cáin

See also: cain, Cain, -cain-, caín, Caín, Caïn, càin, and Cáin

Irish

Etymology

From Old Irish cáin (“law, rule, fine, tax, tribute”).[1] The verb is from Middle Irish cáinid (“revile, rail at, reproach”), from the noun.[2] Compare Scottish Gaelic càin.

Pronunciation

  • IPA(key): /kɑːnʲ/[3], /kaːnʲ/[4][5]
  • (North Donegal) IPA(key): /kɛːnʲ/[6]

Noun

cáin f (genitive singular cánach or cána, nominative plural cánacha)

  1. (literary)
    1. law, rule, regulation, set of laws or rules or regulations
    2. due, tribute
  2. fine, penalty
    Synonym: fíneáil
  3. impost, tax, taxation

Declension

Standard inflection (fifth declension):

Declension of cáin (fifth declension)
bare forms
singular plural
nominative cáin cánacha
vocative a cháin a chánacha
genitive cánach cánacha
dative cáin
cánaigh (archaic, dialectal) 		cánacha
forms with the definite article
singular plural
nominative an cháin na cánacha
genitive na cánach na gcánacha
dative leis an gcáin
leis an gcánaigh (archaic, dialectal)
don cháin
don chánaigh (archaic, dialectal) 		leis na cánacha

Alternative inflection (third declension):

Declension of cáin (third declension)
bare forms
singular plural
nominative cáin cánacha
vocative a cháin a chánacha
genitive cána cánacha
dative cáin cánacha
forms with the definite article
singular plural
nominative an cháin na cánacha
genitive na cána na gcánacha
dative leis an gcáin
don cháin 		leis na cánacha

Derived terms

  • cáin ancaireachta (“anchorage”)
  • cáin charbóin (“carbon tax”)
  • cáin ioncaim (“income-tax”)
  • cáinaisnéis (“(governmental) budget”)
  • faoiseamh cánach

Verb

cáin (present analytic cáineann, future analytic cáinfidh, verbal noun cáineadh, past participle cáinte) (ambitransitive)

  1. to fine (issue a fine as punishment)
  2. to revile
  3. to criticise, condemn, censure

Conjugation

conjugation of cáin (first conjugation – A)
verbal noun cáineadh
past participle cáinte
tense singular plural relative autonomous
first second third first second third
indicative
present cáinim cáineann tú;
cáinir† 		cáineann sé, sí cáinimid cáineann sibh cáineann siad;
cáinid† 		a cháineann; a cháineas /
a gcáineann* 		cáintear
past cháin mé; cháineas cháin tú; cháinis cháin sé, sí cháineamar; cháin muid cháin sibh; cháineabhair cháin siad; cháineadar a cháin /
ar cháin* 		cáineadh
past habitual cháininn / gcáininn‡‡ cháinteá / gcáinteᇇ cháineadh sé, sí / gcáineadh sé, s퇇 cháinimis; cháineadh muid / gcáinimis‡‡; gcáineadh muid‡‡ cháineadh sibh / gcáineadh sibh‡‡ cháinidís; cháineadh siad / gcáinidís‡‡; gcáineadh siad‡‡ a cháineadh /
a gcáineadh* 		cháintí / gcáint퇇
future cáinfidh mé;
cáinfead 		cáinfidh tú;
cáinfir† 		cáinfidh sé, sí cáinfimid;
cáinfidh muid 		cáinfidh sibh cáinfidh siad;
cáinfid† 		a cháinfidh; a cháinfeas /
a gcáinfidh* 		cáinfear
conditional cháinfinn / gcáinfinn‡‡ cháinfeá / gcáinfeᇇ cháinfeadh sé, sí / gcáinfeadh sé, s퇇 cháinfimis; cháinfeadh muid / gcáinfimis‡‡; gcáinfeadh muid‡‡ cháinfeadh sibh / gcáinfeadh sibh‡‡ cháinfidís; cháinfeadh siad / gcáinfidís‡‡; gcáinfeadh siad‡‡ a cháinfeadh /
a gcáinfeadh* 		cháinfí / gcáinf퇇
subjunctive
present go gcáine mé;
go gcáinead† 		go gcáine tú;
go gcáinir† 		go gcáine sé, sí go gcáinimid;
go gcáine muid 		go gcáine sibh go gcáine siad;
go gcáinid† 		— go gcáintear
past dá gcáininn dá gcáinteá dá gcáineadh sé, sí dá gcáinimis;
dá gcáineadh muid 		dá gcáineadh sibh dá gcáinidís;
dá gcáineadh siad 		— dá gcáintí
imperative
– cáinim cáin cáineadh sé, sí cáinimis cáinigí;
cáinidh† 		cáinidís — cáintear

* indirect relative
† archaic or dialect form
‡‡ dependent form used with particles that trigger eclipsis

Alternative conjugation:

conjugation of cáin (first conjugation – A)
verbal noun cánadh
past participle cánta
tense singular plural relative autonomous
first second third first second third
indicative
present cánaim cánann tú;
cánair† 		cánann sé, sí cánaimid cánann sibh cánann siad;
cánaid† 		a chánann; a chánas /
a gcánann* 		cántar
past cháin mé; chánas cháin tú; chánais cháin sé, sí chánamar; cháin muid cháin sibh; chánabhair cháin siad; chánadar a cháin /
ar cháin* 		cánadh
past habitual chánainn / gcánainn‡‡ chántá / gcántᇇ chánadh sé, sí / gcánadh sé, s퇇 chánaimis; chánadh muid / gcánaimis‡‡; gcánadh muid‡‡ chánadh sibh / gcánadh sibh‡‡ chánaidís; chánadh siad / gcánaidís‡‡; gcánadh siad‡‡ a chánadh /
a gcánadh* 		chántaí / gcánta퇇
future cánfaidh mé;
cánfad 		cánfaidh tú;
cánfair† 		cánfaidh sé, sí cánfaimid;
cánfaidh muid 		cánfaidh sibh cánfaidh siad;
cánfaid† 		a chánfaidh; a chánfas /
a gcánfaidh* 		cánfar
conditional chánfainn / gcánfainn‡‡ chánfá / gcánfᇇ chánfadh sé, sí / gcánfadh sé, s퇇 chánfaimis; chánfadh muid / gcánfaimis‡‡; gcánfadh muid‡‡ chánfadh sibh / gcánfadh sibh‡‡ chánfaidís; chánfadh siad / gcánfaidís‡‡; gcánfadh siad‡‡ a chánfadh /
a gcánfadh* 		chánfaí / gcánfa퇇
subjunctive
present go gcána mé;
go gcánad† 		go gcána tú;
go gcánair† 		go gcána sé, sí go gcánaimid;
go gcána muid 		go gcána sibh go gcána siad;
go gcánaid† 		— go gcántar
past dá gcánainn dá gcántá dá gcánadh sé, sí dá gcánaimis;
dá gcánadh muid 		dá gcánadh sibh dá gcánaidís;
dá gcánadh siad 		— dá gcántaí
imperative
– cánaim cáin cánadh sé, sí cánaimis cánaigí;
cánaidh† 		cánaidís — cántar

* indirect relative
† archaic or dialect form
‡‡ dependent form used with particles that trigger eclipsis

Mutation

Mutated forms of cáin
radical lenition eclipsis
cáin cháin gcáin

Note: Certain mutated forms of some words can never occur in standard Modern Irish.
All possible mutated forms are displayed for convenience.

References

  1. ^ Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “cáin”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
  2. ^ Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “cáinid”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
  3. ^ Ó Searcaigh, Séamus (1925) Foghraidheacht Ghaedhilge an Tuaiscirt [Pronunciation of Northern Irish]‎[1] (in Irish), Béal Feirste [Belfast]: Brún agus Ó Nualláin [Browne and Nolan], section 256, page 111
  4. ^ de Búrca, Seán (1958) The Irish of Tourmakeady, Co. Mayo: A Phonemic Study, Dublin Institute for Advanced Studies, →ISBN, section 185, page 36
  5. ^ Quiggin, E. C. (1906) A Dialect of Donegal, Cambridge University Press, § 263, page 93
  6. ^ Lucas, Leslie W. (1979) Grammar of Ros Goill Irish Co. Donegal (Studies in Irish Language and Literature, Department of Celtic, Q.U.B.; vol. 5), Institute of Irish Studies, The Queen’s University of Belfast, page 239

Further reading

Old Irish

Etymology

From Proto-Celtic *ká(g)ni- (“tribute, law”), possibly from Proto-Indo-European *keh₂/₃ǵ-n-, of uncertain relation to words like Latin conor (“to attempt”) and Macedonian кани (kani, “to invite”).[1]

Pronunciation

  • IPA(key): [kaːnʲ]

Noun

cáin f

  1. law (system, set of regulations), regulation, rule
  2. legal due, fine, tax, tribute

Inflection

Feminine i-stem
singular dual plural
nominative cáin cáinL cánaiH
vocative cáin cáinL cánaiH
accusative cáinN cáinL cánaiH
genitive cánoH, cánaH cánoH, cánaH cánaeN
dative cáinL cánaib cánaib
Initial mutations of a following adjective:
  • H = triggers aspiration
  • L = triggers lenition
  • N = triggers nasalization

Derived terms

Descendants

  • Irish: cáin
  • Scottish Gaelic: càin

Mutation

Mutation of cáin
radical lenition nasalization
cáin cháin cáin
pronounced with /ɡ-/

Note: Certain mutated forms of some words can never occur in Old Irish.
All possible mutated forms are displayed for convenience.

References

  1. ^ Matasović, Ranko (2009) “kā(g)ni-”, in Etymological Dictionary of Proto-Celtic (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 9), Leiden: Brill, →ISBN, page 183|

Further reading

This article is issued from Wiktionary. The text is available under Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 unless otherwise noted. Additional terms may apply for the media files.