योक्त्र
Sanskrit
Alternative forms
Alternative scripts
- যোক্ত্ৰ (Assamese script)
- ᬬᭀᬓ᭄ᬢ᭄ᬭ (Balinese script)
- যোক্ত্র (Bengali script)
- 𑰧𑰺𑰎𑰿𑰝𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
- 𑀬𑁄𑀓𑁆𑀢𑁆𑀭 (Brahmi script)
- ယောက္တြ (Burmese script)
- યોક્ત્ર (Gujarati script)
- ਯੋਕ੍ਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
- 𑌯𑍋𑌕𑍍𑌤𑍍𑌰 (Grantha script)
- ꦪꦺꦴꦏ꧀ꦠꦿ (Javanese script)
- 𑂨𑂷𑂍𑂹𑂞𑂹𑂩 (Kaithi script)
- ಯೋಕ್ತ್ರ (Kannada script)
- យោក្ត្រ (Khmer script)
- ໂຍກ຺ຕ຺ຣ (Lao script)
- യോക്ത്ര (Malayalam script)
- ᠶᠣᡬᢠᡵᠠ (Manchu script)
- 𑘧𑘻𑘎𑘿𑘝𑘿𑘨 (Modi script)
- ᠶ᠋ᠣᠸᠠᢉᢐᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑧇𑧜𑦮𑧠𑦽𑧠𑧈 (Nandinagari script)
- 𑐫𑑀𑐎𑑂𑐟𑑂𑐬 (Newa script)
- ଯୋକ୍ତ୍ର (Odia script)
- ꢫꣂꢒ꣄ꢡ꣄ꢬ (Saurashtra script)
- 𑆪𑆾𑆑𑇀𑆠𑇀𑆫 (Sharada script)
- 𑖧𑖺𑖎𑖿𑖝𑖿𑖨 (Siddham script)
- යොක්ත්ර (Sinhalese script)
- 𑩻𑩕𑩜 𑪙𑩫 𑪙𑩼 (Soyombo script)
- 𑚣𑚴𑚊𑚶𑚙𑚶𑚤 (Takri script)
- யோக்த்ர (Tamil script)
- యోక్త్ర (Telugu script)
- โยกฺตฺร (Thai script)
- ཡོ་ཀྟྲ (Tibetan script)
- 𑒨𑒼𑒏𑓂𑒞𑓂𑒩 (Tirhuta script)
- 𑨪𑨆𑨋𑩇𑨙𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)
Etymology
From Proto-Indo-Iranian *yáwktram (“thong”), from Proto-Indo-European *yéwg-tro-m, from *yewg- (“to yoke”) + *-trom (suffix denoting a tool or an instrument for an action). Cognate with Avestan 𐬫𐬀𐬊𐬑𐬆𐬜𐬭𐬀 (yaoxəδra, “yoke-strap, thong”).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /jɐ́wk.tɾɐ/, [jɐ́wk̚.tɾɐ]
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /joːk.t̪ɾɐ/, [joːk̚.t̪ɾɐ]
Noun
योक्त्र • (yóktra) stem, n
- any instrument for tying or fastening; a rope, thong, halter
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 5.33.2:
- स त्वं न॑ इन्द्र धियसा॒नो अ॒र्कैर् हरी॑णां वृष॒न् योक्त्र॑म् अश्रेः ।
या इ॒त्था म॑घव॒न्न् अनु॒ जोषं॒ वक्षो॑ अ॒भि प्रार्यः स॑क्षि॒ जना॑न् ॥- sá tváṃ na indra dhiyasānó arkaír hárīṇāṃ vṛṣan yóktram aśreḥ.
yā́ itthā́ maghavann ánu jóṣaṃ vákṣo abhí prā́ryáḥ sakṣi jánān. - So, made attentive by our hymns, O manly Indra, you fastened the strap of the reins on your horses,
Which, Maghavan, at your will you drive herr. With these subdue for us the men who hate us.
- sá tváṃ na indra dhiyasānó arkaír hárīṇāṃ vṛṣan yóktram aśreḥ.
- स त्वं न॑ इन्द्र धियसा॒नो अ॒र्कैर् हरी॑णां वृष॒न् योक्त्र॑म् अश्रेः ।
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | योक्त्रम् (yóktram) | योक्त्रे (yóktre) | योक्त्राणि (yóktrāṇi) योक्त्रा¹ (yóktrā¹) |
| accusative | योक्त्रम् (yóktram) | योक्त्रे (yóktre) | योक्त्राणि (yóktrāṇi) योक्त्रा¹ (yóktrā¹) |
| instrumental | योक्त्रेण (yóktreṇa) | योक्त्राभ्याम् (yóktrābhyām) | योक्त्रैः (yóktraiḥ) योक्त्रेभिः¹ (yóktrebhiḥ¹) |
| dative | योक्त्राय (yóktrāya) | योक्त्राभ्याम् (yóktrābhyām) | योक्त्रेभ्यः (yóktrebhyaḥ) |
| ablative | योक्त्रात् (yóktrāt) | योक्त्राभ्याम् (yóktrābhyām) | योक्त्रेभ्यः (yóktrebhyaḥ) |
| genitive | योक्त्रस्य (yóktrasya) | योक्त्रयोः (yóktrayoḥ) | योक्त्राणाम् (yóktrāṇām) |
| locative | योक्त्रे (yóktre) | योक्त्रयोः (yóktrayoḥ) | योक्त्रेषु (yóktreṣu) |
| vocative | योक्त्र (yóktra) | योक्त्रे (yóktre) | योक्त्राणि (yóktrāṇi) योक्त्रा¹ (yóktrā¹) |
- ¹Vedic
Descendants
- Pali: yotta
- Sauraseni Prakrit: 𑀚𑁄𑀢𑁆𑀢 (jotta)
- Hindi: जोत (jot)
- → Tamil: யோத்திரம் (yōttiram) (semi-learned)
- → Telugu: యోక్త్రము (yōktramu) (semi-learned) యోత్రము (yōtramu)
References
- Monier Williams (1899) “योक्त्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 854.