bóbr

Inherited from Proto-Slavic *bobrъ. First attested in 1256.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /bɔːbr/
• IPA^(key): (15^th CE) /bobr/

bóbr m animal (related adjective bobrowy)

1. (attested in Masovia, Greater Poland, Lesser Poland) beaver (mammal of the genus Castor)
   • 1920 [1402], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 149, Płońsk:

     Cszom lowil bobri, tom lowil w mey rzecze, ale ne w Michalowe zawodze

     [Csom łowił bobry, tom łowił w mej rzece, ale nie w Michałowe zawodzie]

   • 1861 [1420], Józef Przyborowski, editor, Vetustissimam adiectivorum linguae Polonae declinationem monumentis ineditis illustravit, Greater Poland, page 14:

     Jako Czso zabiti bobri y wydry, tho sabythy na mem, a nye *Swyantoslaowem

     [Jako Cso zabity bobry i wydry, to zabity na mem, a nie *Świętosławem]

   • 1856-1870 [1442], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[1], volume II, number 3069:

     Jze Andrzey... gest tego praw, tso nanj zalowano o *dwaneczcze bobrow et o[d] gednaczcze kuny, tego ne wsąl

     [Iże Andrzej... jest tego praw, cso nań żałowano o dwanaćcie bobrow et o[d] jednaćcie kuny, tego nie wziął]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[2], [3], [4]}, volume XXIII, page 269:

     Bobr fiber

     [Bóbr fiber]

   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[5], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 490:

     Bobr

     [Bóbr]

   • 1895 [1461], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[6], volume VIIIa, page 53:

     Any bobru s ranky *Maczayowy woytha wzal gwałtem

     [Ani bobru z ręki *Maciejowi wójta wziął gwałtem]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume W, page 22:

     Bobr girogrillus dicitur a croceo colore et est animal habitans in aquis

     [Bóbr girogrillus dicitur a croceo colore et est animal habitans in aquis]

   • 1874-1891 [1471], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[7], [8], [9]}, volume XXIII, page 283:

     Bobr castor

     [Bóbr castor]

   • 1900 [1472], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[10], number 353:

     Bobr castor

     [Bóbr castor]

   • 1885-2024 [XV p.post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[11], volume V, page 8:

     Bobr[z] *viber

     [Bóbr[z] *viber]

   • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎^[12], Lubiń, page 4:

     Bobr castor, bobr fiber

     [Bóbr castor, bóbr fiber]

   • 1442, Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page 66r:

     Castor fuit vnus filiorum iouis et pollux fuit frater eius per quos antiqui iurabant Eciam castor est quoddam animal sc. bobr

     [Castor fuit vnus filiorum iouis et pollux fuit frater eius per quos antiqui iurabant Eciam castor est quoddam animal sc. bóbr]

   • [XV p. post.], rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza w rkpsie Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 381, z r. 1457, page 46va:

     Castor fuit vnus filiorum Iouis et polux fuit frater eius per quos antiqui iurabant eciam castor est quoddam animal sc. bobr

     [Castor fuit vnus filiorum Iouis et polux fuit frater eius per quos antiqui iurabant eciam castor est quoddam animal sc. bóbr]

   • XV p. post., Wokabularz petersburski I, Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.Q.ch.XVI.33, page 8:

     Viber [bro] *bobrz

     [Viber [bro] *bóbrz]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 24v:

     Castor id est fiber ein piber vel prefectus orbis bobr

     [Castor id est fiber ein piber vel prefectus orbis bóbr]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 51v:

     Fiber id est castor eyn biber oder eyn otter quod alio nomine dicitur fiber bobr

     [Fiber id est castor eyn biber oder eyn otter quod alio nomine dicitur fiber bóbr]

2. (in the plural, attested in Silesia) type of tribute of Polish law
   • 1853 [1256], Antoni Muczkowski, Leon Ryszczewski, editors, Codex diplomaticus Poloniae [Diplomatic code of Poland]‎^[13], volume III, page 70:

     Facimus insuper omnes incolas villarum... ab omnibus exactionibus, que vlg. staan, stroza, pouoz, preuod, ouis, vacca, bobri nuncupantur, cum omni posteritate sua liberos

     Facimus insuper omnes incolas villarum... ab omnibus exactionibus, que vlg. stan, stroża, powoz, przewod, ouis, vacca, bobry nuncupantur, cum omni posteritate sua liberos

   • 1867 [1266], Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile‎^[14], volume II, number 27, Mogiła Abbey:

     Facimus... omnes... villas... reddendo in perpetuum ab his servitiis et solutionibus, stan videlicet, strosa, povoz, crova, ovis, bobri... semper immunes, liberos et exemptos

     [Facimus... omnes... villas... reddendo in perpetuum ab his servitiis et solutionibus, stan videlicet, strosa, powóz, krowa, owies, bobry... semper immunes, liberos et exemptos]

   • 1874 [1295], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[15], volume I, page 136:

     Facimus... omnes... incolas ville ab alijs solucionibus et seruicijs, videlicet powoź, stróża... a stan, targoue, croua, bobri, owcha... liberos

     [Facimus... omnes... incolas ville ab alijs solucionibus et seruicijs, videlicet powoź, stróża... a stan, targowe, krowa, bobry, owca... liberos]

• Polish: bóbr, bober (Podlachia, Zagórze)
• Silesian: biber

• Boryś, Wiesław (2005) “bóbr”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “bóbr”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “bóbr”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “bóbr”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1954), “bóbr”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 136
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “bóbr”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “bóbr”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

• bober (Podlachia, Zagórze)

Inherited from Old Polish bóbr. Sense 3 is a semantic loan from English beaver

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ubr
• Syllabification: bóbr
• Homophone: Bóbr

bóbr m animal (related adjective bobrowy or bobrzy)

1. beaver (mammal of the genus Castor)

   ogon bobra ― beaver tail

   samica bobra ― female beaver

   samiec bobra ― male beaver

   ślady bobra ― beaver tracks

   chata bobra ― beaver hut

   tama bobra ― beaver dam

   działalność bobrów ― beaver activity

   hodowla bobrów ― beaver breeding

   ochrona bobrów ― beaver protection

   rodzina bobrów ― family of beavers

   polować/upolować bobra ― to hunt a beaver

   czujny bóbr ― alert beaver

   ostrożny jak bóbr ― careful as a beaver

   płakać jak bóbr ― to cry like a beaver

   rozpłakać się jak bóbr ― to break out in tears like a beaver

   ryczeć jak bóbr ― to cry (make a characteristic sound of) like a beaver

2. (colloquial, in the plural) beaver fur

   nosić bobry ― to wear beaver fur

4. (colloquial, humorous) beaver (hairy vagina)
5. (Southern Borderlands, Horodok, Lviv Oblast) hide and go seek (game in which the boys gathered choose one of their own as a "beaver", and the other as a "shooter", while others pretend to be "hounds"; the chosen shooter assigns the boys representing the hounds a place where they stay until the beaver hides; then they all search for the hidden boy to catch it)

• bóbr in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• bobry in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• bóbr in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “bóbr”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Krystyna Siekierska (19.11.2009) “BÓBR”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “bóbr”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “bóbr”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “bóbr”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 196
• Jan Karłowicz (1900) “bóbr”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 1: A do E, Kraków: Akademia Umiejętności, page 111