वर्त्मन्
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ৱৰ্ত্মন্ (Assamese script)
- ᬯᬃᬢ᭄ᬫᬦ᭄ (Balinese script)
- বর্ত্মন্ (Bengali script)
- 𑰪𑰨𑰿𑰝𑰿𑰦𑰡𑰿 (Bhaiksuki script)
- 𑀯𑀭𑁆𑀢𑁆𑀫𑀦𑁆 (Brahmi script)
- ဝရ်္တ္မန် (Burmese script)
- વર્ત્મન્ (Gujarati script)
- ਵਰ੍ਤ੍ਮਨ੍ (Gurmukhi script)
- 𑌵𑌰𑍍𑌤𑍍𑌮𑌨𑍍 (Grantha script)
- ꦮꦂꦠ꧀ꦩꦤ꧀ (Javanese script)
- 𑂫𑂩𑂹𑂞𑂹𑂧𑂢𑂹 (Kaithi script)
- ವರ್ತ್ಮೝ (Kannada script)
- វត៌្មន៑ (Khmer script)
- ວຣ຺ຕ຺ມນ຺ (Lao script)
- വര്ത്മന് (Malayalam script)
- ᠸᠠᡵᢠᠮᠠᠨ (Manchu script)
- 𑘪𑘨𑘿𑘝𑘿𑘦𑘡𑘿 (Modi script)
- ᠸᠠᠷᢐᠮᠠᠨ (Mongolian script)
- 𑧊𑧈𑧠𑦽𑧠𑧆𑧁𑧠 (Nandinagari script)
- 𑐰𑐬𑑂𑐟𑑂𑐩𑐣𑑂 (Newa script)
- ଵର୍ତ୍ମନ୍ (Odia script)
- ꢮꢬ꣄ꢡ꣄ꢪꢥ꣄ (Saurashtra script)
- 𑆮𑆫𑇀𑆠𑇀𑆩𑆤𑇀 (Sharada script)
- 𑖪𑖨𑖿𑖝𑖿𑖦𑖡𑖿 (Siddham script)
- වර්ත්මන් (Sinhalese script)
- 𑩾𑩼 𑪙𑩫 𑪙𑩴𑩯 𑪙 (Soyombo script)
- 𑚦𑚤𑚶𑚙𑚶𑚢𑚝𑚶 (Takri script)
- வர்த்மந் (Tamil script)
- వర్త్మౝ (Telugu script)
- วรฺตฺมนฺ (Thai script)
- ཝ་རྟྨ་ན྄ (Tibetan script)
- 𑒫𑒩𑓂𑒞𑓂𑒧𑒢𑓂 (Tirhuta script)
- 𑨭𑨫𑩇𑨙𑩇𑨢𑨝𑨴 (Zanabazar Square script)
Etymology
From Proto-Indo-European *wért-mn̥, from *wert-. Cognate with Belarusian ве́реме (vjérjemje), Old Church Slavonic врѣмѧ (vrěmę) (whence Russian вре́мя (vrémja)). Equivalent to वर्त् (vart, “to turn, rotate”) + -मन् (-man).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /ʋɐ́ɾt.mɐn/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /ʋɐɾt̪.mɐn̪/
Noun
वर्त्मन् • (vártman) stem, n (root वृत्)
- the track or rut of a wheel
- path, road, way, course
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 1.85.3:
- गोमा॑तरो॒ यच् छु॒भय॑न्ते अ॒ञ्जिभि॑स् त॒नूषु॑ शु॒भ्रा द॑धिरे वि॒रुक्म॑तः ।
बाध॑न्ते॒ विश्व॑म् अभिमा॒तिन॒म् अप॒ वर्त्मा॑न्य् एषा॒म् अनु॑ रीयते घृ॒तं ॥- gómātaro yác chubháyante añjíbhis tanū́ṣu śubhrā́ dadhire virúkmataḥ.
bā́dhante víśvam abhimātínam ápa vártmāny eṣām ánu rīyate ghṛtáṃ. - When, Children of the Cow, they [Maruts] shine in bright attire, and on their fair limbs lay their golden ornaments,
They drive away each adversary from their path, and, following their traces, clarified butter flows down.
- gómātaro yác chubháyante añjíbhis tanū́ṣu śubhrā́ dadhire virúkmataḥ.
- गोमा॑तरो॒ यच् छु॒भय॑न्ते अ॒ञ्जिभि॑स् त॒नूषु॑ शु॒भ्रा द॑धिरे वि॒रुक्म॑तः ।
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वर्त्म (vártma) | वर्त्मनी (vártmanī) | वर्त्मानि (vártmāni) वर्त्म¹ (vártma¹) वर्त्मा¹ (vártmā¹) |
| accusative | वर्त्म (vártma) | वर्त्मनी (vártmanī) | वर्त्मानि (vártmāni) वर्त्म¹ (vártma¹) वर्त्मा¹ (vártmā¹) |
| instrumental | वर्त्मना (vártmanā) | वर्त्मभ्याम् (vártmabhyām) | वर्त्मभिः (vártmabhiḥ) |
| dative | वर्त्मने (vártmane) | वर्त्मभ्याम् (vártmabhyām) | वर्त्मभ्यः (vártmabhyaḥ) |
| ablative | वर्त्मनः (vártmanaḥ) | वर्त्मभ्याम् (vártmabhyām) | वर्त्मभ्यः (vártmabhyaḥ) |
| genitive | वर्त्मनः (vártmanaḥ) | वर्त्मनोः (vártmanoḥ) | वर्त्मनाम् (vártmanām) |
| locative | वर्त्मनि (vártmani) वर्त्मन्¹ (vártman¹) |
वर्त्मनोः (vártmanoḥ) | वर्त्मसु (vártmasu) |
| vocative | वर्त्मन् (vártman) वर्त्म (vártma) |
वर्त्मनी (vártmanī) | वर्त्मानि (vártmāni) वर्त्म¹ (vártma¹) वर्त्मा¹ (vártmā¹) |
- ¹Vedic
Related terms
Descendants
- Ashokan Prakrit:
- Pali: vaṭuma
References
- Monier Williams (1899) “वर्त्मन्”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 925, column 3.