कर्णधार

See also: कर्णधारा and कर्णाधार

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit कर्णधार (karṇadhāra, “helmsman, sailor”), from कर्ण (karṇa, “helm, rudder”) +‎ धार (dhāra, “holding, bearing”). Doublet of कनहार (kanhār).

Pronunciation

  • (Delhi) IPA(key): /kəɾ.ɳᵊ.d̪ʱɑːɾ/, [kɐɾ.ɳᵊ.d̪ʱäːɾ], /kəɾɳ.d̪ʱɑːɾ/, [kɐɾɳ.d̪ʱäːɾ]
  • Rhymes: -ɑːɾ

Noun

कर्णधार • (karṇadhār) m (Urdu spelling کرندھار)

  1. helmsman, steersman, pilot, coxswain
    Synonyms: नाविक (nāvik), पतवारी (patvārī), कनहार (kanhār), कर्णाधार (karṇādhār)
  2. boatman, seaman, sailor
    Synonyms: नाविक (nāvik), माँझी (māñjhī), मल्लाह (mallāh), पोतवाह (potvāh), केवट (kevaṭ), कनहार (kanhār), कर्णाधार (karṇādhār)
  3. (figurative) leader, head, vanguard, director, conductor
    Synonyms: नेता (netā), नायक (nāyak), संचालक (sañcālak), कर्णाधार (karṇādhār)
    • 1982, शशिबाला शर्मा, transl., कला, साहित्य और संस्कृति, Vani Prakashan, translation of original by E. M. S. Namboodiripad, page 113:
      दुनिया भर के संस्कृति के कर्णधारों से गोर्की का विख्यात प्रश्न था : कला के कर्णधा[रो] तुम किस ओर हो, फासीवादियों के साथ या फासीवाद से लड़ने वालों के साथ?
      duniyā bhar ke sanskŕti ke karṇadhārõ se gorkī kā vikhyāt praśna thā : kalā ke karṇadhā[ro] tum kis or ho, phāsīvādiyõ ke sāth yā phāsīvād se laṛne vālõ ke sāth?
      [Maxim] Gorky’s famous question to the cultural leaders of the world was, “Which side are you on, masters of art; with the fascists or with those fighting against fascism?”

Declension

Declension of कर्णधार (masc cons-stem)
singular plural
direct कर्णधार
karṇadhār 		कर्णधार
karṇadhār
oblique कर्णधार
karṇadhār 		कर्णधारों
karṇadhārõ
vocative कर्णधार
karṇadhār 		कर्णधारो
karṇadhāro

References

Further reading

  • Pal, Keshav Ram (1964) “कर्णधार”, in हिन्दी में प्रयुक्त संस्कृत शब्दों में अर्थ-परिवर्तन (in Hindi), Meerut: प्राची प्रकाशन, →OCLC, page 141

Marathi

Etymology

Borrowed from Sanskrit कर्णधार (karṇadhāra, “helmsman, sailor”), from कर्ण (karṇa, “helm, rudder”) +‎ धार (dhāra, “holding, bearing”).

Pronunciation

  • IPA(key): /kəɾ.ɳə.d̪ʱaɾ/
  • Rhymes: -aɾ

Noun

कर्णधार • (karṇadhār) m

  1. helmsman, steersman, pilot
    Synonyms: नाविक (nāvik), नावाडी (nāvāḍī), बावेकरी (bāvekarī), सुकाण्या (sukāṇyā), सुकाणदार (sukāṇdār)
  2. sailor, boatman
    Synonyms: नाविक (nāvik), नावाडी (nāvāḍī), नावेकरी (nāvekarī), वल्हारी (valhārī)
  3. (figurative) leader, chief, captain
    Synonyms: पुढारी (puḍhārī), नेता (netā), मुख्य (mukhya), नायक (nāyak), सुकाण्या (sukāṇyā), सुकाणदार (sukāṇdār)

Declension

Declension of कर्णधार (masc cons-stem)
direct
singular 		कर्णधार
karṇadhār
direct
plural 		कर्णधार
karṇadhār
singular
एकवचन 		plural
अनेकवचन
nominative
प्रथमा 		कर्णधार
karṇadhār 		कर्णधार
karṇadhār
oblique
सामान्यरूप 		कर्णधारा
karṇadhārā 		कर्णधारां-
karṇadhārān-
acc. / dative
द्वितीया / चतुर्थी 		कर्णधाराला
karṇadhārālā 		कर्णधारांना
karṇadhārānnā
ergative कर्णधाराने, कर्णधारानं
karṇadhārāne, karṇadhārāna 		कर्णधारांनी
karṇadhārānnī
instrumental कर्णधाराशी
karṇadhārāśī 		कर्णधारांशी
karṇadhārānśī
locative
सप्तमी 		कर्णधारात
karṇadhārāt 		कर्णधारांत
karṇadhārāt
vocative
संबोधन 		कर्णधारा
karṇadhārā 		कर्णधारांनो
karṇadhārānno
Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions.
There is no space between the stem and the postposition.
Locative Note: -त (-ta) is a postposition.
Genitive declension of कर्णधार (masc cons-stem)
masculine object
पुल्लिंगी कर्म 		feminine object
स्त्रीलिंगी कर्म 		neuter object
नपुसकलिंगी कर्म 		oblique
सामान्यरूप
singular
एकवचन 		plural
अनेकवचन 		singular
एकवचन 		plural
अनेकवचन 		singular*
एकवचन 		plural
अनेकवचन
singular subject
एकवचनी कर्ता 		कर्णधाराचा
karṇadhārāċā 		कर्णधाराचे
karṇadhārāċe 		कर्णधाराची
karṇadhārācī 		कर्णधाराच्या
karṇadhārācā 		कर्णधाराचे, कर्णधाराचं
karṇadhārāċe, karṇadhārāċa 		कर्णधाराची
karṇadhārācī 		कर्णधाराच्या
karṇadhārācā
plural subject
अनेकवचनी कर्ता 		कर्णधारांचा
karṇadhārānċā 		कर्णधारांचे
karṇadhārānċe 		कर्णधारांची
karṇadhārāñcī 		कर्णधारांच्या
karṇadhārāncā 		कर्णधारांचे, कर्णधारांचं
karṇadhārānċe, karṇadhārānċa 		कर्णधारांची
karṇadhārāñcī 		कर्णधारांच्या
karṇadhārāñcā
* Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a).
Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition.

References

  • Molesworth, James Thomas (1857) “कर्णधार”, in A dictionary, Marathi and English, Bombay: Printed for government at the Bombay Education Society's Press, page 140
  • दाते, यशवंत रामकृष्ण [Date, Yashwant Ramkrishna] (1932-1950) “कर्ण”, in महाराष्ट्र शब्दकोश (mahārāṣṭra śabdakoś) (in Marathi), पुणे [Pune]: महाराष्ट्र कोशमंडळ (mahārāṣṭra kośmaṇḍaḷ), page 612
  • Berntsen, Maxine (1982–1983) “कर्णधार”, in A Basic Marathi-English Dictionary, New Delhi: American Institute of Indian Studies, page 21

Nepali

Etymology

Borrowed from Sanskrit कर्णधार (karṇadhāra, “helmsman, sailor”), from कर्ण (karṇa, “helm, rudder”) +‎ धार (dhāra, “holding, bearing”).

Pronunciation

  • IPA(key): [kʌrɽ̃ʌd̪är]
  • Phonetic Devanagari: कर्णदार्

Adjective

कर्णधार • (karṇadhār)

  1. adroit, skillful
    Synonyms: सिपालु (sipālu), पोख्त (pokhta), दक्ष (dakṣa)

Noun

कर्णधार • (karṇadhār)

  1. boatman, sailor; steersman, pilot
    Synonyms: नावी (nāvī), बोटे (boṭe), माझी (mājhī), मल्लाह (mallāha), क्षेपक (kṣepak)
  2. (figurative) leader, head, chief, administrator
    Synonyms: नेता (netā), नायक (nāyak), प्रमुख (pramukh)

Declension

Declension of कर्णधार
Singular Plural
nominative कर्णधार [kʌrɳʌd̪ʱär] कर्णधारहरू [kʌrɳʌd̪ʱärɦʌɾu]
accusative कर्णधारलाई [kʌrɳʌd̪ʱärläi] कर्णधारहरूलाई [kʌrɳʌd̪ʱärɦʌɾuläi]
instrumental/ergative कर्णधारले [kʌrɳʌd̪ʱärle] कर्णधारहरूले [kʌrɳʌd̪ʱärɦʌɾule]
dative कर्णधारलाई [kʌrɳʌd̪ʱärläi] कर्णधारहरूलाई [kʌrɳʌd̪ʱärɦʌɾuläi]
ablative कर्णधारबाट [kʌrɳʌd̪ʱärbäʈʌ] कर्णधारहरूबाट [kʌrɳʌd̪ʱärɦʌɾubäʈʌ]
genitive कर्णधारको [kʌrɳʌd̪ʱärko] कर्णधारहरूको [kʌrɳʌd̪ʱärɦʌɾuko]
locative कर्णधारमा [kʌrɳʌd̪ʱärmä] कर्णधारहरूमा [kʌrɳʌd̪ʱärɦʌɾumä]
Notes:
  • -को (-ko) becomes:
    • -का (-kā) when followed by a plural noun.
    • -की (-kī) when followed by a feminine noun.

References

  • “कर्णधार”, in नेपाली बृहत् शब्दकोश (nepālī br̥hat śabdakoś) [Comprehensive Nepali Dictionary]‎[1], Kathmandu: Nepal Academy, 2018, page 193

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts
  • কৰ্ণধাৰ (Assamese script)
  • ᬓᬃᬡᬥᬵᬭ (Balinese script)
  • কর্ণধার (Bengali script)
  • 𑰎𑰨𑰿𑰜𑰠𑰯𑰨 (Bhaiksuki script)
  • 𑀓𑀭𑁆𑀡𑀥𑀸𑀭 (Brahmi script)
  • ကရ်္ဏဓာရ (Burmese script)
  • કર્ણધાર (Gujarati script)
  • ਕਰ੍ਣਧਾਰ (Gurmukhi script)
  • 𑌕𑌰𑍍𑌣𑌧𑌾𑌰 (Grantha script)
  • ꦏꦂꦟꦣꦴꦫ (Javanese script)
  • 𑂍𑂩𑂹𑂝𑂡𑂰𑂩 (Kaithi script)
  • ಕರ್ಣಧಾರ (Kannada script)
  • កណ៌ធារ (Khmer script)
  • ກຣ຺ຓຘາຣ (Lao script)
  • കര്ണധാര (Malayalam script)
  • ᡬᠠᡵᢏᠠᢡᠠ᠎᠊ᠠᡵᠠ (Manchu script)
  • 𑘎𑘨𑘿𑘜𑘠𑘰𑘨 (Modi script)
  • ᢉᠠᠷᢏᠠᢑᠾᠠᢗᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
  • 𑦮𑧈𑧠𑦼𑧀𑧑𑧈 (Nandinagari script)
  • 𑐎𑐬𑑂𑐞𑐢𑐵𑐬 (Newa script)
  • କର୍ଣଧାର (Odia script)
  • ꢒꢬ꣄ꢠꢤꢵꢬ (Saurashtra script)
  • 𑆑𑆫𑇀𑆟𑆣𑆳𑆫 (Sharada script)
  • 𑖎𑖨𑖿𑖜𑖠𑖯𑖨 (Siddham script)
  • කර්‍ණධාර (Sinhalese script)
  • 𑩜𑩼 𑪙𑩪𑩮𑩛𑩼 (Soyombo script)
  • 𑚊𑚤𑚶𑚘𑚜𑚭𑚤 (Takri script)
  • கர்ணத⁴ார (Tamil script)
  • కర్ణధార (Telugu script)
  • กรฺณธาร (Thai script)
  • ཀ་རྞ་དྷཱ་ར (Tibetan script)
  • 𑒏𑒩𑓂𑒝𑒡𑒰𑒩 (Tirhuta script)
  • 𑨋𑨫𑩇𑨘𑨜𑨊𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology

Compound of कर्ण (karṇa, “helm, rudder”) +‎ धार (dhāra, “holding, bearing”).

Pronunciation

Noun

कर्णधार • (karṇadhāra) stem, m

  1. helmsman, steersman, pilot
    • c. 600 BCE – 600 CE, Suśruta, Suśruta Saṃhitā 34.18:
      वैद्यस्तु गुणवान् एकस्तारयेदातुरान् सदा ।
      प्लवं प्रतितरैर् हीनं कर्णधार इवाम्भसि ॥
      vaidyastu guṇavān ekastārayedāturān sadā.
      plavaṃ pratitarair hīnaṃ karṇadhāra ivāmbhasi.
      • 1907 translation by Kaviraj Kunja Lal Bhishagratna
        A qualified physician is alone capable of relieving the pain of many a suffering patient, just as only a helmsman is capable of taking his boat across a river even without the help and co-operation of a single oarsman.
  2. boatman, seaman, sailor

Declension

Masculine a-stem declension of कर्णधार
singular dual plural
nominative कर्णधारः (karṇadhāraḥ) कर्णधारौ (karṇadhārau)
कर्णधारा¹ (karṇadhārā¹) 		कर्णधाराः (karṇadhārāḥ)
कर्णधारासः¹ (karṇadhārāsaḥ¹)
accusative कर्णधारम् (karṇadhāram) कर्णधारौ (karṇadhārau)
कर्णधारा¹ (karṇadhārā¹) 		कर्णधारान् (karṇadhārān)
instrumental कर्णधारेण (karṇadhāreṇa) कर्णधाराभ्याम् (karṇadhārābhyām) कर्णधारैः (karṇadhāraiḥ)
कर्णधारेभिः¹ (karṇadhārebhiḥ¹)
dative कर्णधाराय (karṇadhārāya) कर्णधाराभ्याम् (karṇadhārābhyām) कर्णधारेभ्यः (karṇadhārebhyaḥ)
ablative कर्णधारात् (karṇadhārāt) कर्णधाराभ्याम् (karṇadhārābhyām) कर्णधारेभ्यः (karṇadhārebhyaḥ)
genitive कर्णधारस्य (karṇadhārasya) कर्णधारयोः (karṇadhārayoḥ) कर्णधाराणाम् (karṇadhārāṇām)
locative कर्णधारे (karṇadhāre) कर्णधारयोः (karṇadhārayoḥ) कर्णधारेषु (karṇadhāreṣu)
vocative कर्णधार (karṇadhāra) कर्णधारौ (karṇadhārau)
कर्णधारा¹ (karṇadhārā¹) 		कर्णधाराः (karṇadhārāḥ)
कर्णधारासः¹ (karṇadhārāsaḥ¹)
  • ¹Vedic

Derived terms

  • अकर्णधार (akarṇadhāra)
  • कर्णधारता (karṇadhāratā)

Descendants

  • Pali: kaṇṇadhāra
  • Prakrit: 𑀓𑀡𑁆𑀡𑀳𑀸𑀭 (kaṇṇahāra)
    • Hindi: कनहार (kanhār)
  • → Assamese: কৰ্ণধাৰ (kornodhar)
  • → Bengali: কর্ণধার (kornodhar)
  • → Gujarati: કર્ણધાર (karṇadhār)
  • → Hindi: कर्णधार (karṇadhār)
  • → Kannada: ಕರ್ಣಧಾರ (karṇadhāra)
  • → Malayalam: കർണ്ണധാരന് (kaṟṇṇadhāraṉ)
  • → Marathi: कर्णधार (karṇadhār)
  • → Nepali: कर्णधार (karṇadhār)
  • → Odia: କର୍ଣ୍ଣଧାର (karṇṇadhāra)
  • → Sinhalese: කර්‍ණ ධාරයා (karṇa dhārayā)
  • ⇒ Telugu: కర్ణధారుడు (karṇadhāruḍu)

References

This article is issued from Wiktionary. The text is available under Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 unless otherwise noted. Additional terms may apply for the media files.