कुम्भकार
Hindi
Pronunciation
- (Delhi) IPA(key): /kʊmbʱ.kɑːɾ/, [kʊ̃mbʱ.käːɾ]
Noun
कुम्भकार • (kumbhkār) m
- alternative form of कुंभकार (kumbhkār)
Declension
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | कुम्भकार kumbhkār |
कुम्भकार kumbhkār |
| oblique | कुम्भकार kumbhkār |
कुम्भकारों kumbhkārõ |
| vocative | कुम्भकार kumbhkār |
कुम्भकारो kumbhkāro |
Pali
Alternative forms
Alternative scripts
- kumbhakāra (Latin script)
- 𑀓𑀼𑀫𑁆𑀪𑀓𑀸𑀭 (Brahmi script)
- কুম্ভকার (Bengali script)
- කුම්භකාර (Sinhalese script)
- ကုမ္ဘကာရ or ၵုမ္ꧤၵႃရ or ၵုမ်ꧤၵႃရ (Burmese script)
- กุมฺภการ or กุมภะการะ (Thai script)
- ᨠᩩᨾ᩠ᨽᨠᩣᩁ (Tai Tham script)
- ກຸມ຺ຠກາຣ or ກຸມຠະກາຣະ (Lao script)
- កុម្ភការ (Khmer script)
- 𑄇𑄪𑄟𑄴𑄞𑄇𑄂𑄢 (Chakma script)
Noun
कुम्भकार m
- Devanagari script form of kumbhakāra
Declension
Declension table of "कुम्भकार" (masculine)
| Case \ Number | Singular | Plural |
|---|---|---|
| Nominative (first) | कुम्भकारो (kumbhakāro) | कुम्भकारा (kumbhakārā) |
| Accusative (second) | कुम्भकारं (kumbhakāraṃ) | कुम्भकारे (kumbhakāre) |
| Instrumental (third) | कुम्भकारेन (kumbhakārena) | कुम्भकारेहि (kumbhakārehi) or कुम्भकारेभि (kumbhakārebhi) |
| Dative (fourth) | कुम्भकारस्स (kumbhakārassa) or कुम्भकाराय (kumbhakārāya) or कुम्भकारत्थं (kumbhakāratthaṃ) | कुम्भकारानं (kumbhakārānaṃ) |
| Ablative (fifth) | कुम्भकारस्मा (kumbhakārasmā) or कुम्भकारम्हा (kumbhakāramhā) or कुम्भकारा (kumbhakārā) | कुम्भकारेहि (kumbhakārehi) or कुम्भकारेभि (kumbhakārebhi) |
| Genitive (sixth) | कुम्भकारस्स (kumbhakārassa) | कुम्भकारानं (kumbhakārānaṃ) |
| Locative (seventh) | कुम्भकारस्मिं (kumbhakārasmiṃ) or कुम्भकारम्हि (kumbhakāramhi) or कुम्भकारे (kumbhakāre) | कुम्भकारेसु (kumbhakāresu) |
| Vocative (calling) | कुम्भकार (kumbhakāra) | कुम्भकारा (kumbhakārā) |
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- কুম্ভকাৰ (Assamese script)
- ᬓᬸᬫ᭄ᬪᬓᬵᬭ (Balinese script)
- কুম্ভকার (Bengali script)
- 𑰎𑰲𑰦𑰿𑰥𑰎𑰯𑰨 (Bhaiksuki script)
- 𑀓𑀼𑀫𑁆𑀪𑀓𑀸𑀭 (Brahmi script)
- ကုမ္ဘကာရ (Burmese script)
- કુમ્ભકાર (Gujarati script)
- ਕੁਮ੍ਭਕਾਰ (Gurmukhi script)
- 𑌕𑍁𑌮𑍍𑌭𑌕𑌾𑌰 (Grantha script)
- ꦏꦸꦩ꧀ꦨꦏꦴꦫ (Javanese script)
- 𑂍𑂳𑂧𑂹𑂦𑂍𑂰𑂩 (Kaithi script)
- ಕುಮ್ಭಕಾರ (Kannada script)
- កុម្ភការ (Khmer script)
- ກຸມ຺ຠກາຣ (Lao script)
- കുമ്ഭകാര (Malayalam script)
- ᡬᡠᠮᢨᠠᡬᠠ᠊ᠠᡵᠠ (Manchu script)
- 𑘎𑘳𑘦𑘿𑘥𑘎𑘰𑘨 (Modi script)
- ᢉᠤᠮᠪᠾᠠᢉᠠᢗᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑦮𑧔𑧆𑧠𑧅𑦮𑧑𑧈 (Nandinagari script)
- 𑐎𑐸𑐩𑑂𑐨𑐎𑐵𑐬 (Newa script)
- କୁମ୍ଭକାର (Odia script)
- ꢒꢸꢪ꣄ꢩꢒꢵꢬ (Saurashtra script)
- 𑆑𑆶𑆩𑇀𑆨𑆑𑆳𑆫 (Sharada script)
- 𑖎𑖲𑖦𑖿𑖥𑖎𑖯𑖨 (Siddham script)
- කුම්භකාර (Sinhalese script)
- 𑩜𑩒𑩴 𑪙𑩳𑩜𑩛𑩼 (Soyombo script)
- 𑚊𑚰𑚢𑚶𑚡𑚊𑚭𑚤 (Takri script)
- கும்ப⁴கார (Tamil script)
- కుమ్భకార (Telugu script)
- กุมฺภการ (Thai script)
- ཀུ་མྦྷ་ཀཱ་ར (Tibetan script)
- 𑒏𑒳𑒧𑓂𑒦𑒏𑒰𑒩 (Tirhuta script)
- 𑨋𑨃𑨢𑩇𑨡𑨋𑨊𑨫 (Zanabazar Square script)
Etymology
Tatpuruṣa compound of कुम्भ (kumbhá, “pot”) + कार (kāra, “maker, doer”).
Pronunciation
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /kum.bʱɐ.kɑː.ɾɐ/
Noun
कुम्भकार • (kumbhakāra) stem, m (Classical Sanskrit)
- potter
- c. 600 BCE – 200 BCE, Caraka, Caraka Saṃhitā 1.9.13:
- मृद्दण्डचक्रसूत्राद्याः कुम्भकाराद्ऋते यथा ।
नावहन्ति गुणं वैद्यादृते पादत्रयं तथा ॥- mṛddaṇḍacakrasūtrādyāḥ kumbhakārādṛte yathā.
nāvahanti guṇaṃ vaidyādṛte pādatrayaṃ tathā. - As the clay, baton, thread and wheel are of no use without a potter, so are the three pādas [medicine, attendant, and patient] without a physician.
- mṛddaṇḍacakrasūtrādyāḥ kumbhakārādṛte yathā.
- मृद्दण्डचक्रसूत्राद्याः कुम्भकाराद्ऋते यथा ।
- c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 2.83.12–15:
- मणिकाराश्च ये केचित्कुम्भकाराश्च शोभनाः ।
सूत्रकर्मकृतश्चैव ये च शस्त्रोपजीविनः ॥
मायूरकाः क्राकचिका रोचकाः वेधकास्तथा ।
दन्तकाराः सुधाकारास्तथा गन्धोपजीविनः ॥
सुवर्णकाराः प्रख्यातास्तथा कम्बलधावकाः ।
स्नापकोष्णोदका वैद्या धूपकाः शौण्डिकास्तथा ॥
रजकास्तुन्नवायाश्च ग्रामघोषमहत्तराः ।
शैलूषाश्च सह स्त्रीभिर्ययुः कैवर्तकास्तथा ॥- maṇikārāśca ye kecitkumbhakārāśca śobhanāḥ.
sūtrakarmakṛtaścaiva ye ca śastropajīvinaḥ.
māyūrakāḥ krākacikā rocakāḥ vedhakāstathā.
dantakārāḥ sudhākārāstathā gandhopajīvinaḥ.
suvarṇakārāḥ prakhyātāstathā kambaladhāvakāḥ.
snāpakoṣṇodakā vaidyā dhūpakāḥ śauṇḍikāstathā.
rajakāstunnavāyāśca grāmaghoṣamahattarāḥ.
śailūṣāśca saha strībhiryayuḥ kaivartakāstathā. - All those who were jewellers, potters, carpenters, armourers, makers of articles with peacock-feathers, perforators of shells and ornaments, ivorysmiths, plasterers, perfumers, goldsmiths, woollen-washers, hot-water bathers, physicians, incense-makers, liquor-vendors, washermen, tailors, village headmen, actors, fishermen, along with women, all went [following Bharata].
- maṇikārāśca ye kecitkumbhakārāśca śobhanāḥ.
- मणिकाराश्च ये केचित्कुम्भकाराश्च शोभनाः ।
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | कुम्भकारः (kumbhakāraḥ) | कुम्भकारौ (kumbhakārau) | कुम्भकाराः (kumbhakārāḥ) |
| accusative | कुम्भकारम् (kumbhakāram) | कुम्भकारौ (kumbhakārau) | कुम्भकारान् (kumbhakārān) |
| instrumental | कुम्भकारेण (kumbhakāreṇa) | कुम्भकाराभ्याम् (kumbhakārābhyām) | कुम्भकारैः (kumbhakāraiḥ) |
| dative | कुम्भकाराय (kumbhakārāya) | कुम्भकाराभ्याम् (kumbhakārābhyām) | कुम्भकारेभ्यः (kumbhakārebhyaḥ) |
| ablative | कुम्भकारात् (kumbhakārāt) | कुम्भकाराभ्याम् (kumbhakārābhyām) | कुम्भकारेभ्यः (kumbhakārebhyaḥ) |
| genitive | कुम्भकारस्य (kumbhakārasya) | कुम्भकारयोः (kumbhakārayoḥ) | कुम्भकाराणाम् (kumbhakārāṇām) |
| locative | कुम्भकारे (kumbhakāre) | कुम्भकारयोः (kumbhakārayoḥ) | कुम्भकारेषु (kumbhakāreṣu) |
| vocative | कुम्भकार (kumbhakāra) | कुम्भकारौ (kumbhakārau) | कुम्भकाराः (kumbhakārāḥ) |
Descendants
- Pali: kumbhakāra
- Prakrit: 𑀓𑀼𑀁𑀪𑀆𑀭 (kuṃbhaāra) (see there for further descendants)
Learned borrowings from कुम्भकार (kumbhakāra)
- Assamese: কুম্ভকাৰ (kumbhokar)
- Bengali: কুম্ভকার (kumbhokar)
- Gujarati: કુંભકાર (kumbhkār)
- Hindi: कुंभकार (kumbhkār)
- Old Javanese: kumbhakara
- Malayalam: കുംഭകാരന് (kumbhakāraṉ)
- Marathi: कुंभकार (kumbhkār)
- Odia: କୁମ୍ଭକାର (kumbhakāra)
- Sinhalese: කුම්භකාරයා (kumbhakārayā)
- Tamil: கும்பகாரன் (kumpakāraṉ)
Further reading
- Monier Williams (1899) “कुम्भकार”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 293.
- Hellwig, Oliver (2010–2025) “kumbhakāra”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
- Apte, Vaman Shivram (1890) “कुम्भ-कारः”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 585
- Arthur Anthony Macdonell (1893) “कुम्भकार”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 70
- Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “kumbhakāra”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 171