वायु
See also: वायू
Hindi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit वायु (vāyu).
Pronunciation
- (Delhi) IPA(key): /ʋɑː.juː/, [ʋäː.juː]
Noun
वायु • (vāyu) f (Urdu spelling وایو)
Declension
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | वायु vāyu |
वायुएँ vāyuẽ |
| oblique | वायु vāyu |
वायुओं vāyuõ |
| vocative | वायु vāyu |
वायुओ vāyuo |
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ৱায়ু (Assamese script)
- ᬯᬵᬬᬸ (Balinese script)
- বায়ু (Bengali script)
- 𑰪𑰯𑰧𑰲 (Bhaiksuki script)
- 𑀯𑀸𑀬𑀼 (Brahmi script)
- ဝါယု (Burmese script)
- વાયુ (Gujarati script)
- ਵਾਯੁ (Gurmukhi script)
- 𑌵𑌾𑌯𑍁 (Grantha script)
- ꦮꦴꦪꦸ (Javanese script)
- 𑂫𑂰𑂨𑂳 (Kaithi script)
- ವಾಯು (Kannada script)
- វាយុ (Khmer script)
- ວາຍຸ (Lao script)
- വായു (Malayalam script)
- ᠸᠠ᠊ᠠᠶᡠ (Manchu script)
- 𑘪𑘰𑘧𑘳 (Modi script)
- ᠸᠠᢗᠶ᠋ᠤ (Mongolian script)
- 𑧊𑧑𑧇𑧔 (Nandinagari script)
- 𑐰𑐵𑐫𑐸 (Newa script)
- ଵାଯୁ (Odia script)
- ꢮꢵꢫꢸ (Saurashtra script)
- 𑆮𑆳𑆪𑆶 (Sharada script)
- 𑖪𑖯𑖧𑖲 (Siddham script)
- වායු (Sinhalese script)
- 𑩾𑩛𑩻𑩒 (Soyombo script)
- 𑚦𑚭𑚣𑚰 (Takri script)
- வாயு (Tamil script)
- వాయు (Telugu script)
- วายุ (Thai script)
- ཝཱ་ཡུ (Tibetan script)
- 𑒫𑒰𑒨𑒳 (Tirhuta script)
- 𑨭𑨊𑨪𑨃 (Zanabazar Square script)
Etymology 1
From Proto-Indo-Iranian *HwaHyúš, from Proto-Indo-European *h₂weh₁yús (“wind, air”), from *h₂weh₁- (“to blow”). Cognate with Avestan 𐬬𐬀𐬌𐬌𐬎 (vaiiu), Lithuanian vejas.
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /ʋɑː.jú/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /ʋɑː.ju/
Noun
वायु • (vāyú) stem, m (root वा)
- wind
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 6.45.32:
- यस्य॑ वा॒योर्इव द्र॒वद्भ॒द्रा रा॒तिः स॑ह॒स्रिणी॑।
स॒द्यो दा॒नाय॒ मंह॑ते॥- yásya vāyórívá dravádbhadrā́ rātíḥ sahasríṇī.
sadyó dānā́ya máṃhate. - Of whom, prompt as the wind, the liberal donation of thousands of cattle have been quickly given to me soliciting a gift.
- yásya vāyórívá dravádbhadrā́ rātíḥ sahasríṇī.
- यस्य॑ वा॒योर्इव द्र॒वद्भ॒द्रा रा॒तिः स॑ह॒स्रिणी॑।
- air (as one of the 5 elements)
- the wind of the body, a vital air
- (medicine) the windy humour or any morbid affection of it
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वायुः (vāyúḥ) | वायू (vāyū́) | वायवः (vāyávaḥ) |
| accusative | वायुम् (vāyúm) | वायू (vāyū́) | वायून् (vāyū́n) |
| instrumental | वायुना (vāyúnā) वाय्वा¹ (vāyvā́¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभिः (vāyúbhiḥ) |
| dative | वायवे (vāyáve) वाय्वे¹ (vāyvé¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| ablative | वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| genitive | वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायूनाम् (vāyūnā́m) |
| locative | वायौ (vāyaú) | वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायुषु (vāyúṣu) |
| vocative | वायो (vā́yo) | वायू (vā́yū) | वायवः (vā́yavaḥ) |
- ¹Vedic
Proper noun
वायु • (vāyú) stem, m
- the god of the wind: Vayu
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 7.91.3:
- पीवो॑अन्नाँ रयि॒वृधः॑ सुमे॒धाः श्वे॒तः सि॑षक्ति नि॒युता॑मभि॒श्रीः ।
ते वा॒यवे॒ सम॑नसो॒ वि त॑स्थु॒र्विश्वेन्नरः॑ स्वप॒त्यानि॑ चक्रुः ॥- pī́voannām̐ rayivṛ́dhaḥ sumedhā́ḥ śvetáḥ siṣakti niyútāmabhiśrī́ḥ.
té vāyáve sámanaso ví tasthurvíśvénnáraḥ svapatyā́ni cakruḥ. - The white-complexioned Vāyu, intelligent, glorious with the Niyut steeds, favours those men who arewell fed, abounding in riches, for they with one mind stand everywhere, ready to worship him, and leaders of rites, they perform all the ceremonies, that are productive of excellent offspring.
- pī́voannām̐ rayivṛ́dhaḥ sumedhā́ḥ śvetáḥ siṣakti niyútāmabhiśrī́ḥ.
- पीवो॑अन्नाँ रयि॒वृधः॑ सुमे॒धाः श्वे॒तः सि॑षक्ति नि॒युता॑मभि॒श्रीः ।
- name of Vasu
- name of Daitya
- name of a Marut
- (in the plural) the Maruts
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वायुः (vāyúḥ) | वायू (vāyū́) | वायवः (vāyávaḥ) |
| accusative | वायुम् (vāyúm) | वायू (vāyū́) | वायून् (vāyū́n) |
| instrumental | वायुना (vāyúnā) वाय्वा¹ (vāyvā́¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभिः (vāyúbhiḥ) |
| dative | वायवे (vāyáve) वाय्वे¹ (vāyvé¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| ablative | वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| genitive | वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायूनाम् (vāyūnā́m) |
| locative | वायौ (vāyaú) | वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायुषु (vāyúṣu) |
| vocative | वायो (vā́yo) | वायू (vā́yū) | वायवः (vā́yavaḥ) |
- ¹Vedic
Related terms
- वात (vā́ta)
Derived terms
- वाय्वापि (vāyvāpi, “friend of the wind”), see: वातापि (vātāpi, “same as vāyvāpi”)
- Pali: vabbāpi or vajjāpi
Descendants
- Helu Prakrit:
- Dhivehi: ވައި (vai)
- Javanese: ꦧꦪꦸ (bayu)
- Maharastri Prakrit: 𑀯𑀸𑀬𑀼 (vāyu)
- → Marathi: वायू (vāyū)
- Paisaci Prakrit:
- Punjabi: ਵਾ (vā), ਵਾਓ (vāo), ਵਾਉ (vāu)
- Pali: vāyu
- → Khmer: ព្យុះ (pyuh)
- → Lao: ພາຍຸ (ph)
- → Lü: ᦘᦍᦳ (phyu)
- → Malay: bayu
- → Thai: พายุ (paa-yú)
- → Assamese: বায়ু (bayu) (learned)
- → Bengali: বায়ু (baẏu) (learned)
- → Hindustani: (learned)
- → Kannada: ವಾಯು (vāyu) (learned)
- → Tamil: வாயு (vāyu) (learned)
- → Telugu: వాయువు (vāyuvu) (learned)
Etymology 2
From the root वै (vai).
Adjective
वायु • (vāyú) stem
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वायुः (vāyúḥ) | वायू (vāyū́) | वायवः (vāyávaḥ) |
| accusative | वायुम् (vāyúm) | वायू (vāyū́) | वायून् (vāyū́n) |
| instrumental | वायुना (vāyúnā) वाय्वा¹ (vāyvā́¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभिः (vāyúbhiḥ) |
| dative | वायवे (vāyáve) वाय्वे¹ (vāyvé¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| ablative | वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| genitive | वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायूनाम् (vāyūnā́m) |
| locative | वायौ (vāyaú) | वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायुषु (vāyúṣu) |
| vocative | वायो (vā́yo) | वायू (vā́yū) | वायवः (vā́yavaḥ) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वायुः (vāyúḥ) | वायू (vāyū́) | वायवः (vāyávaḥ) |
| accusative | वायुम् (vāyúm) | वायू (vāyū́) | वायूः (vāyū́ḥ) |
| instrumental | वाय्वा (vāyvā́) | वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभिः (vāyúbhiḥ) |
| dative | वायवे (vāyáve) वाय्वै¹ (vāyvaí¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| ablative | वायोः (vāyóḥ) वाय्वाः¹ (vāyvā́ḥ¹) वाय्वै² (vāyvaí²) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| genitive | वायोः (vāyóḥ) वाय्वाः¹ (vāyvā́ḥ¹) वाय्वै² (vāyvaí²) |
वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायूनाम् (vāyūnā́m) |
| locative | वायौ (vāyaú) वाय्वाम्¹ (vāyvā́m¹) |
वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायुषु (vāyúṣu) |
| vocative | वायो (vā́yo) | वायू (vā́yū) | वायवः (vā́yavaḥ) |
- ¹Later Sanskrit
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वायु (vāyú) | वायुनी (vāyúnī) | वायूनि (vāyū́ni) वायु¹ (vāyú¹) वायू¹ (vāyū́¹) |
| accusative | वायु (vāyú) | वायुनी (vāyúnī) | वायूनि (vāyū́ni) वायु¹ (vāyú¹) वायू¹ (vāyū́¹) |
| instrumental | वायुना (vāyúnā) वाय्वा¹ (vāyvā́¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभिः (vāyúbhiḥ) |
| dative | वायुने (vāyúne) वायवे (vāyáve) वाय्वे¹ (vāyvé¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| ablative | वायुनः (vāyúnaḥ) वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| genitive | वायुनः (vāyúnaḥ) वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वायुनोः (vāyúnoḥ) वाय्वोः (vāyvóḥ) |
वायूनाम् (vāyūnā́m) |
| locative | वायुनि (vāyúni) वायौ (vāyaú) |
वायुनोः (vāyúnoḥ) वाय्वोः (vāyvóḥ) |
वायुषु (vāyúṣu) |
| vocative | वायु (vā́yu) वायो (vā́yo) |
वायुनी (vā́yunī) | वायूनि (vā́yūni) वायु¹ (vā́yu¹) वायू¹ (vā́yū¹) |
- ¹Vedic
Etymology 3
From the root वी (vī).
Adjective
वायु • (vāyú) stem
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वायुः (vāyúḥ) | वायू (vāyū́) | वायवः (vāyávaḥ) |
| accusative | वायुम् (vāyúm) | वायू (vāyū́) | वायून् (vāyū́n) |
| instrumental | वायुना (vāyúnā) वाय्वा¹ (vāyvā́¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभिः (vāyúbhiḥ) |
| dative | वायवे (vāyáve) वाय्वे¹ (vāyvé¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| ablative | वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| genitive | वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायूनाम् (vāyūnā́m) |
| locative | वायौ (vāyaú) | वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायुषु (vāyúṣu) |
| vocative | वायो (vā́yo) | वायू (vā́yū) | वायवः (vā́yavaḥ) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वायुः (vāyúḥ) | वायू (vāyū́) | वायवः (vāyávaḥ) |
| accusative | वायुम् (vāyúm) | वायू (vāyū́) | वायूः (vāyū́ḥ) |
| instrumental | वाय्वा (vāyvā́) | वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभिः (vāyúbhiḥ) |
| dative | वायवे (vāyáve) वाय्वै¹ (vāyvaí¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| ablative | वायोः (vāyóḥ) वाय्वाः¹ (vāyvā́ḥ¹) वाय्वै² (vāyvaí²) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| genitive | वायोः (vāyóḥ) वाय्वाः¹ (vāyvā́ḥ¹) वाय्वै² (vāyvaí²) |
वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायूनाम् (vāyūnā́m) |
| locative | वायौ (vāyaú) वाय्वाम्¹ (vāyvā́m¹) |
वाय्वोः (vāyvóḥ) | वायुषु (vāyúṣu) |
| vocative | वायो (vā́yo) | वायू (vā́yū) | वायवः (vā́yavaḥ) |
- ¹Later Sanskrit
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वायु (vāyú) | वायुनी (vāyúnī) | वायूनि (vāyū́ni) वायु¹ (vāyú¹) वायू¹ (vāyū́¹) |
| accusative | वायु (vāyú) | वायुनी (vāyúnī) | वायूनि (vāyū́ni) वायु¹ (vāyú¹) वायू¹ (vāyū́¹) |
| instrumental | वायुना (vāyúnā) वाय्वा¹ (vāyvā́¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभिः (vāyúbhiḥ) |
| dative | वायुने (vāyúne) वायवे (vāyáve) वाय्वे¹ (vāyvé¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| ablative | वायुनः (vāyúnaḥ) वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वायुभ्याम् (vāyúbhyām) | वायुभ्यः (vāyúbhyaḥ) |
| genitive | वायुनः (vāyúnaḥ) वायोः (vāyóḥ) वाय्वः¹ (vāyváḥ¹) |
वायुनोः (vāyúnoḥ) वाय्वोः (vāyvóḥ) |
वायूनाम् (vāyūnā́m) |
| locative | वायुनि (vāyúni) वायौ (vāyaú) |
वायुनोः (vāyúnoḥ) वाय्वोः (vāyvóḥ) |
वायुषु (vāyúṣu) |
| vocative | वायु (vā́yu) वायो (vā́yo) |
वायुनी (vā́yunī) | वायूनि (vā́yūni) वायु¹ (vā́yu¹) वायू¹ (vā́yū¹) |
- ¹Vedic
References
- “वायु” in Carl Cappeller, A Sanskrit–English Dictionary: Based upon the St. Petersburg Lexicons, Strasbourg: Karl J. Trübner, 1891, →OCLC, page 485.
- Monier Williams (1899) “वायु”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 0942.
- Arthur Anthony Macdonell (1893) “वायु”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 277
- Horace Hayman Wilson, A dictionary in Sanscrit and English, 2nd ed., Calcutta: Education Press, Circular Road, 1832, page 752
