Quechua
Etymology
From kamay + -chi + -y.
Noun
kamachiy
- order, law, rule
Declension
Declension of kamachiy
|
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
kamachiy
|
kamachiykuna
|
| accusative
|
kamachiyta
|
kamachiykunata
|
| dative
|
kamachiyman
|
kamachiykunaman
|
| genitive
|
kamachiypa
|
kamachiykunap
|
| locative
|
kamachiypi
|
kamachiykunapi
|
| terminative
|
kamachiykama
|
kamachiykunakama
|
| ablative
|
kamachiymanta
|
kamachiykunamanta
|
| instrumental
|
kamachiywan
|
kamachiykunawan
|
| comitative
|
kamachiynintin
|
kamachiykunantin
|
| abessive
|
kamachiyninnaq
|
kamachiykunannaq
|
| comparative
|
kamachiyhina
|
kamachiykunahina
|
| causative
|
kamachiyrayku
|
kamachiykunarayku
|
| benefactive
|
kamachiypaq
|
kamachiykunapaq
|
| associative
|
kamachiypura
|
kamachiykunapura
|
| distributive
|
kamachiyninka
|
kamachiykunanka
|
| exclusive
|
kamachiylla
|
kamachiykunalla
|
Possessive forms of kamachiy
ñuqap - first-person singular
| ñuqap (my)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
kamachiyniy
|
kamachiyniykuna
|
| accusative
|
kamachiyniyta
|
kamachiyniykunata
|
| dative
|
kamachiyniyman
|
kamachiyniykunaman
|
| genitive
|
kamachiyniypa
|
kamachiyniykunap
|
| locative
|
kamachiyniypi
|
kamachiyniykunapi
|
| terminative
|
kamachiyniykama
|
kamachiyniykunakama
|
| ablative
|
kamachiyniymanta
|
kamachiyniykunamanta
|
| instrumental
|
kamachiyniywan
|
kamachiyniykunawan
|
| comitative
|
kamachiyniynintin
|
kamachiyniykunantin
|
| abessive
|
kamachiyniyninnaq
|
kamachiyniykunannaq
|
| comparative
|
kamachiyniyhina
|
kamachiyniykunahina
|
| causative
|
kamachiyniyrayku
|
kamachiyniykunarayku
|
| benefactive
|
kamachiyniypaq
|
kamachiyniykunapaq
|
| associative
|
kamachiyniypura
|
kamachiyniykunapura
|
| distributive
|
kamachiyniyninka
|
kamachiyniykunanka
|
| exclusive
|
kamachiyniylla
|
kamachiyniykunalla
|
qampa - second-person singular
| qampa (your)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
kamachiyniyki
|
kamachiyniykikuna
|
| accusative
|
kamachiyniykita
|
kamachiyniykikunata
|
| dative
|
kamachiyniykiman
|
kamachiyniykikunaman
|
| genitive
|
kamachiyniykipa
|
kamachiyniykikunap
|
| locative
|
kamachiyniykipi
|
kamachiyniykikunapi
|
| terminative
|
kamachiyniykikama
|
kamachiyniykikunakama
|
| ablative
|
kamachiyniykimanta
|
kamachiyniykikunamanta
|
| instrumental
|
kamachiyniykiwan
|
kamachiyniykikunawan
|
| comitative
|
kamachiyniykintin
|
kamachiyniykikunantin
|
| abessive
|
kamachiyniykinnaq
|
kamachiyniykikunannaq
|
| comparative
|
kamachiyniykihina
|
kamachiyniykikunahina
|
| causative
|
kamachiyniykirayku
|
kamachiyniykikunarayku
|
| benefactive
|
kamachiyniykipaq
|
kamachiyniykikunapaq
|
| associative
|
kamachiyniykipura
|
kamachiyniykikunapura
|
| distributive
|
kamachiyniykinka
|
kamachiyniykikunanka
|
| exclusive
|
kamachiyniykilla
|
kamachiyniykikunalla
|
paypa - third-person singular
| paypa (his/her/its)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
kamachiynin
|
kamachiyninkuna
|
| accusative
|
kamachiyninta
|
kamachiyninkunata
|
| dative
|
kamachiyninman
|
kamachiyninkunaman
|
| genitive
|
kamachiyninpa
|
kamachiyninkunap
|
| locative
|
kamachiyninpi
|
kamachiyninkunapi
|
| terminative
|
kamachiyninkama
|
kamachiyninkunakama
|
| ablative
|
kamachiyninmanta
|
kamachiyninkunamanta
|
| instrumental
|
kamachiyninwan
|
kamachiyninkunawan
|
| comitative
|
kamachiyninintin
|
kamachiyninkunantin
|
| abessive
|
kamachiyninninnaq
|
kamachiyninkunannaq
|
| comparative
|
kamachiyninhina
|
kamachiyninkunahina
|
| causative
|
kamachiyninrayku
|
kamachiyninkunarayku
|
| benefactive
|
kamachiyninpaq
|
kamachiyninkunapaq
|
| associative
|
kamachiyninpura
|
kamachiyninkunapura
|
| distributive
|
kamachiynininka
|
kamachiyninkunanka
|
| exclusive
|
kamachiyninlla
|
kamachiyninkunalla
|
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
| ñuqanchikpa (our(incl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
kamachiyninchik
|
kamachiyninchikkuna
|
| accusative
|
kamachiyninchikta
|
kamachiyninchikkunata
|
| dative
|
kamachiyninchikman
|
kamachiyninchikkunaman
|
| genitive
|
kamachiyninchikpa
|
kamachiyninchikkunap
|
| locative
|
kamachiyninchikpi
|
kamachiyninchikkunapi
|
| terminative
|
kamachiyninchikkama
|
kamachiyninchikkunakama
|
| ablative
|
kamachiyninchikmanta
|
kamachiyninchikkunamanta
|
| instrumental
|
kamachiyninchikwan
|
kamachiyninchikkunawan
|
| comitative
|
kamachiyninchiknintin
|
kamachiyninchikkunantin
|
| abessive
|
kamachiyninchikninnaq
|
kamachiyninchikkunannaq
|
| comparative
|
kamachiyninchikhina
|
kamachiyninchikkunahina
|
| causative
|
kamachiyninchikrayku
|
kamachiyninchikkunarayku
|
| benefactive
|
kamachiyninchikpaq
|
kamachiyninchikkunapaq
|
| associative
|
kamachiyninchikpura
|
kamachiyninchikkunapura
|
| distributive
|
kamachiyninchikninka
|
kamachiyninchikkunanka
|
| exclusive
|
kamachiyninchiklla
|
kamachiyninchikkunalla
|
ñuqaykup - first-person exclusive plural
| ñuqaykup (our(excl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
kamachiyniyku
|
kamachiyniykukuna
|
| accusative
|
kamachiyniykuta
|
kamachiyniykukunata
|
| dative
|
kamachiyniykuman
|
kamachiyniykukunaman
|
| genitive
|
kamachiyniykupa
|
kamachiyniykukunap
|
| locative
|
kamachiyniykupi
|
kamachiyniykukunapi
|
| terminative
|
kamachiyniykukama
|
kamachiyniykukunakama
|
| ablative
|
kamachiyniykumanta
|
kamachiyniykukunamanta
|
| instrumental
|
kamachiyniykuwan
|
kamachiyniykukunawan
|
| comitative
|
kamachiyniykuntin
|
kamachiyniykukunantin
|
| abessive
|
kamachiyniykunnaq
|
kamachiyniykukunannaq
|
| comparative
|
kamachiyniykuhina
|
kamachiyniykukunahina
|
| causative
|
kamachiyniykurayku
|
kamachiyniykukunarayku
|
| benefactive
|
kamachiyniykupaq
|
kamachiyniykukunapaq
|
| associative
|
kamachiyniykupura
|
kamachiyniykukunapura
|
| distributive
|
kamachiyniykunka
|
kamachiyniykukunanka
|
| exclusive
|
kamachiyniykulla
|
kamachiyniykukunalla
|
qamkunap - second-person plural
| qamkunap (your(pl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
kamachiyniykichik
|
kamachiyniykichikkuna
|
| accusative
|
kamachiyniykichikta
|
kamachiyniykichikkunata
|
| dative
|
kamachiyniykichikman
|
kamachiyniykichikkunaman
|
| genitive
|
kamachiyniykichikpa
|
kamachiyniykichikkunap
|
| locative
|
kamachiyniykichikpi
|
kamachiyniykichikkunapi
|
| terminative
|
kamachiyniykichikkama
|
kamachiyniykichikkunakama
|
| ablative
|
kamachiyniykichikmanta
|
kamachiyniykichikkunamanta
|
| instrumental
|
kamachiyniykichikwan
|
kamachiyniykichikkunawan
|
| comitative
|
kamachiyniykichiknintin
|
kamachiyniykichikkunantin
|
| abessive
|
kamachiyniykichikninnaq
|
kamachiyniykichikkunannaq
|
| comparative
|
kamachiyniykichikhina
|
kamachiyniykichikkunahina
|
| causative
|
kamachiyniykichikrayku
|
kamachiyniykichikkunarayku
|
| benefactive
|
kamachiyniykichikpaq
|
kamachiyniykichikkunapaq
|
| associative
|
kamachiyniykichikpura
|
kamachiyniykichikkunapura
|
| distributive
|
kamachiyniykichikninka
|
kamachiyniykichikkunanka
|
| exclusive
|
kamachiyniykichiklla
|
kamachiyniykichikkunalla
|
paykunap - third-person plural
| paykunap (their)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
kamachiyninku
|
kamachiyninkukuna
|
| accusative
|
kamachiyninkuta
|
kamachiyninkukunata
|
| dative
|
kamachiyninkuman
|
kamachiyninkukunaman
|
| genitive
|
kamachiyninkupa
|
kamachiyninkukunap
|
| locative
|
kamachiyninkupi
|
kamachiyninkukunapi
|
| terminative
|
kamachiyninkukama
|
kamachiyninkukunakama
|
| ablative
|
kamachiyninkumanta
|
kamachiyninkukunamanta
|
| instrumental
|
kamachiyninkuwan
|
kamachiyninkukunawan
|
| comitative
|
kamachiyninkuntin
|
kamachiyninkukunantin
|
| abessive
|
kamachiyninkunnaq
|
kamachiyninkukunannaq
|
| comparative
|
kamachiyninkuhina
|
kamachiyninkukunahina
|
| causative
|
kamachiyninkurayku
|
kamachiyninkukunarayku
|
| benefactive
|
kamachiyninkupaq
|
kamachiyninkukunapaq
|
| associative
|
kamachiyninkupura
|
kamachiyninkukunapura
|
| distributive
|
kamachiyninkunka
|
kamachiyninkukunanka
|
| exclusive
|
kamachiyninkulla
|
kamachiyninkukunalla
|
|
Verb
kamachiy
- (transitive) to order, command
- (transitive) to govern, reign, rule
Conjugation
Conjugation of kamachiy
| infinitive
|
kamachiy
|
|
| agentive
|
kamachiq
|
| present participle
|
kamachispa
|
| past participle
|
kamachisqa
|
| future participle
|
kamachina
|
|
|
|
|
|
singular
|
plural
|
| 1st person
|
2nd person
|
3rd person
|
1st person inclusive
|
1st person exclusive
|
2nd person
|
3rd person
|
| indicative
|
|
ñuqa
|
qam
|
pay
|
ñuqanchik
|
ñuqayku
|
qamkuna
|
paykuna
|
| present
|
kamachini
|
kamachinki
|
kamachin
|
kamachinchik
|
kamachiyku kamachiniku1
|
kamachinkichik
|
kamachinku
|
past (experienced)
|
kamachirqani
|
kamachirqanki
|
kamachirqan
|
kamachirqanchik
|
kamachirqayku kamachirqaniku
|
kamachirqankichik
|
kamachirqanku
|
past (reported)
|
kamachisqani
|
kamachisqanki
|
kamachisqan
|
kamachisqanchik
|
kamachisqayku kamachisqaniku
|
kamachisqankichik
|
kamachisqanku
|
| future
|
kamachisaq
|
kamachinki
|
kamachinqa
|
kamachisunchik
|
kamachisaqku
|
kamachinkichik
|
kamachinqaku
|
|
|
| imperative
|
|
—
|
qam
|
pay
|
ñuqanchik
|
—
|
qamkuna
|
paykuna
|
| affirmative
|
—
|
kamachiy
|
kamachichun
|
kamachisun2 kamachisunchik
|
—
|
kamachiychik
|
kamachichunku
|
| negative
|
—
|
ama kamachiychu
|
ama kamachichunchu
|
ama kamachisunchu ama kamachisunchikchu
|
—
|
ama kamachiychikchu
|
ama kamachichunkuchu
|
1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety.
2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people".