐾁𐽳𐽲 𐾀𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺), A letter to two men named Tüz Yegän Saŋun and Sanmïš Tüzün lines 5-6 (Pelliot Ouïgour 3; recto, lines 5-6):
- 𐽻𐽰𐽱 𐽰𐽰𐽶𐽳 𐽰𐽶𐽸𐽰𐽶𐽺 […] 𐽲𐽳𐾀𐾁𐽳𐽵 𐾀𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 𐾀𐽰𐽲𐽶 𐽼𐽶𐽾 𐽻𐽰𐽱𐽶𐽹 𐽹𐽶𐽺𐽶 𐽽𐽰𐽽𐽶𐽹
𐽼𐽶𐽾𐾁𐽰 𐽲𐽳𐽸𐽳𐽼 𐽶𐽺𐽰 𐽽𐽰𐽽𐽶𐽹𐽷𐽰 𐽼𐽶𐽾 𐽰𐽰𐽲𐽴 𐽻𐽰𐽱𐽶𐽺𐽷𐽶𐽴 𐽶𐽳𐽵 𐽷𐽳𐽶𐽽 𐾀𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺- sʾβ ʾʾyw ʾydʾyn […] qwtlwx twyzwn tʾqy pyr sʾβym myny cʾcym
pyrlʾ qwdwp ynʾ cʾcymkʾ pyr ʾʾqz sʾβynkyz ywx kwyc twyzwn - / […] sav ayu ïdayïn. Ḳutluġ Tüzün taḳï bir savïm; meni čäčim birlä ḳodup, yenä čäčimkä bir aġïz savïnïz yoḳ. Küč tüzün […] /
- […] Another word from me, Ḳutluġ Tüzün: You leave me with my female relative,[1] and then to my female relative you do not talk at all. […]
- (literally, “...you do not [even] have a mouthful of words.”)
- sʾβ ʾʾyw ʾydʾyn […] qwtlwx twyzwn tʾqy pyr sʾβym myny cʾcym
- 𐽻𐽰𐽱 𐽰𐽰𐽶𐽳 𐽰𐽶𐽸𐽰𐽶𐽺 […] 𐽲𐽳𐾀𐾁𐽳𐽵 𐾀𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 𐾀𐽰𐽲𐽶 𐽼𐽶𐽾 𐽻𐽰𐽱𐽶𐽹 𐽹𐽶𐽺𐽶 𐽽𐽰𐽽𐽶𐽹
Declension
| singular | definite plural | |
|---|---|---|
| nominative | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴 (ʾʾqyz) | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾 (ʾʾqyzlʾr) |
| genitive | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾʾqyznynk) | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾʾqyzlʾrnynk) |
| dative | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽲𐽰 (ʾʾqyzqʾ) | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽲𐽰 (ʾʾqyzlʾrqʾ) |
| accusative | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽶𐽲 (ʾʾqyzyq), 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽺𐽶 (ʾʾqyzny) | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽲 (ʾʾqyzlʾryq), 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (ʾʾqyzlʾrny) |
| locative | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾀𐽰 (ʾʾqyztʾ) | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐾀𐽰 (ʾʾqyzlʾrtʾ) |
| ablative | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾀𐽶𐽺 (ʾʾqyztyn) | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐾀𐽶𐽺 (ʾʾqyzlʾrtyn) |
| instrumental | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽶𐽺 (ʾʾqyzyn) | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (ʾʾqyzlʾryn) |
| equative | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽽𐽰 (ʾʾqyzcʾ) | |
| directive | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽲𐽰𐽾𐽳 (ʾʾqyzqʾrw), 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽾𐽰 (ʾʾqyzrʾ) | |
| similative | 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽰𐽶𐽳 (ʾʾqyzlʾyw) |
Derived terms
- 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴 𐽶𐾁 (ʾʾqyz yl /aġïz yel/, “bad breath, stink”)
- 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽸𐽰 𐾀𐽳𐾀𐽹𐽰𐽲 (ʾʾqyzdʾ twtmʾq /aġïzda tut-/, “to recite, to memorize”)
- 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐽽𐽰𐽲𐽶𐽰 (ʾʾqyzcʾqyʾ /aġïzča-ḳya/, “a mouthful”) (a unit of measure)
- 𐽰𐽰𐽲𐽶𐽴𐾁𐽶𐽲 (ʾʾqyzlyq /aġïzlïḳ/, “sleeve opening on a dress”)
Descendants
References
Further reading
- Caferoğlu, Ahmet (1968) “aġaz, aġıs, aġız”, in Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü (Türk Dil Kurumu Yayınları; 260) (in Turkish), Istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, pages 6, 7
- Clauson, Gerard (1972) “ağız”, in An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford: Clarendon Press, →ISBN, →OCLC, page 98
- Hamilton, James Russell (1986) Manuscrits Ouïgours du IXᵉ-Xᵉ Siècle de Touen-Houang (Fondation Singer-Polignac) (in French), →ISBN, pages 148, 149
- The template Template:R:otk:DTS does not use the parameter(s):
entry=aγïz
Please see Module:checkparams for help with this warning.Nadeljajev, V. M.; Nasilov, D. M.; Tenišev, E. R.; Ščerbak, A. M., editors (1969), Drevnetjurkskij slovarʹ [Dictionary of Old Turkic] (in Russian), Leningrad: USSR Academy of Sciences, Nauka, page 21 - Wilkens, Jens (2021) “agız ~ ag(ı)z”, in Handwörterbuch des Altuigurischen (in German), Göttingen: Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, page 19