շունչ

Armenian

Etymology

From Old Armenian շունչ (šunčʻ).

Pronunciation

  • (Eastern Armenian) IPA(key): /ʃunt͡ʃʰ/, [ʃunt͡ʃʰ]
  • (Western Armenian) IPA(key): /ʃunt͡ʃ/, [ʃunt͡ʃʰ]
  • Audio (Eastern Armenian):(file)

Noun

շունչ • (šunčʻ)

  1. breath
  2. breathing, respiration
  3. soul, person
  4. light breeze
  5. (music) pause

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
singular plural
nominative շունչ (šunčʻ) շունչեր (šunčʻer)
dative շունչի (šunčʻi) շունչերի (šunčʻeri)
ablative շունչից (šunčʻicʻ) շունչերից (šunčʻericʻ)
instrumental շունչով (šunčʻov) շունչերով (šunčʻerov)
locative շունչում (šunčʻum) շունչերում (šunčʻerum)
definite forms
nominative շունչը / շունչն (šunčʻə / šunčʻn) շունչերը/շունչերն (šunčʻerə/šunčʻern)
dative շունչին (šunčʻin) շունչերին (šunčʻerin)
1st person possessive forms (my)
nominative շունչս (šunčʻs) շունչերս (šunčʻers)
dative շունչիս (šunčʻis) շունչերիս (šunčʻeris)
ablative շունչիցս (šunčʻicʻs) շունչերիցս (šunčʻericʻs)
instrumental շունչովս (šunčʻovs) շունչերովս (šunčʻerovs)
locative շունչումս (šunčʻums) շունչերումս (šunčʻerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative շունչդ (šunčʻd) շունչերդ (šunčʻerd)
dative շունչիդ (šunčʻid) շունչերիդ (šunčʻerid)
ablative շունչիցդ (šunčʻicʻd) շունչերիցդ (šunčʻericʻd)
instrumental շունչովդ (šunčʻovd) շունչերովդ (šunčʻerovd)
locative շունչումդ (šunčʻumd) շունչերումդ (šunčʻerumd)

Old Armenian

Etymology

Probably of onomatopoeic origin.

Noun

շունչ • (šunčʻ)

  1. breath, puff; respiration
    շունչ կլանել, առնուլšunčʻ klanel, aṙnulto breathe, to take breath, to recover one's breath, to respire; to repose, to rest, to take a little breath or respite
    շունչ առնուլ լիաբերանšunčʻ aṙnul liaberanto breathe freely; to draw a long breath
    հատանիլ շնչոյhatanil šnčʻoyto lose breath
    ի շունչ վախճանին հասանելi šunčʻ vaxčanin hasanelto be near to one's last breath
    ցշունչ վախճանինcʻšunčʻ vaxčaninto one's last gasp
    շունչ վախճանին չեւ էր հասեալšunčʻ vaxčanin čʻew ēr hasealhe had not yet yielded his last breath
    ընդ վախճանել շնչոյնənd vaxčanel šnčʻoynwhile expiring
    մինչեւ ի վերջին շունչնminčʻew i verǰin šunčʻnto the last moment
    ի յետին շունչն հասեալ էi yetin šunčʻn haseal ēhe is at his last breath, in the pangs of death
    ցյետին շունչ կենաց իմոցcʻyetin šunčʻ kenacʻ imocʻto the last moment of my life
    ի մի շունչ կլանելi mi šunčʻ klanelto swallow in one gulp, at a draught
  2. spirit, soul, life, person
    միով շնչովmiov šnčʻovunanimously, with one accord
    ամենայն շունչ կենդանիamenayn šunčʻ kendaniall that has life; every living soul
  3. wind, breeze
    ի շունչ հողմոյ գեղածփեալi šunčʻ hołmoy gełacpʻealat the mercy of the winds

Declension

o-type
singular plural
nominative շունչ (šunčʻ) շունչք (šunčʻkʻ)
genitive շնչոյ (šnčʻoy) շնչոց (šnčʻocʻ)
dative շնչոյ (šnčʻoy) շնչոց (šnčʻocʻ)
accusative շունչ (šunčʻ) շունչս (šunčʻs)
ablative շնչոյ (šnčʻoy) շնչոց (šnčʻocʻ)
instrumental շնչով (šnčʻov) շնչովք (šnčʻovkʻ)
locative շունչ (šunčʻ) շունչս (šunčʻs)

the plural genitive can be i-type շնչից (šnčʻicʻ)

Derived terms

  • անշնչաբար (anšnčʻabar)
  • անշնչական (anšnčʻakan)
  • անշնչանամ (anšnčʻanam)
  • անշնչապէս (anšnčʻapēs)
  • անշնչաւոր (anšnčʻawor)
  • անշնչութիւն (anšnčʻutʻiwn)
  • անշունչ (anšunčʻ)
  • աստուածաշունչ (astuacašunčʻ)
  • արգելաշունչ (argelašunčʻ)
  • արտաշնչական (artašnčʻakan)
  • արտաշնչանամ (artašnčʻanam)
  • արտաշնչեմ (artašnčʻem)
  • արտաշնչութիւն (artašnčʻutʻiwn)
  • արտաշնչումն (artašnčʻumn)
  • արտաքսաշնչումն (artakʻsašnčʻumn)
  • բարեշնչութիւն (barešnčʻutʻiwn)
  • բարեշունչ (barešunčʻ)
  • բոցաշնչութիւն (bocʻašnčʻutʻiwn)
  • բոցաշունչ (bocʻašunčʻ)
  • բռնաշունչ (bṙnašunčʻ)
  • գազանաշունչ (gazanašunčʻ)
  • գաղտնաշշունչ (gałtnaššunčʻ)
  • դառնաշունչ (daṙnašunčʻ)
  • դժուարաշնչութիւն (džuarašnčʻutʻiwn)
  • դժուարաշունչ (džuarašunčʻ)
  • դիւաշունչ (diwašunčʻ)
  • թիւրաշունչ (tʻiwrašunčʻ)
  • խստաշունչ (xstašunčʻ)
  • ծանրաշնչութիւն (canrašnčʻutʻiwn)
  • ծխաշունչ (cxašunčʻ)
  • համաշնչապէս (hamašnčʻapēs)
  • համաշնչութիւն (hamašnčʻutʻiwn)
  • համաշունչ (hamašunčʻ)
  • հեշտաշունչ (heštašunčʻ)
  • հոգեշունչ (hogešunčʻ)
  • հոգիաշունչ (hogiašunčʻ)
  • հողմաշունչ (hołmašunčʻ)
  • հովաշունչ (hovašunčʻ)
  • հրաշնչութիւն (hrašnčʻutʻiwn)
  • հրաշունչ (hrašunčʻ)
  • մահաշունչ (mahašunčʻ)
  • մեռելաշունչ (meṙelašunčʻ)
  • միաշնչութիւն (miašnčʻutʻiwn)
  • միաշունչ (miašunčʻ)
  • մոխրաշունչ (moxrašunčʻ)
  • յորդաշունչ (yordašunčʻ)
  • ներշնչական (neršnčʻakan)
  • ներշնչաւոր (neršnčʻawor)
  • շնչաբեր (šnčʻaber)
  • շնչաբերիմ (šnčʻaberim)
  • շնչաբերութիւն (šnčʻaberutʻiwn)
  • շնչաբոյս (šnčʻaboys)
  • շնչաբուսական (šnčʻabusakan)
  • շնչախառն (šnčʻaxaṙn)
  • շնչածնականագոյն (šnčʻacnakanagoyn)
  • շնչածնութիւն (šnčʻacnutʻiwn)
  • շնչակալ (šnčʻakal)
  • շնչական (šnčʻakan)
  • շնչականապէս (šnčʻakanapēs)
  • շնչակապ (šnčʻakap)
  • շնչակապութիւն (šnčʻakaputʻiwn)
  • շնչակեաց (šnčʻakeacʻ)
  • շնչակիր (šnčʻakir)
  • շնչակից (šnčʻakicʻ)
  • շնչակցութիւն (šnčʻakcʻutʻiwn)
  • շնչահան (šnčʻahan)
  • շնչահեղձոյց (šnčʻahełjoycʻ)
  • շնչամ (šnčʻam)
  • շնչանամ (šnčʻanam)
  • շնչապահ (šnčʻapah)
  • շնչառու (šnčʻaṙu)
  • շնչառուչ (šnčʻaṙučʻ)
  • շնչասպառ (šnčʻaspaṙ)
  • շնչատեսակ (šnčʻatesak)
  • շնչատեսիլ (šnčʻatesil)
  • շնչարգել (šnčʻargel)
  • շնչացութիւն (šnčʻacʻutʻiwn)
  • շնչացուցանեմ (šnčʻacʻucʻanem)
  • շնչաւոր (šnčʻawor)
  • շնչաւորական (šnčʻaworakan)
  • շնչաւորակոյտ (šnčʻaworakoyt)
  • շնչաւորեմ (šnčʻaworem)
  • շնչաւորութիւն (šnčʻaworutʻiwn)
  • շնչափող (šnčʻapʻoł)
  • շնչեմ (šnčʻem)
  • շնչերակ (šnčʻerak)
  • շնչերակական (šnčʻerakakan)
  • շնչեցուցանեմ (šnčʻecʻucʻanem)
  • շնչիւն (šnčʻiwn)
  • շնչորսական (šnčʻorsakan)
  • շնչուկ (šnčʻuk)
  • շնչումն (šnčʻumn)
  • ոգեշունչ (ogešunčʻ)
  • ուղղաշունչ (ułłašunčʻ)
  • չարաշունչ (čʻarašunčʻ)
  • վաւաշունչ (vawašunčʻ)
  • վերաշնչեմ (verašnčʻem)
  • վերաշնչութիւն (verašnčʻutʻiwn)
  • վերաշնչումն (verašnčʻumn)
  • վերշնչութիւն (veršnčʻutʻiwn)
  • վիշապաշունչ (višapašunčʻ)
  • ցրտաշունչ (cʻrtašunčʻ)
  • քաղցրաշնչեալ (kʻałcʻrašnčʻeal)
  • քաղցրաշունչ (kʻałcʻrašunčʻ)
  • քաջաշնչութիւն (kʻaǰašnčʻutʻiwn)
  • քաջաշունչ (kʻaǰašunčʻ)
  • քոյինաշունչ (kʻoyinašunčʻ)
  • օդաշունչ (ōdašunčʻ)
  • օձաշունչ (ōjašunčʻ)

Descendants

  • Armenian: շունչ (šunčʻ)

References

  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “շունչ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “շունչ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “շունչ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press