cielesny

• cielestni, cielestny

Inherited from Proto-Slavic *tělesьnъ. By surface analysis, ciało +‎ -ny. First attested in 1442.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ɕʲɛlʲɛsniː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ɕʲɛlʲɛsni/

cielesny (comparative cieleśniejszy, derived adverb cieleśnie)

1. (relational, attested in Southern Borderlands, Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland, Masovia) bodily, corporal; carnal (of or pertaining to the body; sometimes to sexual appetites)

   Synonym: cielny

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 8, 21:

     Smisl y smislyenye czyelestnich sercz pochilila szø gest ku zlemu

     [Smysł i smyślenie cielestnych serc pochyliło się jest ku złemu]

   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 32, 8:

     S nymy gest ramyø cyelestne, ale s namy gest pan bog

     [Z nimi jest ramię cielestne, ale z nami jest Pan Bóg]

   • 1930 [c. 1455], “II Esdr”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 8, 11:

     Krol Artaxerses Ezdrasoui kaplanowy... zbawyenye wskazuge: Ia marni a cyelestni, za otplati przisødzaiø, przikazalem gym..., abi s tobø szly do Ierusalem

     [Krol Artakserses Ezdraszowi, kapłanowi... zbawienie wskazuje: Ja marny a cielestny za otpłaty przysądzaję, przykazałem jim..., aby z tobą szli do Jerusalem]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[4], volume V, page 14:

     Czelestny corporale

     [Cielestny corporale]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 840:

     Ale ony lyvdzye yako zvyerzątha a czyelestny czytaly v Pysmyech vrodzenya boskyego, ale rozvmem ossyądz nye chczely

     [Ale oni ludzie jako źwierzęta a cielestni czytali w Piśmiech urodzenia boskiego, ale rozumem osiąc nie chcieli]

   • End of the 15th century, Dekalog - Dziesięcioro przykazań bożych - Decem praecepta Dei, volume VI, number 1:

     Nye czyn grzechu czelesznego procz vrzadv malszenszkyego

     [Nie czyń grzechu cielesnego procz urzędu małżeńskiego]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[6], [7], [8]}, volume XXV, page 155:

     Pozadanym czelestnym concupiscencia

     [Pożądanym cielestnym concupiscencia]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[9], [10], [11]}, volume XXV, page 155:

     Z roskoszy celesthnych *sczodą vyelka byerze czlowyek his enim epulis tota damnificatur hominis substantia

     [Z rozkoszy cielestnych szkodę wielką bierze człowiek his enim epulis tota damnificatur hominis substantia]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[12], volume I, Lviv, page 83:

     Wstrzymacz szę od czelestnych ządzy abstinere vos a carnalibus desiderijs

     [Wstrzymać się od cielestnych żądzy abstinere vos a carnalibus desiderijs]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[13], volume I, Lviv, page 101:

     Grzechom celesttnym peccatis carnalibus

     [Grzechom cielestnym peccatis carnalibus]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[14], volume V, page 274:

     Czelestne schadze carnalis concupiscencie

     [Cielestne żądze carnalis concupiscencie]

   • 1915 [XV med.], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[15], page 513:

     Luboszczy, roszkoszy czelestnye voluptates

     [Lubości, rozkoszy cielestne voluptates]

   • 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[16], 6, 22:

     Przimyesz pannø z boiaznyø bozø a wyøcey prze myloscz sinow nyszly prze lyvboscz cyelestnø

     [Przymiesz pannę z bojaźnią bożą, a więcej prze miłość, synow, niźli prze lubość cielestną]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[17], Krakow, Brodnia, page 2a:

     Boga proszmy..., abi bylli cziste wnątrznoszczy szercza y bi odstąpil gnyew, abi czeleszną pychą starla picza y pokarmu szkamposcz

     [Boga prośmy..., aby byli czyste wnętrzności sierca i by odstąpił gniew, aby cielesną pychę starła picia i pokarmu skąpość]

   • 1882 [XV p. post.], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts‎^[18], page 273:

     Gdy szyą od zbythkow czyelesthnych przesz czysthotą, per continenciam, powczyągamy

     [Gdy się od zbytkow cielestnych przez czystotę, per continenciam, powciągamy]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[19], [20], [21]}, volume XXV, page 275:

     Lubowanye celestne ząndze delectacionem carnalis concupi scencie

     [Lubowanie cielestne żądze delectacionem carnalis concupi scencie]

   • 1880-1894 [XV ex.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[22], volume I, Gniezno, Warsaw, page 144:

     Zadz czyelyesznych nye czynycz

     [Żądz cielesnych nie czynić]

   • 1915 [XV ex.], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[23], page 526:

     Pre imbecillitate corporis vlg. dla mgloszczy czyeleszney

     [Pre imbecillitate corporis vlg. dla mgłości cielesnej]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[24], page 31:

     Ten byl vyerny y wsche pravdy nasladowcza, czystoty czyelestne nyevynnyk, nyevynnoscz svego sercza choval

     [Ten był wierny i wsze prawdy naśladowca, czystoty cielestne niewinnik, niewinność swego serca chował]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[25], page 31:

     Tesch byl barzo czystego czyala, bo wschystka roskosch czyelestną od szyebye byl otrączyl

     [Też był barzo czystego ciała, bo wszystkę rozkosz cielestną od siebie był otrącił]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[26], page 35:

     Myśliłem już nigdy cielestną nieczystotą ciała nie pokalać, alem je czysto chciał chować

     [Myśliłem już nigdy cielestną nieczystotą ciała nie pokalać, alem je czysto chciał chować]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[27], page 38:

     Ten ci... mąż... jest... swej roskoszy cielestne wieliki nieprzyjaciel

     [Ten ci... mąż... jest... wszej roskoszy cielestne wieliki nieprzyjaciel]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[28], Krakow, Brodnia, page 33a:

     Raczi dacz zdrowie czieleszne y wierny pokoy serdeczny

     [Raczy dać zdrowie cielesne i wierny pokoj serdeczny!]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[29], Modlitewnik Nawojki, page 177:

     Vzycz czelestne zdrowye

     [Użycz cielestne zdrowie]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[30], page 158:

     Myly Yesus nygdy nyemoczen nye postal..., any przemye[mye]nyenya sdrovya czyelestnego nygdy ny myal

     [Miły Jesus nigdy niemocen nie postał..., ani przemie[mie]nienia zdrowia cielestnego nigdy ni miał]

   • 1874-1891 [1442], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[31], [32], [33]}, volume XIX, page 76:

     Panna szyna porodzyla, przesse wssey stradzy czelestney

     [Panna syna porodziła przeze wszej stradzy cielestnej]

   • 1885-2024 [c. 1450], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[34], volume IV, page 571:

     Duch[o]wny a czelestny

     [Duch[o]wny a cielestny]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[35], Krakow, page 712:

     Syosthry... brzemyenne... nye mayą robiczi cziązko roboth thych czyelesthnych

     [Siostry... brzemienne... nie mają robić ciężko robot tych cielestnych]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[36], page 9:

     Bog vlyal dvsche svyątą v to czyalo y oblyal yą swą svyąta mylosczyą, y przylączyl k temv czyalv..., y okraszyl czyelestną *nadobnasczyą

     [Bog wlał duszę świętą w to ciało i oblał ją swą świętą miłością, i przyłączył k temu ciału..., i okrasił cielestną nadobnaścią]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[37], page 158:

     Miły Jesus nigdy niemocen nie postał..., a wszakoż pospolnc niedostatki cirpiał i męki cielestne człowiecze krewkości

     [Miły Jesus nigdy niemocen nie postał..., a wszakoż pospolnc niedostatki cirpiał i męki cielestne człowiecze krewkości]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[38], Modlitewnik Nawojki, page 146:

     Bylo lyekarstwo dvschne y tez czelesthne

     [Było lekarstwo duszne i też cielestne]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[39], page 84:

     Szli po drodze, a juże im chleba nie dostało ani które pokar­ mienie cielestne mi[e]li

     [Szli po drodze, a juże im chleba nie dostało ani które pokar­ mienie cielestne mi[e]li]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[40], page 278:

     S tegoż snadż uźrąc święty Łukasz, iże święty Maciej rzekł: zogolla, które sie mieni chleb cielesny, i rzekł: chleb nasz wszedni

     [S tegoż snadż uźrąc święty Łukasz, iże święty Maciej rzekł: zogolla, które sie mieni chleb cielesny, i rzekł: chleb nasz wszedni]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[41], page 541:

     Alye przez vyelebnoscz takyey svyątosczy pyrvey vzyvamy svyątosczy mąky bozey, czusch bozego czyala, nysly karmye czyelestne

     [Ale przez wielebność takiej świątości pirwej używamy świątości męki bożej, czusz bożego ciała, niżli karmie cielestne]

   • 1442, Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page 82v:

     Corporalis vlg. czelestny

     [Corporalis vlg. cielestny]

   • [XV p. post.], rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza w rkpsie Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 381, z r. 1457, page 60vb:

     [C]orpus […] ... Inde corporalis […] czelestny

     [[C]orpus […] ... Inde corporalis […] cielestny]

   1. material
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[42], page 783:

        Pilat tego nie rozumiał, aby miły Cristus mowił o krolewstwie duchownem, ale rozumiał o krolewstwie cielestnym

        [Piłat tego nie rozumiał, aby miły Krystus mowił o krolewstwie duchownem, ale rozumiał o krolewstwie cielestnym]

2. (hapax legomenon) Corruption of czelny.
   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[43], Modlitewnik Nawojki, page 146:

     Bylo lyekarstwo dvschne y tez czelesthne

     [Było lekarstwo duszne i też cielestne]

3. (hapax legomenon) Corruption of cielętny.
   • 1901 [15th century], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 36:

     Czelne a. czelestnye fetas

     [Cielne a. cielestne fetas]

• Polish: cielesny
• Silesian: cielesny

• Boryś, Wiesław (2005) “cielesny”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “cielesny”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “cielesny”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• K. Nitsch, editor (1955), “cielesny, cielestny, cielestni”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 290
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “cielesny, cielestny, cielestni”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “(Cielesny) Cielestny”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish cielesny. By surface analysis, ciało +‎ -ny.

• IPA^(key): /t͡ɕɛˈlɛs.nɘ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛsnɘ
• Syllabification: cie‧les‧ny

cielesny (not comparable, derived adverb cieleśnie)

1. carnal
2. corporal, bodily
3. corporeal

• cielesny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• cielesny in Polish dictionaries at PWN