վառեմ

Old Armenian

Etymology 1

Borrowed from some descendant of Proto-Indo-European *wer- (to burn), perhaps Hittite 𒉿𒊏 (wa-ra).

Verb

վառեմ • (vaṙem)

  1. (transitive) to light up, to set fire to, to fire
  2. (transitive, figuratively) to fire, to inflame, to enliven, to inspirit, to vivify, to cheer, to raise the spirits of, to urge on, to excite, to rouse
    վառեալ բորբոքելvaṙeal borbokʻelto inflame, to heat, to electrify, to fill with enthusiasm, to enrapture, to fire
  3. (mediopassive, intransitive) to take fire, to be kindled, lighted, to be on fire, to burn
    վառեցաւ բորբոքեցաւvaṙecʻaw borbokʻecʻawhe was filled with indignation, disgust, anger
Conjugation
active
infinitive վառել (vaṙel) participle վառեցեալ, վառեալ (vaṙecʻeal, vaṙeal)
causative վառեցուցանեմ (vaṙecʻucʻanem) aorist stem վառեց- (vaṙecʻ-)
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative
present վառեմ (vaṙem) վառես (vaṙes) վառէ (vaṙē) վառեմք (vaṙemkʻ) վառէք (vaṙēkʻ) վառեն (vaṙen)
imperfect վառէի, վառեի* (vaṙēi, vaṙei*) վառէիր, վառեիր* (vaṙēir, vaṙeir*) վառէր (vaṙēr) վառէաք, վառեաք* (vaṙēakʻ, vaṙeakʻ*) վառէիք, վառեիք* (vaṙēikʻ, vaṙeikʻ*) վառէին, վառեին* (vaṙēin, vaṙein*)
aorist վառեցի (vaṙecʻi) վառեցեր (vaṙecʻer) վառեաց (vaṙeacʻ) վառեցաք (vaṙecʻakʻ) վառեցէք, վառեցիք (vaṙecʻēkʻ, vaṙecʻikʻ) վառեցին (vaṙecʻin)
subjunctive
present վառիցեմ (vaṙicʻem) վառիցես (vaṙicʻes) վառիցէ (vaṙicʻē) վառիցեմք (vaṙicʻemkʻ) վառիցէք (vaṙicʻēkʻ) վառիցեն (vaṙicʻen)
aorist վառեցից (vaṙecʻicʻ) վառեսցես (vaṙescʻes) վառեսցէ (vaṙescʻē) վառեսցուք (vaṙescʻukʻ) վառեսջիք (vaṙesǰikʻ) վառեսցեն (vaṙescʻen)
imperatives
imperative վառեա՛ (vaṙeá) վառեցէ՛ք (vaṙecʻḗkʻ)
cohortative վառեսջի՛ր (vaṙesǰír) վառեսջի՛ք (vaṙesǰíkʻ)
prohibitive մի՛ վառեր (mí vaṙer) մի՛ վառէք (mí vaṙēkʻ)
  • rare
mediopassive
infinitive վառել, վառիլ* (vaṙel, vaṙil*) participle վառեցեալ, վառեալ (vaṙecʻeal, vaṙeal)
causative վառեցուցանեմ (vaṙecʻucʻanem) aorist stem վառեց- (vaṙecʻ-)
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative
present վառիմ (vaṙim) վառիս (vaṙis) վառի (vaṙi) վառիմք (vaṙimkʻ) վառիք (vaṙikʻ) վառին (vaṙin)
imperfect վառէի (vaṙēi) վառէիր (vaṙēir) վառէր, վառիւր (vaṙēr, vaṙiwr) վառէաք (vaṙēakʻ) վառէիք (vaṙēikʻ) վառէին (vaṙēin)
aorist վառեցայ (vaṙecʻay) վառեցար (vaṙecʻar) վառեցաւ (vaṙecʻaw) վառեցաք (vaṙecʻakʻ) վառեցայք (vaṙecʻaykʻ) վառեցան (vaṙecʻan)
subjunctive
present վառիցիմ (vaṙicʻim) վառիցիս (vaṙicʻis) վառիցի (vaṙicʻi) վառիցիմք (vaṙicʻimkʻ) վառիցիք (vaṙicʻikʻ) վառիցին (vaṙicʻin)
aorist վառեցայց (vaṙecʻaycʻ) վառեսցիս (vaṙescʻis) վառեսցի (vaṙescʻi) վառեսցուք (vaṙescʻukʻ) վառեսջիք (vaṙesǰikʻ) վառեսցին (vaṙescʻin)
imperatives
imperative վառեա՛ց (vaṙeácʻ) վառեցարո՛ւք (vaṙecʻarúkʻ)
cohortative վառեսջի՛ր (vaṙesǰír) վառեսջի՛ք (vaṙesǰíkʻ)
prohibitive մի՛ վառիր (mí vaṙir) մի՛ վառիք (mí vaṙikʻ)
  • post-classical
Derived terms
  • աստուածավառ (astuacavaṙ)
  • արփիավառեալ (arpʻiavaṙeal)
  • բոցավառեալ (bocʻavaṙeal)
  • լուսավառ (lusavaṙ)
  • լուսավառեալ (lusavaṙeal)
  • լուսավառութիւն (lusavaṙutʻiwn)
  • կրակավառ (krakavaṙ)
  • հրավառ (hravaṙ)
  • հրավառելիք (hravaṙelikʻ)
  • հրավառեմ (hravaṙem)
  • հրավառութիւն (hravaṙutʻiwn)
  • միգավառ (migavaṙ)
  • մշտավառ (mštavaṙ)
  • մշտնջենավառ (mštnǰenavaṙ)
  • յաւէտավառ (yawētavaṙ)
  • ջահավառ (ǰahavaṙ)
  • ջահավառեմ (ǰahavaṙem)
  • ջահավառութիւն (ǰahavaṙutʻiwn)
  • վայելչավառ (vayelčʻavaṙ)
  • վառ (vaṙ)
  • վառած (vaṙac)
  • վառարան (vaṙaran)
  • վառեան (vaṙean)
  • վառեցումն (vaṙecʻumn)
  • վառեցուցանեմ (vaṙecʻucʻanem)
  • վառիչ (vaṙičʻ)
  • վառիվառ (vaṙivaṙ)
  • վառիվառեալ (vaṙivaṙeal)
  • վառումն (vaṙumn)
  • վառվառիմ (vaṙvaṙim)
  • վառվառուկ (vaṙvaṙuk)
  • վառվռուկ (vaṙvṙuk)
Descendants
  • Armenian: վառել (vaṙel)

References

  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “վառ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “վառեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “վառեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy

Etymology 2

The origin is uncertain.

Verb

վառեմ • (vaṙem)

  1. (transitive) to arm, to equip, to fit out
    • 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).17.1–2:[1]
      Է զեռուն ինչ որ կոչի ոզնի՝ գնդաձեւ կերպարանաւք, եւ ողն նորա վառեալ է ամենայն փշովք։ Եւ փուշն նմանէ ծովային ոզնոցն։
      Ē zeṙun inčʻ or kočʻi ozni, gndajew kerparanawkʻ, ew ołn nora vaṙeal ē amenayn pʻšovkʻ. Ew pʻušn nmanē covayin oznocʻn.
      • Translation by Gohar Muradyan
        There is a creeping animal called hedgehog, with a spherical shape, and its back is thoroughly armed with quills. And its quills look like those of the sea-urchin.
  2. (transitive) to put on, to attire, to dress, to bedeck
    վառել զդրօշսvaṙel zdrōšsto hoist the colours
  3. (mediopassive, intransitive) to arm oneself, to take up arms, to fly to arms; to equip oneself
Conjugation
active
infinitive վառել (vaṙel) participle վառեցեալ, վառեալ (vaṙecʻeal, vaṙeal)
causative վառեցուցանեմ (vaṙecʻucʻanem) aorist stem վառեց- (vaṙecʻ-)
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative
present վառեմ (vaṙem) վառես (vaṙes) վառէ (vaṙē) վառեմք (vaṙemkʻ) վառէք (vaṙēkʻ) վառեն (vaṙen)
imperfect վառէի, վառեի* (vaṙēi, vaṙei*) վառէիր, վառեիր* (vaṙēir, vaṙeir*) վառէր (vaṙēr) վառէաք, վառեաք* (vaṙēakʻ, vaṙeakʻ*) վառէիք, վառեիք* (vaṙēikʻ, vaṙeikʻ*) վառէին, վառեին* (vaṙēin, vaṙein*)
aorist վառեցի (vaṙecʻi) վառեցեր (vaṙecʻer) վառեաց (vaṙeacʻ) վառեցաք (vaṙecʻakʻ) վառեցէք, վառեցիք (vaṙecʻēkʻ, vaṙecʻikʻ) վառեցին (vaṙecʻin)
subjunctive
present վառիցեմ (vaṙicʻem) վառիցես (vaṙicʻes) վառիցէ (vaṙicʻē) վառիցեմք (vaṙicʻemkʻ) վառիցէք (vaṙicʻēkʻ) վառիցեն (vaṙicʻen)
aorist վառեցից (vaṙecʻicʻ) վառեսցես (vaṙescʻes) վառեսցէ (vaṙescʻē) վառեսցուք (vaṙescʻukʻ) վառեսջիք (vaṙesǰikʻ) վառեսցեն (vaṙescʻen)
imperatives
imperative վառեա՛ (vaṙeá) վառեցէ՛ք (vaṙecʻḗkʻ)
cohortative վառեսջի՛ր (vaṙesǰír) վառեսջի՛ք (vaṙesǰíkʻ)
prohibitive մի՛ վառեր (mí vaṙer) մի՛ վառէք (mí vaṙēkʻ)
  • rare
mediopassive
infinitive վառել, վառիլ* (vaṙel, vaṙil*) participle վառեցեալ, վառեալ (vaṙecʻeal, vaṙeal)
causative վառեցուցանեմ (vaṙecʻucʻanem) aorist stem վառեց- (vaṙecʻ-)
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative
present վառիմ (vaṙim) վառիս (vaṙis) վառի (vaṙi) վառիմք (vaṙimkʻ) վառիք (vaṙikʻ) վառին (vaṙin)
imperfect վառէի (vaṙēi) վառէիր (vaṙēir) վառէր, վառիւր (vaṙēr, vaṙiwr) վառէաք (vaṙēakʻ) վառէիք (vaṙēikʻ) վառէին (vaṙēin)
aorist վառեցայ (vaṙecʻay) վառեցար (vaṙecʻar) վառեցաւ (vaṙecʻaw) վառեցաք (vaṙecʻakʻ) վառեցայք (vaṙecʻaykʻ) վառեցան (vaṙecʻan)
subjunctive
present վառիցիմ (vaṙicʻim) վառիցիս (vaṙicʻis) վառիցի (vaṙicʻi) վառիցիմք (vaṙicʻimkʻ) վառիցիք (vaṙicʻikʻ) վառիցին (vaṙicʻin)
aorist վառեցայց (vaṙecʻaycʻ) վառեսցիս (vaṙescʻis) վառեսցի (vaṙescʻi) վառեսցուք (vaṙescʻukʻ) վառեսջիք (vaṙesǰikʻ) վառեսցին (vaṙescʻin)
imperatives
imperative վառեա՛ց (vaṙeácʻ) վառեցարո՛ւք (vaṙecʻarúkʻ)
cohortative վառեսջի՛ր (vaṙesǰír) վառեսջի՛ք (vaṙesǰíkʻ)
prohibitive մի՛ վառիր (mí vaṙir) մի՛ վառիք (mí vaṙikʻ)
  • post-classical
Derived terms
  • զրահավառ (zrahavaṙ)
  • վահանավառ (vahanavaṙ)
  • վառելիք (vaṙelikʻ)
  • վառեցուցանեմ (vaṙecʻucʻanem)
  • վառուած (vaṙuac)

References

  1. ^ Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6)‎[1], Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 114–115, 151

Further reading

  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “վառեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “վառեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “վառ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press