Quechua
Noun
chuwi
- bean, beans
Declension
Declension of chuwi
|
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
chuwi
|
chuwikuna
|
| accusative
|
chuwita
|
chuwikunata
|
| dative
|
chuwiman
|
chuwikunaman
|
| genitive
|
chuwip
|
chuwikunap
|
| locative
|
chuwipi
|
chuwikunapi
|
| terminative
|
chuwikama
|
chuwikunakama
|
| ablative
|
chuwimanta
|
chuwikunamanta
|
| instrumental
|
chuwiwan
|
chuwikunawan
|
| comitative
|
chuwintin
|
chuwikunantin
|
| abessive
|
chuwinnaq
|
chuwikunannaq
|
| comparative
|
chuwihina
|
chuwikunahina
|
| causative
|
chuwirayku
|
chuwikunarayku
|
| benefactive
|
chuwipaq
|
chuwikunapaq
|
| associative
|
chuwipura
|
chuwikunapura
|
| distributive
|
chuwinka
|
chuwikunanka
|
| exclusive
|
chuwilla
|
chuwikunalla
|
Possessive forms of chuwi
ñuqap - first-person singular
| ñuqap (my)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
chuwiy
|
chuwiykuna
|
| accusative
|
chuwiyta
|
chuwiykunata
|
| dative
|
chuwiyman
|
chuwiykunaman
|
| genitive
|
chuwiypa
|
chuwiykunap
|
| locative
|
chuwiypi
|
chuwiykunapi
|
| terminative
|
chuwiykama
|
chuwiykunakama
|
| ablative
|
chuwiymanta
|
chuwiykunamanta
|
| instrumental
|
chuwiywan
|
chuwiykunawan
|
| comitative
|
chuwiynintin
|
chuwiykunantin
|
| abessive
|
chuwiyninnaq
|
chuwiykunannaq
|
| comparative
|
chuwiyhina
|
chuwiykunahina
|
| causative
|
chuwiyrayku
|
chuwiykunarayku
|
| benefactive
|
chuwiypaq
|
chuwiykunapaq
|
| associative
|
chuwiypura
|
chuwiykunapura
|
| distributive
|
chuwiyninka
|
chuwiykunanka
|
| exclusive
|
chuwiylla
|
chuwiykunalla
|
qampa - second-person singular
| qampa (your)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
chuwiyki
|
chuwiykikuna
|
| accusative
|
chuwiykita
|
chuwiykikunata
|
| dative
|
chuwiykiman
|
chuwiykikunaman
|
| genitive
|
chuwiykipa
|
chuwiykikunap
|
| locative
|
chuwiykipi
|
chuwiykikunapi
|
| terminative
|
chuwiykikama
|
chuwiykikunakama
|
| ablative
|
chuwiykimanta
|
chuwiykikunamanta
|
| instrumental
|
chuwiykiwan
|
chuwiykikunawan
|
| comitative
|
chuwiykintin
|
chuwiykikunantin
|
| abessive
|
chuwiykinnaq
|
chuwiykikunannaq
|
| comparative
|
chuwiykihina
|
chuwiykikunahina
|
| causative
|
chuwiykirayku
|
chuwiykikunarayku
|
| benefactive
|
chuwiykipaq
|
chuwiykikunapaq
|
| associative
|
chuwiykipura
|
chuwiykikunapura
|
| distributive
|
chuwiykinka
|
chuwiykikunanka
|
| exclusive
|
chuwiykilla
|
chuwiykikunalla
|
paypa - third-person singular
| paypa (his/her/its)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
chuwin
|
chuwinkuna
|
| accusative
|
chuwinta
|
chuwinkunata
|
| dative
|
chuwinman
|
chuwinkunaman
|
| genitive
|
chuwinpa
|
chuwinkunap
|
| locative
|
chuwinpi
|
chuwinkunapi
|
| terminative
|
chuwinkama
|
chuwinkunakama
|
| ablative
|
chuwinmanta
|
chuwinkunamanta
|
| instrumental
|
chuwinwan
|
chuwinkunawan
|
| comitative
|
chuwinintin
|
chuwinkunantin
|
| abessive
|
chuwinninnaq
|
chuwinkunannaq
|
| comparative
|
chuwinhina
|
chuwinkunahina
|
| causative
|
chuwinrayku
|
chuwinkunarayku
|
| benefactive
|
chuwinpaq
|
chuwinkunapaq
|
| associative
|
chuwinpura
|
chuwinkunapura
|
| distributive
|
chuwininka
|
chuwinkunanka
|
| exclusive
|
chuwinlla
|
chuwinkunalla
|
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
| ñuqanchikpa (our(incl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
chuwinchik
|
chuwinchikkuna
|
| accusative
|
chuwinchikta
|
chuwinchikkunata
|
| dative
|
chuwinchikman
|
chuwinchikkunaman
|
| genitive
|
chuwinchikpa
|
chuwinchikkunap
|
| locative
|
chuwinchikpi
|
chuwinchikkunapi
|
| terminative
|
chuwinchikkama
|
chuwinchikkunakama
|
| ablative
|
chuwinchikmanta
|
chuwinchikkunamanta
|
| instrumental
|
chuwinchikwan
|
chuwinchikkunawan
|
| comitative
|
chuwinchiknintin
|
chuwinchikkunantin
|
| abessive
|
chuwinchikninnaq
|
chuwinchikkunannaq
|
| comparative
|
chuwinchikhina
|
chuwinchikkunahina
|
| causative
|
chuwinchikrayku
|
chuwinchikkunarayku
|
| benefactive
|
chuwinchikpaq
|
chuwinchikkunapaq
|
| associative
|
chuwinchikpura
|
chuwinchikkunapura
|
| distributive
|
chuwinchikninka
|
chuwinchikkunanka
|
| exclusive
|
chuwinchiklla
|
chuwinchikkunalla
|
ñuqaykup - first-person exclusive plural
| ñuqaykup (our(excl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
chuwiyku
|
chuwiykukuna
|
| accusative
|
chuwiykuta
|
chuwiykukunata
|
| dative
|
chuwiykuman
|
chuwiykukunaman
|
| genitive
|
chuwiykupa
|
chuwiykukunap
|
| locative
|
chuwiykupi
|
chuwiykukunapi
|
| terminative
|
chuwiykukama
|
chuwiykukunakama
|
| ablative
|
chuwiykumanta
|
chuwiykukunamanta
|
| instrumental
|
chuwiykuwan
|
chuwiykukunawan
|
| comitative
|
chuwiykuntin
|
chuwiykukunantin
|
| abessive
|
chuwiykunnaq
|
chuwiykukunannaq
|
| comparative
|
chuwiykuhina
|
chuwiykukunahina
|
| causative
|
chuwiykurayku
|
chuwiykukunarayku
|
| benefactive
|
chuwiykupaq
|
chuwiykukunapaq
|
| associative
|
chuwiykupura
|
chuwiykukunapura
|
| distributive
|
chuwiykunka
|
chuwiykukunanka
|
| exclusive
|
chuwiykulla
|
chuwiykukunalla
|
qamkunap - second-person plural
| qamkunap (your(pl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
chuwiykichik
|
chuwiykichikkuna
|
| accusative
|
chuwiykichikta
|
chuwiykichikkunata
|
| dative
|
chuwiykichikman
|
chuwiykichikkunaman
|
| genitive
|
chuwiykichikpa
|
chuwiykichikkunap
|
| locative
|
chuwiykichikpi
|
chuwiykichikkunapi
|
| terminative
|
chuwiykichikkama
|
chuwiykichikkunakama
|
| ablative
|
chuwiykichikmanta
|
chuwiykichikkunamanta
|
| instrumental
|
chuwiykichikwan
|
chuwiykichikkunawan
|
| comitative
|
chuwiykichiknintin
|
chuwiykichikkunantin
|
| abessive
|
chuwiykichikninnaq
|
chuwiykichikkunannaq
|
| comparative
|
chuwiykichikhina
|
chuwiykichikkunahina
|
| causative
|
chuwiykichikrayku
|
chuwiykichikkunarayku
|
| benefactive
|
chuwiykichikpaq
|
chuwiykichikkunapaq
|
| associative
|
chuwiykichikpura
|
chuwiykichikkunapura
|
| distributive
|
chuwiykichikninka
|
chuwiykichikkunanka
|
| exclusive
|
chuwiykichiklla
|
chuwiykichikkunalla
|
paykunap - third-person plural
| paykunap (their)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
chuwinku
|
chuwinkukuna
|
| accusative
|
chuwinkuta
|
chuwinkukunata
|
| dative
|
chuwinkuman
|
chuwinkukunaman
|
| genitive
|
chuwinkupa
|
chuwinkukunap
|
| locative
|
chuwinkupi
|
chuwinkukunapi
|
| terminative
|
chuwinkukama
|
chuwinkukunakama
|
| ablative
|
chuwinkumanta
|
chuwinkukunamanta
|
| instrumental
|
chuwinkuwan
|
chuwinkukunawan
|
| comitative
|
chuwinkuntin
|
chuwinkukunantin
|
| abessive
|
chuwinkunnaq
|
chuwinkukunannaq
|
| comparative
|
chuwinkuhina
|
chuwinkukunahina
|
| causative
|
chuwinkurayku
|
chuwinkukunarayku
|
| benefactive
|
chuwinkupaq
|
chuwinkukunapaq
|
| associative
|
chuwinkupura
|
chuwinkukunapura
|
| distributive
|
chuwinkunka
|
chuwinkukunanka
|
| exclusive
|
chuwinkulla
|
chuwinkukunalla
|
|
Unami
Etymology
(This etymology is missing or incomplete. Please add to it, or discuss it at the Etymology scriptorium.)
Adjective
chuwi
- full
- (in combination) -full (an amount which fills the mentioned object)
Usage notes
- This term is not used to mean "full of food" (of a person or animal), for which see kispwi.
Derived terms
- chuhskhamën anim (“to fill through a small entrypoint”)
- chuhòte inan (“to be full”)
- chuwixën inan (“to be full of something solid”)
- chuwpèkàt inan (“to be full of water”)
- chuwpèxtun anim (“to fill with water to the brim”)
- chuwpèxën inan (“to be full of liquid”)
References
- Rementer, Jim with Pearson, Bruce L. (2005) “chuwi”, in Leneaux, Grant, Whritenour, Raymond, editors, The Lenape Talking Dictionary, The Lenape Language Preservation Project