chmiel

Inherited from Proto-Slavic *xъmèľь. First attested in 1399.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xmʲiélʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /xmʲiélʲ/

chmiel m inan (related adjective chmielny)

1. (attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland, Masovia, Lesser Poland) hop (plant of species Humulus lupulus)
   • 1897 [1399], Teki Adolfa Pawińskiego‎^[1], volume IV, number 2090, Łęczyca Land:

     Ne darł chmelu Pelcze

     [Nie darł chmielu Pełce]

   • 1902 [1401], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎^[2], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 52:

     Ian zalowal na Sandziuoia o chmel

     [Jan żałował na Sądziwoja o chmiel]

   • 1920 [1411], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 1672, Płońsk:

     Yakom ya ne poczosal chmelu Wszeborowa

     [Jakom ja nie poczosał chmielu Wszeborowa]

   • 1861 [1423], Józef Przyborowski, editor, Vetustissimam adiectivorum linguae Polonae declinationem monumentis ineditis illustravit, Greater Poland, page 16:

     Jaco czsso moy ludze wczandzaly wlodarza to wcządzaly w mem lesse pra­wem, a on rwe chmel

     [Jako czso moj ludzie uciądzali włodarza ot uciądzali w mem lesie prawem, a on rwie chmiel]

   • 1920 [1425], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 1253, Zakroczym:

     O kthori ch[y]mel Andrzey na Marczina zalowal, o tho szø s nim uprauil, esze ne mal nan zalowacz

     [O ktory chmiel Andrzeja na Marcina żałował, o to są z nim uprawił, eże nie mal nań żałować]

   • 1900 [1437], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[3], number 2634:

     Chmyel herba volubilis maior, humulus, lupulus

     [Chmiel herba volubilis maior, humulus, lupulus]

   • 1900 [1437], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[4], number 2835:

     Chmel yolubilis, herba volubilis

     [Chmiel yolubilis, herba volubilis]

   • 1950 [1437], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 492, Warsaw:

     Jakom ya Stanislawowi chmyelya nye widarl w gego lyessze

     [Jakom ja Stanisławowi chmielanie wydarł w jego lesie]

   • 1921 [1455], Kazimierz Tymieniecki, editor, Procesy twórcze formowania się społeczeństwa polskiego w wiekach średnich‎^[5], page 256:

     Corum chmyelyu

     [Corum chmielu]

   • 1921 [1455], Kazimierz Tymieniecki, editor, Procesy twórcze formowania się społeczeństwa polskiego w wiekach średnich‎^[6], page 293:

     Medium coreum chmyelyu

     [Medium coreum chmielu]

   • 1950 [1463], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1162, Warsaw:

     Nye hycrathl hossmynacze corczy chmyely

     [Nie hukradł hosminace corcy chmieli]

   • 1907 [c. 1470], Jakub Parkoszowic, edited by Jan Łoś, Traktat o ortografii polskiej‎^[7], Żurawica, Świętokrzyskie Voivodeship, Krakow, page 40:

     De ch... asperato nulla est difficultas ut: chleb, chmeel

     [De ch... asperato nulla est difficultas ut: chleb, chmiel]

   • 1900 [1472], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[8], number 914:

     Ch[y]myel humulus

     [Chmiel humulus]

   • 1950 [1494], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1764a, Warsaw:

     Jakom ya chmyelv yego nye sdarl s chleva yego gwalthem

     [Jakom ja chmielu jego nie zdarł z chlewa jego gwałtem]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 61v:

     Humulus est quedam herba hopffe chmyel

     [Humulus est quedam herba hopffe chmiel]

   1. (hapax legomenon) hop (flowers of the hop plant)
      • 1900 [1437], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[9], number 2804:

        Chmel sparagus, summitates tenere lupuli

        [Chmiel sparagus, summitates tenere lupuli]

• Polish: chmiel, hmiel (Middle Polish), kmiel (Lasovia)
• Silesian: chmiyl

• Boryś, Wiesław (2005) “chmiel”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “chmiel”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “chmiel”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “chmiel”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1954), “chmiel”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 238
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chmiel”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “chmiel”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

• hmiel (Middle Polish)
• kmiel (Lasovia)

Inherited from Old Polish chmiel.

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ɛl
• Syllabification: chmiel
• Homophone: Chmiel

chmiel m inan (related adjective chmielowy)

1. hop (plant of species Humulus lupulus)
2. hop (flowers of the hop plant)
3. (obsolete) synonym of nieporządek

   Synonyms: see Thesaurus:nieporządek

4. (obsolete) hop tribute (tribute of hops, given to a court by its subjects)

   Hypernym: danina

5. (obsolete) synonym of trunek
   1. (obsolete) synonym of piwo
6. (Middle Polish) synonym of upicie się

chmiel m animal

1. (ethnography) veil song (folk wedding song, sung during the ceremony of pinning the bride's veil)
2. (ethnography) veil dance (dance in accompaniment these songs in which the bride dances with all the guests)

• chmiel in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chmiel in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “chmiel”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Wiesław Morawski (15.01.2013) “CHMIEL”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “chmiel”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “chmiel”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “chmiel”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 286
• Jan Karłowicz (1900) “chmiel”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 1: A do E, Kraków: Akademia Umiejętności, page 189