туруу

Kyrgyz

Etymology

From Proto-Turkic *tur-, compare Southern Altai турар (turar), Turkish durmak.

Verb

туруу • (turuu) (Arabic spelling تۇرۇۇ)

to stand
Мен көчөдө тура турайын деп чечтим.
Men köcödö tura turayın dep cectim.
I decided to stand outside for a bit.
to get up
Мен эрте турдум.
Men erte turdum.
I got up early.
to live, to stay, to survive
Ал Нарында турат.
Al Narında turat.
He lives in Naryn.

Тууруна сүйүнбө, турарына сүйүн.
Tuuruna süyünbö, turarına süyün.
Don't rejoice when (a child) is born, rejoice when it survives.
to have, to be in one's possession
Машина турганда, жөө басмак белек?
Maşina turganda, jöö basmak belek?
What, are we supposed to go on foot when we have a car?
to cost
Канча турат?
Kanca turat?
How much does it cost?
to consist of
5 кишиден турган топту Жогорку Кеңештин төрагасы кабыл алат.
5 kişiden turgan toptu Jogorku Keŋeştin töragası kabıl alat.
The Speaker of the Parliament will receive a group consisting of 5 people.
(auxiliary) (after past participle) to be about to, to be getting ready to
Кеткени турат.
Ketkeni turat.
He's getting ready to leave.
(auxiliary) (after present perfective participle) to do repeatedly for some time, to keep doing for a period of time, to make a habit of doing
Буюрса келип турабыз эми.
Buyursa kelip turabız emi.
Hopefully we'll keep coming now.

Келип-кетип тур.
Kelip-ketip tur.
Come see me now and then.
(auxiliary) (after present perfective participle) to do for a (long) while
Сен келгенче, мен китеп окуп турдум.
Sen kelgence, men kitep okup turdum.
I was reading a book until you arrived.
(auxiliary) (after present imperfective participle) to do for a bit, for a short time; to do for now
Мен көчөдө тура турайын деп чечтим.
Men köcödö tura turayın dep cectim.
I decided to stand outside for a bit.

Жей туралы.
Jey turalı.
Let's eat for now.
(auxiliary) (after counterfactual conditional) not only not … but also
Эл тарамак турсун, көбөйүп жатат.
El taramak tursun, köböyüp jatat.
Not only is the crowd not dispersing, but it's also getting bigger.

Бозо (иче) турсун, кымыз да ичпейт.
Bozo (ice) tursun, kımız da icpeyt.
He doesn't even drink kymyz, not to mention boza.

Conjugation

Conjugation of *туруу* (consonant-final)
			singular				plural
infinitive			туруу turuu
negative infinitive			турбоо turboo
participle	past		турган turgan
	negative past		турбаган turbagan
	future		турар turar
	negative future		турбас turbas
	present perfective		туруп turup
	present imperfective		тура tura
	negative present		турбай turbay

			1^st person	2^nd person		3^rd person	1^st person	2^nd person		3^rd person
			1^st person	informal	formal	3^rd person	1^st person	informal	formal	3^rd person
			(мен)	(сен)	(сиз)	(ал)	(биз)	(силер)	(сиздер)	(алар)
past	recent	positive	турдум turdum	турдуң turduŋ	турдуңуз turduŋuz	турду turdu	турдук turduk	турдуңар turduŋar	турдуңуздар turduŋuzdar	турушту, турду¹ turuştu, turdu¹
	recent	negative	турган жокмун, турбадым² turgan jokmun, turbadım²	турган жоксуң, турбадың² turgan joksuŋ, turbadıŋ²	турган жоксуз, турбадыңыз² turgan joksuz, turbadıŋız²	турган жок, турбады² turgan jok, turbadı²	турган жокпуз, турбадык² turgan jokpuz, turbadık²	турган жоксуңар, турбадыңар² turgan joksuŋar, turbadıŋar²	турган жоксуздар, турбадыңыздар² turgan joksuzdar, turbadıŋızdar²	турушкан жок, турган жок¹, турушпады², турбады^1,2 turuşkan jok, turgan jok¹, turuşpadı², turbadı^1,2
	remote/general	positive	турганмын, тургам¹ turganmın, turgam¹	тургансың turgansıŋ	тургансыз turgansız	турган turgan	турганбыз turganbız	тургансыңар turgansıŋar	тургансыздар turgansızdar	турушкан, турган¹ turuşkan, turgan¹
	remote/general	negative	турган эмесмин turgan emesmin	турган эмессиң turgan emessiŋ	турган эмессиз turgan emessiz	турган эмес turgan emes	турган эмеспиз turgan emespiz	турган эмессиңер turgan emessiŋer	турган эмессиздер turgan emessizder	турушкан эмес, турган эмес¹ turuşkan emes, turgan emes¹
	distant remote/general	positive	турган элем turgan elem	турган элең turgan eleŋ	турган элеңиз turgan eleŋiz	турган эле turgan ele	турган элек turgan elek	турган элеңер turgan eleŋer	турган элеңиздер turgan eleŋizder	турушкан эле, турган эле¹ turuşkan ele, turgan ele¹
	distant remote/general	negative	турган эмес элем turgan emes elem	турган эмес элең turgan emes eleŋ	турган эмес элеңиз turgan emes eleŋiz	турган эмес эле turgan emes ele	турган эмес элек turgan emes elek	турган эмес элеңер turgan emes eleŋer	турган эмес элеңиздер turgan emes eleŋizder	турушкан эмес эле, турган эмес эле¹ turuşkan emes ele, turgan emes ele¹
	indirect/unwitnessed recent	positive	туруптурмун, турупмун² turupturmun, turupmun²	туруптурсуң, турупсуң² turuptursuŋ, turupsuŋ²	туруптурсуз, турупсуз² turuptursuz, turupsuz²	туруптур turuptur	туруптурбуз, туруппуз² turupturbuz, turuppuz²	туруптурсуңар, турупсуңар² turuptursuŋar, turupsuŋar²	туруптурсуздар, турупсуздар² turuptursuzdar, turupsuzdar²	турушуптур, туруптур¹ turuşuptur, turuptur¹
	indirect/unwitnessed recent	negative	турбаптырмын, турбапмын turbaptırmın, turbapmın	турбаптырсың, турбапсың turbaptırsıŋ, turbapsıŋ	турбаптырсыз, турбапсыз turbaptırsız, turbapsız	турбаптыр turbaptır	турбаптырбыз, турбаппыз turbaptırbız, turbappız	турбаптырсыңар, турбапсыңар turbaptırsıŋar, turbapsıŋar	турбаптырсыздар, турбапсыздар turbaptırsızdar, turbapsızdar	турушпаптыр, турбаптыр¹ turuşpaptır, turbaptır¹
	habitual	positive	турчумун turcumun	турчусуң turcusuŋ	турчусуз turcusuz	турчу turcu	турчубуз turcubuz	турчусуңар turcusuŋar	турчусуздар turcusuzdar	турушчу, турчу¹ turuşcu, turcu¹
	habitual	negative	турчу эмесмин turcu emesmin	турчу эмессиң turcu emessiŋ	турчу эмессиз turcu emessiz	турчу эмес turcu emes	турчу эмеспиз turcu emespiz	турчу эмессиңер turcu emessiŋer	турчу эмессиздер turcu emessizder	турушчу эмес, турчу эмес¹ turuşcu emes, turcu emes¹
	remote habitual	positive	турчу элем turcu elem	турчу элең turcu eleŋ	турчу элеңиз turcu eleŋiz	турчу эле turcu ele	турчу элек turcu elek	турчу элеңер turcu eleŋer	турчу элеңиздер turcu eleŋizder	турушчу эле, турчу эле¹ turuşcu ele, turcu ele¹
	remote habitual	negative	турчу эле эмесмин turcu ele emesmin	турчу эле эмессиң turcu ele emessiŋ	турчу эле эмессиз turcu ele emessiz	турчу эле эмес turcu ele emes	турчу эле эмеспиз turcu ele emespiz	турчу эле эмессиңер turcu ele emessiŋer	турчу эле эмессиздер turcu ele emessizder	турушчу эле эмес, турчу эле эмес¹ turuşcu ele emes, turcu ele emes¹
	past unaccomplished		тура элекмин tura elekmin	тура элексиң tura eleksiŋ	тура элексиз tura eleksiz	тура элек tura elek	тура элекпиз tura elekpiz	тура элексиңер tura eleksiŋer	тура элексиздер tura eleksizder	туруша элек, тура элек¹ turuşa elek, tura elek¹
non-past	aorist	positive	турамын, турам¹ turamın, turam¹	турасың turasıŋ	турасыз turasız	турат turat	турабыз turabız	турасыңар turasıŋar	турасыздар turasızdar	турушат, турат¹ turuşat, turat¹
	aorist	negative	турбаймын, турбайм¹ turbaymın, turbaym¹	турбайсың turbaysıŋ	турбайсыз turbaysız	турбайт turbayt	турбайбыз turbaybız	турбайсыңар turbaysıŋar	турбайсыздар turbaysızdar	турушпайт, турбайт¹ turuşpayt, turbayt¹
	future uncertain	positive	турармын turarmın	турарсың turarsıŋ	турарсыз turarsız	турар turar	турарбыз turarbız	турарсыңар turarsıŋar	турарсыздар turarsızdar	турушар, турар¹ turuşar, turar¹
	future uncertain	negative	турбасмын turbasmın	турбассың turbassıŋ	турбассыз turbassız	турбас turbas	турбаспыз turbaspız	турбассыңар turbassıŋar	турбассыздар turbassızdar	турушпас, турбас¹ turuşpas, turbas¹
imperative/hortative		positive	турайын turayın	тур, тургун³ tur, turgun³	тураңыз turaŋız	турсун tursun	туралы, туралык turalı, turalık	тургула turgula	тураңыздар turaŋızdar	турушсун, турсун¹ turuşsun, tursun¹
imperative/hortative		negative	турбайын turbayın	турба, турбагын³ turba, turbagın³	турбаңыз turbaŋız	турбасын turbasın	турбайлы, турбайлык turbaylı, turbaylık	турбагыла turbagıla	турбаңыздар turbaŋızdar	турушпасын, турбасын¹ turuşpasın, turbasın¹
conditional	would type 1	positive	турар элем turar elem	турар элең turar eleŋ	турар элеңиз turar eleŋiz	турар эле turar ele	турар элек turar elek	турар элеңер turar eleŋer	турар элеңиздер turar eleŋizder	турушар эле, турар эле¹ turuşar ele, turar ele¹
	would type 1	negative	турбас элем turbas elem	турбас элең turbas eleŋ	турбас элеңиз turbas eleŋiz	турбас эле turbas ele	турбас элек turbas elek	турбас элеңер turbas eleŋer	турбас элеңиздер turbas eleŋizder	турушпас эле, турбас эле¹ turuşpas ele, turbas ele¹
	would type 2	positive	турат элем turat elem	турат элең turat eleŋ	турат элеңиз turat eleŋiz	турат эле turat ele	турат элек turat elek	турат элеңер turat eleŋer	турат элеңиздер turat eleŋizder	турушат эле, турат эле¹ turuşat ele, turat ele¹
	would type 2	negative	турбайт элем turbayt elem	турбайт элең turbayt eleŋ	турбайт элеңиз turbayt eleŋiz	турбайт эле turbayt ele	турбайт элек turbayt elek	турбайт элеңер turbayt eleŋer	турбайт элеңиздер turbayt eleŋizder	турушпайт эле, турбайт эле¹ turuşpayt ele, turbayt ele¹
	counterfactual	positive	турмакмын turmakmın	турмаксың turmaksıŋ	турмаксыз turmaksız	турмак turmak	турмакпыз turmakpız	турмаксыңар turmaksıŋar	турмаксыздар turmaksızdar	турушмак, турмак¹ turuşmak, turmak¹
	counterfactual	negative	турмак эмесмин turmak emesmin	турмак эмессиң turmak emessiŋ	турмак эмессиз turmak emessiz	турмак эмес turmak emes	турмак эмеспиз turmak emespiz	турмак эмессиңер turmak emessiŋer	турмак эмессиздер turmak emessizder	турушмак эмес, турмак эмес¹ turuşmak emes, turmak emes¹
	if	positive	турсам tursam	турсаң tursaŋ	турсаңыз tursaŋız	турса tursa	турсак tursak	турсаңар tursaŋar	турсаңыздар tursaŋızdar	турушса, турса¹ turuşsa, tursa¹
	if	negative	турбасам turbasam	турбасаң turbasaŋ	турбасаңыз turbasaŋız	турбаса turbasa	турбасак turbasak	турбасаңар turbasaŋar	турбасаңыздар turbasaŋızdar	турушпаса, турбаса¹ turuşpasa, turbasa¹

¹More colloquial.
²Nonstandard.
³More polite.

References

Yudakhin, K. K. (2019) “туруу”, in Кыргызча-орусча сөздүк [Kyrgyz-Russian Dictionary]‎^[1] (in Kyrgyz), Bishkek, →ISBN, page 860