kamachiy

Quechua

Etymology

From kamay +‎ -chi +‎ -y.

Noun

kamachiy

  1. order, law, rule

Declension

Declension of kamachiy
singular plural
nominative kamachiy kamachiykuna
accusative kamachiyta kamachiykunata
dative kamachiyman kamachiykunaman
genitive kamachiypa kamachiykunap
locative kamachiypi kamachiykunapi
terminative kamachiykama kamachiykunakama
ablative kamachiymanta kamachiykunamanta
instrumental kamachiywan kamachiykunawan
comitative kamachiynintin kamachiykunantin
abessive kamachiyninnaq kamachiykunannaq
comparative kamachiyhina kamachiykunahina
causative kamachiyrayku kamachiykunarayku
benefactive kamachiypaq kamachiykunapaq
associative kamachiypura kamachiykunapura
distributive kamachiyninka kamachiykunanka
exclusive kamachiylla kamachiykunalla
Possessive forms of kamachiy
ñuqap - first-person singular
ñuqap (my) singular plural
nominative kamachiyniy kamachiyniykuna
accusative kamachiyniyta kamachiyniykunata
dative kamachiyniyman kamachiyniykunaman
genitive kamachiyniypa kamachiyniykunap
locative kamachiyniypi kamachiyniykunapi
terminative kamachiyniykama kamachiyniykunakama
ablative kamachiyniymanta kamachiyniykunamanta
instrumental kamachiyniywan kamachiyniykunawan
comitative kamachiyniynintin kamachiyniykunantin
abessive kamachiyniyninnaq kamachiyniykunannaq
comparative kamachiyniyhina kamachiyniykunahina
causative kamachiyniyrayku kamachiyniykunarayku
benefactive kamachiyniypaq kamachiyniykunapaq
associative kamachiyniypura kamachiyniykunapura
distributive kamachiyniyninka kamachiyniykunanka
exclusive kamachiyniylla kamachiyniykunalla
qampa - second-person singular
qampa (your) singular plural
nominative kamachiyniyki kamachiyniykikuna
accusative kamachiyniykita kamachiyniykikunata
dative kamachiyniykiman kamachiyniykikunaman
genitive kamachiyniykipa kamachiyniykikunap
locative kamachiyniykipi kamachiyniykikunapi
terminative kamachiyniykikama kamachiyniykikunakama
ablative kamachiyniykimanta kamachiyniykikunamanta
instrumental kamachiyniykiwan kamachiyniykikunawan
comitative kamachiyniykintin kamachiyniykikunantin
abessive kamachiyniykinnaq kamachiyniykikunannaq
comparative kamachiyniykihina kamachiyniykikunahina
causative kamachiyniykirayku kamachiyniykikunarayku
benefactive kamachiyniykipaq kamachiyniykikunapaq
associative kamachiyniykipura kamachiyniykikunapura
distributive kamachiyniykinka kamachiyniykikunanka
exclusive kamachiyniykilla kamachiyniykikunalla
paypa - third-person singular
paypa (his/her/its) singular plural
nominative kamachiynin kamachiyninkuna
accusative kamachiyninta kamachiyninkunata
dative kamachiyninman kamachiyninkunaman
genitive kamachiyninpa kamachiyninkunap
locative kamachiyninpi kamachiyninkunapi
terminative kamachiyninkama kamachiyninkunakama
ablative kamachiyninmanta kamachiyninkunamanta
instrumental kamachiyninwan kamachiyninkunawan
comitative kamachiyninintin kamachiyninkunantin
abessive kamachiyninninnaq kamachiyninkunannaq
comparative kamachiyninhina kamachiyninkunahina
causative kamachiyninrayku kamachiyninkunarayku
benefactive kamachiyninpaq kamachiyninkunapaq
associative kamachiyninpura kamachiyninkunapura
distributive kamachiynininka kamachiyninkunanka
exclusive kamachiyninlla kamachiyninkunalla
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
ñuqanchikpa (our(incl)) singular plural
nominative kamachiyninchik kamachiyninchikkuna
accusative kamachiyninchikta kamachiyninchikkunata
dative kamachiyninchikman kamachiyninchikkunaman
genitive kamachiyninchikpa kamachiyninchikkunap
locative kamachiyninchikpi kamachiyninchikkunapi
terminative kamachiyninchikkama kamachiyninchikkunakama
ablative kamachiyninchikmanta kamachiyninchikkunamanta
instrumental kamachiyninchikwan kamachiyninchikkunawan
comitative kamachiyninchiknintin kamachiyninchikkunantin
abessive kamachiyninchikninnaq kamachiyninchikkunannaq
comparative kamachiyninchikhina kamachiyninchikkunahina
causative kamachiyninchikrayku kamachiyninchikkunarayku
benefactive kamachiyninchikpaq kamachiyninchikkunapaq
associative kamachiyninchikpura kamachiyninchikkunapura
distributive kamachiyninchikninka kamachiyninchikkunanka
exclusive kamachiyninchiklla kamachiyninchikkunalla
ñuqaykup - first-person exclusive plural
ñuqaykup (our(excl)) singular plural
nominative kamachiyniyku kamachiyniykukuna
accusative kamachiyniykuta kamachiyniykukunata
dative kamachiyniykuman kamachiyniykukunaman
genitive kamachiyniykupa kamachiyniykukunap
locative kamachiyniykupi kamachiyniykukunapi
terminative kamachiyniykukama kamachiyniykukunakama
ablative kamachiyniykumanta kamachiyniykukunamanta
instrumental kamachiyniykuwan kamachiyniykukunawan
comitative kamachiyniykuntin kamachiyniykukunantin
abessive kamachiyniykunnaq kamachiyniykukunannaq
comparative kamachiyniykuhina kamachiyniykukunahina
causative kamachiyniykurayku kamachiyniykukunarayku
benefactive kamachiyniykupaq kamachiyniykukunapaq
associative kamachiyniykupura kamachiyniykukunapura
distributive kamachiyniykunka kamachiyniykukunanka
exclusive kamachiyniykulla kamachiyniykukunalla
qamkunap - second-person plural
qamkunap (your(pl)) singular plural
nominative kamachiyniykichik kamachiyniykichikkuna
accusative kamachiyniykichikta kamachiyniykichikkunata
dative kamachiyniykichikman kamachiyniykichikkunaman
genitive kamachiyniykichikpa kamachiyniykichikkunap
locative kamachiyniykichikpi kamachiyniykichikkunapi
terminative kamachiyniykichikkama kamachiyniykichikkunakama
ablative kamachiyniykichikmanta kamachiyniykichikkunamanta
instrumental kamachiyniykichikwan kamachiyniykichikkunawan
comitative kamachiyniykichiknintin kamachiyniykichikkunantin
abessive kamachiyniykichikninnaq kamachiyniykichikkunannaq
comparative kamachiyniykichikhina kamachiyniykichikkunahina
causative kamachiyniykichikrayku kamachiyniykichikkunarayku
benefactive kamachiyniykichikpaq kamachiyniykichikkunapaq
associative kamachiyniykichikpura kamachiyniykichikkunapura
distributive kamachiyniykichikninka kamachiyniykichikkunanka
exclusive kamachiyniykichiklla kamachiyniykichikkunalla
paykunap - third-person plural
paykunap (their) singular plural
nominative kamachiyninku kamachiyninkukuna
accusative kamachiyninkuta kamachiyninkukunata
dative kamachiyninkuman kamachiyninkukunaman
genitive kamachiyninkupa kamachiyninkukunap
locative kamachiyninkupi kamachiyninkukunapi
terminative kamachiyninkukama kamachiyninkukunakama
ablative kamachiyninkumanta kamachiyninkukunamanta
instrumental kamachiyninkuwan kamachiyninkukunawan
comitative kamachiyninkuntin kamachiyninkukunantin
abessive kamachiyninkunnaq kamachiyninkukunannaq
comparative kamachiyninkuhina kamachiyninkukunahina
causative kamachiyninkurayku kamachiyninkukunarayku
benefactive kamachiyninkupaq kamachiyninkukunapaq
associative kamachiyninkupura kamachiyninkukunapura
distributive kamachiyninkunka kamachiyninkukunanka
exclusive kamachiyninkulla kamachiyninkukunalla

Verb

kamachiy

  1. (transitive) to order, command
  2. (transitive) to govern, reign, rule

Conjugation

Conjugation of kamachiy
infinitive kamachiy
agentive kamachiq
present participle kamachispa
past participle kamachisqa
future participle kamachina
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person
inclusive
1st person
exclusive
2nd person 3rd person
indicative ñuqa qam pay ñuqanchik ñuqayku qamkuna paykuna
present kamachini kamachinki kamachin kamachinchik kamachiyku
kamachiniku1
kamachinkichik kamachinku
past
(experienced)
kamachirqani kamachirqanki kamachirqan kamachirqanchik kamachirqayku
kamachirqaniku
kamachirqankichik kamachirqanku
past
(reported)
kamachisqani kamachisqanki kamachisqan kamachisqanchik kamachisqayku
kamachisqaniku
kamachisqankichik kamachisqanku
future kamachisaq kamachinki kamachinqa kamachisunchik kamachisaqku kamachinkichik kamachinqaku
imperative qam pay ñuqanchik qamkuna paykuna
affirmative kamachiy kamachichun kamachisun2
kamachisunchik
kamachiychik kamachichunku
negative ama
kamachiychu
ama
kamachichunchu
ama kamachisunchu
ama kamachisunchikchu
ama
kamachiychikchu
ama
kamachichunkuchu

1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety.
2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people".