chorągiew

Inherited from Proto-Slavic *xorǫgy. First attested in the 15th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xɔrɑ̃ɡʲɛfʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /xɔrɑ̃ɡʲɛfʲ/

chorągiew f (related adjective chorągiewny)

1. (attested in Lesser Poland, Masovia, Greater Poland) banner; military banner; military unit
   • 1887, Jan Długosz, edited by Aleksander Przezdziecki, Banderia Prutenorum‎^[1], Krakow, page 575:

     Banderium minus al. gonicza *chorougew

     [Banderium minus al. gończa chorągiew]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 7:

     Kthorzi potheem w naschey woynye procz pewnych swych choranghew stacz nalezeny bandą..., mayą nam bicz prziwyedzeni

     [Ktorzy potem w naszej wojnie procz pewnych swych chorągiew stać nalezieni będą..., mają nam być przywiedzieni]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 21:

     O thych, kthorzi nye pod yaną stoyą chorangwyą... Nyekthorzi z naszych slyachczyczow... ny pod czyyą chorąngwyą z naszey woyszki stanowycz szą obykli... aby pvszek... szą vwyarowali y obroni, yansz gynszi braczya gych pod pewnymy chorangwamy postawyeny... czynycz szą obekli... Wstawyami, aby ryczerz kazdi... pod pewną podnyeszoną chorangwyą na gey stanye staal

     [O tych, ktorzy nie pod janą stoją chorągwią... Niektorzy z naszych ślachcicow... ni - pod - czyją chorągwią z naszej wojski stanowić się obykli... aby puszek... się uwiarowali i obrony, jąż jinszy bracia jich, pod pewnymi chorągwiami postawieni... czynić są obykli... Ustawiamy, aby rycerz każdy... pod pewną podniesioną chorągwią na jej stanie stał]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 21:

     Wstawyami, aby ryczerz kazdi... pod pewną... chorangwyą... staal, yszbi... vmyaal myestcze wząncz pewne kv obronye szwey chorąngwye

     [Ustawiamy, aby rycerz każdy... pod pewną... chorągwią... stał, iżby... umiał miestce wziąć pewne ku obronie swej chorągwie]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[2], Lesser Poland, page 8:

     Vkladamy, aby kaszdy riczerz... pod swa choragwą stal, aby gdy przydą walky, vmyalby swe myesczcze pod choragwą odzerszecz kv obronyenyv swey choragwie

     [Układamy, aby każdy rycerz... pod swą chorągwią stał, aby gdy przydą walki, umiałby swe mieśćce pod chorągwią odzierżeć ku obronieniu swej chorągwie]

   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 2, 2:

     Kaszdi po zastøpyech, *znamyona i chorøkgwi po domyech rodzin swich stany rosbyø synowe israelsczi

     [Każdy po zastępiech, *znamiona i chorągwi, i po domiech rodzin swych stany rozbiją synowie israelszczy]

   • 1462-1463, Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego‎^[4], line 6:

     Chczal-czy crolowy szluszyczy, szwa choragyew myeczy, a o chlopy pogambek daly gy zabyczy

     [Chciał-ci krolowi służyci, swą chorągiew mieci, a o chłopi pogębek dali ji zabici]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[5], [6], [7]}, volume XXV, page 181:

     Choragyew vexillum

     [Chorągiew vexillum]

   • [c. 1455-1460], Wokabularz łacińsko-polski, page 530:

     *Chorugwye dobre vexille feode

     [*Chorągwie dobre vexille feode]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 145r:

     Vexillum id est bannerium eyn boner oder fon choragew

     [Vexillum id est bannerium eyn boner oder fon chorągiew]

   1. (attested in Lesser Poland) banner in religious worship
      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[8], Krakow, page 4a:

        Ludze s kaplany, s chorøguamy, s r[z]eliquiamy naprzecif ge vynydzø

        [Ludzie z kapłany, z chorągwiami, s relikwijami naprzeciw je wynidą]

      • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎^[9], line 211:

        Wyacz thv papyesz sz kardynaly... szly sza k nyemv sz chorąkwamy

        [Więc tu papież z kardynały... szli są k niemu z chorągwiami]

      • 1461-1467, Sermones. Rękopiśmienne ekscerpty pochodzące z rkpsu Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej o sygn. 230 (dawna sygn. 1421/108 Mns) z roku 1461-1467, page 92v:

        Przeleczi do chorag[g]wie crzis[a] ad vexillum crvcis euola

        [Przeleci do chorągwie krzyż[a] ad vexillum crvcis euola]

   2. statuette of a deity carried on a pole
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[10], page 754:

        Yako chorągvye y balvanovye snyzyly szye albo schylyly przeczyv mylemv Iesuszovy, kyedy vyedzyon vyetnyczą

        [Jako chorągwie i bałwanowie sniżyli sie albo schylili przeciw miłemu Jesusowi, kiedy wiedzion w wietnicę]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[11], page 754:

        A kiedy miły Jesus poszedł, tedy chorągwie... natychmiast sie skło­ niły

        [A kiedy miły Jesus poszedł, tedy chorągwie... natychmiast sie skło­ niły]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[12], page 755:

        Vzryavschy to Zydovye, yze znamye na chorągwyach sve oblycze sklanya glovy

        [Uźrawszy to Żydowie, iże znamię na chorągwiach swe oblicze skłania głowy]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[13], page 755:

        A oni odpowiedzieli Piłatowi:... Kiedyśmy dzierżeli chorągwie, bałwani sami od siebie schylili sie i dali jemu chwałę i modłę

        [A oni odpowiedzieli Piłatowi:... Kiedyśmy dzierżeli chorągwie, bałwani sami od siebie schylili sie i dali jemu chwałę i modłę]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[14], page 756:

        Kazali im dzierżeć ony chorągwie

        [Kazali im dzierżeć ony chorągwie]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[15], page 756:

        Wezwawszy Piłat miłego chorążego pirwszego, *ktory pirwej dzierżeli chorągwi, rzekł k nim

        [Wezwawszy Piłat miłego chorążego pirwszego, *ktory pirwej dzierżeli chorągwi, rzekł k nim]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[16], page 757:

        A jedno pójdzie wietnicę, aż sie wszytki choręgwi pokłoniły przeciw jemu i dały jemu chwałę

        [A jedno pójdzie wietnicę, aż sie wszytki choręgwi pokłoniły przeciw jemu i dały jemu chwałę]

2. triumphal sign; arch

   chorągiew wiciężna ― victory banner

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 68:

     Chorangyew a. lancziscze fornicem id est arcum triumphalem

     [Chorągiew a. łęczyszcze fornicem id est arcum triumphalem]

   • 1930 [c. 1455], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[17], 15, 12:

     W tø dobø powyedzano Samuelowy, ysze Saul prziszedl na Karmelum y wiwyesyl sobye na czescz chorøgew wycyøsznø

     [W tę dobę powiedziano Samuelowi, iże Saul przyszedł na Karmelum i wywiesił sobie na cześć chorągiew wiciężną]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 40:

     Chorangyew wyvyeschil erexerat titulum

     [Chorągiew wywiesił erexerat titulum]

• Polish: chorągiew, chôrągwiá (Western Kraków, Lasovia), foręgiel (Western Kraków), chôrągiew, forągiew (Lasovia), korągiew (Zagórze)
• Silesian: korōngew

• Boryś, Wiesław (2005) “chorągiew”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “chorągiew”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “chorągiew”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “chorągiew”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1954), “chorągiew”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 245
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chorągiew”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “chorągiew”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Wanda Decyk-Zięba, Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Zygmunt Gałecki, Justyna Garczyńska, Halina Karaś, Alina Kępińska, Anna Pasoń, Izabela Stąpor, Barbara Taras, Izabela Winiarska-Górska (2008) “chorągiew”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 14

• chôrągwiá (Western Kraków, Lasovia)
• foręgiel (Western Kraków)
• chôrągiew, forągiew (Lasovia)
• korągiew (Zagórze)

Inherited from Old Polish chorągiew.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔŋɡjɛf
• Syllabification: cho‧rą‧giew

chorągiew f (diminutive chorągiewka, related adjective chorągwiany)

1. (heraldry) banner, ensign (piece of fabric bearing a conventional combination of colours, an emblem or symbols, mounted on a pole, being a symbol of a state, city, organisation or military unit)

   Synonym: sztandar

2. (historical) banner (military unit in which knights and soldiers from a given land served, usually numbering several dozen or several hundred people)
3. (scouting) banner (organizational unit in scouting grouping scouts from the territory of a province consisting of troops)

• chorągiew in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chorągiew in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “chorągiew”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CHORĄGIEW”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 12.04.2018
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “chorągiew”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “chorągiew”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “chorągiew”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 292
• Jan Karłowicz (1900) “chorągiew”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 1: A do E, Kraków: Akademia Umiejętności, page 198