chaza
Northern Ndebele
Verb
-chaza
- to explain
Inflection
This verb needs an inflection-table template.
Phuthi
Verb
-chaza
- to explain
Inflection
This verb needs an inflection-table template.
Southern Ndebele
Verb
-chaza?
- to make happy
Inflection
This verb needs an inflection-table template.
Xhosa
Etymology
(This etymology is missing or incomplete. Please add to it, or discuss it at the Etymology scriptorium.)
Verb
-chaza
Inflection
This verb needs an inflection-table template.
Derived terms
Zulu
Etymology
(This etymology is missing or incomplete. Please add to it, or discuss it at the Etymology scriptorium.)
Verb
-chaza
- to explain
Inflection
| positive | negative | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| infinitive | ukuchaza | ukungachazi | ||||
| imperative | ||||||
| simple | + object concord | |||||
| singular | chaza | -chaze | ||||
| plural | chazani | -chazeni | ||||
| present | ||||||
| positive absolute | positive relative | positive participial | negative absolute | negative relative | negative participial | |
| 1st singular | ngiyachaza, ngichaza | engichazayo, engichaza | ngichaza | angichazi | engingachazi | ngingachazi |
| 2nd singular | uyachaza, uchaza | ochazayo, ochaza | uchaza | awuchazi | ongachazi | ungachazi |
| 1st plural | siyachaza, sichaza | esichazayo, esichaza | sichaza | asichazi | esingachazi | singachazi |
| 2nd plural | niyachaza, nichaza | enichazayo, enichaza | nichaza | anichazi | eningachazi | ningachazi |
| class 1 | uyachaza, uchaza | ochazayo, ochaza | echaza | akachazi | ongachazi | engachazi |
| class 2 | bayachaza, bachaza | abachazayo, abachaza | bechaza | abachazi | abangachazi | bengachazi |
| class 3 | uyachaza, uchaza | ochazayo, ochaza | uchaza | awuchazi | ongachazi | ungachazi |
| class 4 | iyachaza, ichaza | echazayo, echaza | ichaza | ayichazi | engachazi | ingachazi |
| class 5 | liyachaza, lichaza | elichazayo, elichaza | lichaza | alichazi | elingachazi | lingachazi |
| class 6 | ayachaza, achaza | achazayo, achaza | echaza | awachazi | angachazi | engachazi |
| class 7 | siyachaza, sichaza | esichazayo, esichaza | sichaza | asichazi | esingachazi | singachazi |
| class 8 | ziyachaza, zichaza | ezichazayo, ezichaza | zichaza | azichazi | ezingachazi | zingachazi |
| class 9 | iyachaza, ichaza | echazayo, echaza | ichaza | ayichazi | engachazi | ingachazi |
| class 10 | ziyachaza, zichaza | ezichazayo, ezichaza | zichaza | azichazi | ezingachazi | zingachazi |
| class 11 | luyachaza, luchaza | oluchazayo, oluchaza | luchaza | aluchazi | olungachazi | lungachazi |
| class 14 | buyachaza, buchaza | obuchazayo, obuchaza | buchaza | abuchazi | obungachazi | bungachazi |
| class 15 | kuyachaza, kuchaza | okuchazayo, okuchaza | kuchaza | akuchazi | okungachazi | kungachazi |
| class 17 | kuyachaza, kuchaza | okuchazayo, okuchaza | kuchaza | akuchazi | okungachazi | kungachazi |
| recent past | ||||||
| positive absolute | positive relative | positive participial | negative absolute | negative relative | negative participial | |
| 1st singular | ngichazile, ngichazē | engichazile, engichazē | ngichazile, ngichazē | angichazanga | engingachazanga | ngingachazanga |
| 2nd singular | uchazile, uchazē | ochazile, ochazē | uchazile, uchazē | awuchazanga | ongachazanga | ungachazanga |
| 1st plural | sichazile, sichazē | esichazile, esichazē | sichazile, sichazē | asichazanga | esingachazanga | singachazanga |
| 2nd plural | nichazile, nichazē | enichazile, enichazē | nichazile, nichazē | anichazanga | eningachazanga | ningachazanga |
| class 1 | uchazile, uchazē | ochazile, ochazē | echazile, echazē | akachazanga | ongachazanga | engachazanga |
| class 2 | bachazile, bachazē | abachazile, abachazē | bechazile, bechazē | abachazanga | abangachazanga | bengachazanga |
| class 3 | uchazile, uchazē | ochazile, ochazē | uchazile, uchazē | awuchazanga | ongachazanga | ungachazanga |
| class 4 | ichazile, ichazē | echazile, echazē | ichazile, ichazē | ayichazanga | engachazanga | ingachazanga |
| class 5 | lichazile, lichazē | elichazile, elichazē | lichazile, lichazē | alichazanga | elingachazanga | lingachazanga |
| class 6 | achazile, achazē | achazile, achazē | echazile, echazē | awachazanga | angachazanga | engachazanga |
| class 7 | sichazile, sichazē | esichazile, esichazē | sichazile, sichazē | asichazanga | esingachazanga | singachazanga |
| class 8 | zichazile, zichazē | ezichazile, ezichazē | zichazile, zichazē | azichazanga | ezingachazanga | zingachazanga |
| class 9 | ichazile, ichazē | echazile, echazē | ichazile, ichazē | ayichazanga | engachazanga | ingachazanga |
| class 10 | zichazile, zichazē | ezichazile, ezichazē | zichazile, zichazē | azichazanga | ezingachazanga | zingachazanga |
| class 11 | luchazile, luchazē | oluchazile, oluchazē | luchazile, luchazē | aluchazanga | olungachazanga | lungachazanga |
| class 14 | buchazile, buchazē | obuchazile, obuchazē | buchazile, buchazē | abuchazanga | obungachazanga | bungachazanga |
| class 15 | kuchazile, kuchazē | okuchazile, okuchazē | kuchazile, kuchazē | akuchazanga | okungachazanga | kungachazanga |
| class 17 | kuchazile, kuchazē | okuchazile, okuchazē | kuchazile, kuchazē | akuchazanga | okungachazanga | kungachazanga |
| remote past | ||||||
| positive absolute | positive relative | positive participial | negative absolute | negative relative | negative participial | |
| 1st singular | ngāchaza | engāchaza | ngāchaza | angichazanga | engingachazanga | ngingachazanga |
| 2nd singular | wāchaza | owāchaza | wāchaza | awuchazanga | ongachazanga | ungachazanga |
| 1st plural | sāchaza | esāchaza | sāchaza | asichazanga | esingachazanga | singachazanga |
| 2nd plural | nāchaza | enāchaza | nāchaza | anichazanga | eningachazanga | ningachazanga |
| class 1 | wāchaza | owāchaza | āchaza | akachazanga | ongachazanga | engachazanga |
| class 2 | bāchaza | abāchaza | bāchaza | abachazanga | abangachazanga | bengachazanga |
| class 3 | wāchaza | owāchaza | wāchaza | awuchazanga | ongachazanga | ungachazanga |
| class 4 | yāchaza | eyāchaza | yāchaza | ayichazanga | engachazanga | ingachazanga |
| class 5 | lāchaza | elāchaza | lāchaza | alichazanga | elingachazanga | lingachazanga |
| class 6 | āchaza | āchaza | āchaza | awachazanga | angachazanga | engachazanga |
| class 7 | sāchaza | esāchaza | sāchaza | asichazanga | esingachazanga | singachazanga |
| class 8 | zāchaza | ezāchaza | zāchaza | azichazanga | ezingachazanga | zingachazanga |
| class 9 | yāchaza | eyāchaza | yāchaza | ayichazanga | engachazanga | ingachazanga |
| class 10 | zāchaza | ezāchaza | zāchaza | azichazanga | ezingachazanga | zingachazanga |
| class 11 | lwāchaza | olwāchaza | lwāchaza | aluchazanga | olungachazanga | lungachazanga |
| class 14 | bāchaza | obāchaza | bāchaza | abuchazanga | obungachazanga | bungachazanga |
| class 15 | kwāchaza | okwāchaza | kwāchaza | akuchazanga | okungachazanga | kungachazanga |
| class 17 | kwāchaza | okwāchaza | kwāchaza | akuchazanga | okungachazanga | kungachazanga |
| potential | ||||||
| positive absolute | positive relative | positive participial | negative absolute | negative relative | negative participial | |
| 1st singular | ngingachaza | — | ngingachaza | ngingechaze | — | ngingechaze |
| 2nd singular | ungachaza | — | ungachaza | ungechaze | — | ungechaze |
| 1st plural | singachaza | — | singachaza | singechaze | — | singechaze |
| 2nd plural | ningachaza | — | ningachaza | ningechaze | — | ningechaze |
| class 1 | angachaza | — | engachaza | angechaze | — | engechaze |
| class 2 | bangachaza | — | bengachaza | bangechaze | — | bengechaze |
| class 3 | ungachaza | — | ungachaza | ungechaze | — | ungechaze |
| class 4 | ingachaza | — | ingachaza | ingechaze | — | ingechaze |
| class 5 | lingachaza | — | lingachaza | lingechaze | — | lingechaze |
| class 6 | angachaza | — | engachaza | angechaze | — | engechaze |
| class 7 | singachaza | — | singachaza | singechaze | — | singechaze |
| class 8 | zingachaza | — | zingachaza | zingechaze | — | zingechaze |
| class 9 | ingachaza | — | ingachaza | ingechaze | — | ingechaze |
| class 10 | zingachaza | — | zingachaza | zingechaze | — | zingechaze |
| class 11 | lungachaza | — | lungachaza | lungechaze | — | lungechaze |
| class 14 | bungachaza | — | bungachaza | bungechaze | — | bungechaze |
| class 15 | kungachaza | — | kungachaza | kungechaze | — | kungechaze |
| class 17 | kungachaza | — | kungachaza | kungechaze | — | kungechaze |
| immediate future | ||||||
| positive absolute | positive relative | positive participial | negative absolute | negative relative | negative participial | |
| 1st singular | ngizochaza | engizochaza | ngizochaza | angizuchaza | engingezuchaza | ngingezuchaza |
| 2nd singular | uzochaza | ozochaza | uzochaza | awuzuchaza | ongezuchaza | ungezuchaza |
| 1st plural | sizochaza | esizochaza | sizochaza | asizuchaza | esingezuchaza | singezuchaza |
| 2nd plural | nizochaza | enizochaza | nizochaza | anizuchaza | eningezuchaza | ningezuchaza |
| class 1 | uzochaza | ozochaza | ezochaza | akazuchaza | ongezuchaza | engezuchaza |
| class 2 | bazochaza | abazochaza | bezochaza | abazuchaza | abangezuchaza | bengezuchaza |
| class 3 | uzochaza | ozochaza | uzochaza | awuzuchaza | ongezuchaza | ungezuchaza |
| class 4 | izochaza | ezochaza | izochaza | ayizuchaza | engezuchaza | ingezuchaza |
| class 5 | lizochaza | elizochaza | lizochaza | alizuchaza | elingezuchaza | lingezuchaza |
| class 6 | azochaza | azochaza | ezochaza | awazuchaza | angezuchaza | engezuchaza |
| class 7 | sizochaza | esizochaza | sizochaza | asizuchaza | esingezuchaza | singezuchaza |
| class 8 | zizochaza | ezizochaza | zizochaza | azizuchaza | ezingezuchaza | zingezuchaza |
| class 9 | izochaza | ezochaza | izochaza | ayizuchaza | engezuchaza | ingezuchaza |
| class 10 | zizochaza | ezizochaza | zizochaza | azizuchaza | ezingezuchaza | zingezuchaza |
| class 11 | luzochaza | oluzochaza | luzochaza | aluzuchaza | olungezuchaza | lungezuchaza |
| class 14 | buzochaza | obuzochaza | buzochaza | abuzuchaza | obungezuchaza | bungezuchaza |
| class 15 | kuzochaza | okuzochaza | kuzochaza | akuzuchaza | okungezuchaza | kungezuchaza |
| class 17 | kuzochaza | okuzochaza | kuzochaza | akuzuchaza | okungezuchaza | kungezuchaza |
| remote future | ||||||
| positive absolute | positive relative | positive participial | negative absolute | negative relative | negative participial | |
| 1st singular | ngiyochaza | engiyochaza | ngiyochaza | angiyuchaza | engingeyuchaza | ngingeyuchaza |
| 2nd singular | uyochaza | oyochaza | uyochaza | awuyuchaza | ongeyuchaza | ungeyuchaza |
| 1st plural | siyochaza | esiyochaza | siyochaza | asiyuchaza | esingeyuchaza | singeyuchaza |
| 2nd plural | niyochaza | eniyochaza | niyochaza | aniyuchaza | eningeyuchaza | ningeyuchaza |
| class 1 | uyochaza | oyochaza | eyochaza | akayuchaza | ongeyuchaza | engeyuchaza |
| class 2 | bayochaza | abayochaza | beyochaza | abayuchaza | abangeyuchaza | bengeyuchaza |
| class 3 | uyochaza | oyochaza | uyochaza | awuyuchaza | ongeyuchaza | ungeyuchaza |
| class 4 | iyochaza | eyochaza | iyochaza | ayiyuchaza | engeyuchaza | ingeyuchaza |
| class 5 | liyochaza | eliyochaza | liyochaza | aliyuchaza | elingeyuchaza | lingeyuchaza |
| class 6 | ayochaza | ayochaza | eyochaza | awayuchaza | angeyuchaza | engeyuchaza |
| class 7 | siyochaza | esiyochaza | siyochaza | asiyuchaza | esingeyuchaza | singeyuchaza |
| class 8 | ziyochaza | eziyochaza | ziyochaza | aziyuchaza | ezingeyuchaza | zingeyuchaza |
| class 9 | iyochaza | eyochaza | iyochaza | ayiyuchaza | engeyuchaza | ingeyuchaza |
| class 10 | ziyochaza | eziyochaza | ziyochaza | aziyuchaza | ezingeyuchaza | zingeyuchaza |
| class 11 | luyochaza | oluyochaza | luyochaza | aluyuchaza | olungeyuchaza | lungeyuchaza |
| class 14 | buyochaza | obuyochaza | buyochaza | abuyuchaza | obungeyuchaza | bungeyuchaza |
| class 15 | kuyochaza | okuyochaza | kuyochaza | akuyuchaza | okungeyuchaza | kungeyuchaza |
| class 17 | kuyochaza | okuyochaza | kuyochaza | akuyuchaza | okungeyuchaza | kungeyuchaza |
| present subjunctive | ||||||
| positive | negative | |||||
| 1st singular | ngichaze | ngingachazi | ||||
| 2nd singular | uchaze | ungachazi | ||||
| 1st plural | sichaze | singachazi | ||||
| 2nd plural | nichaze | ningachazi | ||||
| class 1 | achaze | angachazi | ||||
| class 2 | bachaze | bangachazi | ||||
| class 3 | uchaze | ungachazi | ||||
| class 4 | ichaze | ingachazi | ||||
| class 5 | lichaze | lingachazi | ||||
| class 6 | achaze | angachazi | ||||
| class 7 | sichaze | singachazi | ||||
| class 8 | zichaze | zingachazi | ||||
| class 9 | ichaze | ingachazi | ||||
| class 10 | zichaze | zingachazi | ||||
| class 11 | luchaze | lungachazi | ||||
| class 14 | buchaze | bungachazi | ||||
| class 15 | kuchaze | kungachazi | ||||
| class 17 | kuchaze | kungachazi | ||||
| past subjunctive | ||||||
| positive | negative | |||||
| 1st singular | ngachaza | ngangachaza, angachaza, angangachaza | ||||
| 2nd singular | wachaza | wangachaza, awachaza, awangachaza | ||||
| 1st plural | sachaza | sangachaza, asachaza, asangachaza | ||||
| 2nd plural | nachaza | nangachaza, anachaza, anangachaza | ||||
| class 1 | wachaza | wangachaza, akachaza, akangachaza | ||||
| class 2 | bachaza | bangachaza, abachaza, abangachaza | ||||
| class 3 | wachaza | wangachaza, awachaza, awangachaza | ||||
| class 4 | yachaza | yangachaza, ayachaza, ayangachaza | ||||
| class 5 | lachaza | langachaza, alachaza, alangachaza | ||||
| class 6 | achaza | angachaza, awachaza, awangachaza | ||||
| class 7 | sachaza | sangachaza, asachaza, asangachaza | ||||
| class 8 | zachaza | zangachaza, azachaza, azangachaza | ||||
| class 9 | yachaza | yangachaza, ayachaza, ayangachaza | ||||
| class 10 | zachaza | zangachaza, azachaza, azangachaza | ||||
| class 11 | lwachaza | lwangachaza, alwachaza, alwangachaza | ||||
| class 14 | bachaza | bangachaza, abachaza, abangachaza | ||||
| class 15 | kwachaza | kwangachaza, akwachaza, akwangachaza | ||||
| class 17 | kwachaza | kwangachaza, akwachaza, akwangachaza | ||||
Derived terms
References
- C. M. Doke, B. W. Vilakazi (1972) “chaza”, in Zulu-English Dictionary, →ISBN: “chaza (6.3)”