chorąży

• chorąże

From chorągiew +‎ -y. First attested in 1195.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xɔrɑ̃ʒʲiː/
• IPA^(key): (15^th CE) /xɔrɑ̃ʒʲi/

chorąży m pers

1. (attested in Pomerania, Greater Poland, Masovia, Sieradz-Łęczyca, Lesser Poland, Silesia) flag-bearer (knight entrusted with carrying and defending the banner)
   • 1905 [1195], Friedrich Lorentz, editor, O pomierielskom (driewnie-kaszubskom) jazykie do połowiny XV stoletija, Pomerania, page 76:

     Choranschze

     [Chorąże]

   • 1881-1882 [1295], Max Perlbach, editor, Pommerellisches Urkundenbuch‎^[1], page 469:

     Presentibus testibus subnotatis... comite Mathia, choranze

     [Presentibus testibus subnotatis... comite Mathia, chorąże]

   • 1874 [1366], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[2], volume X, page 198:

     K[o]rsczon, choranze

     [K[o]rsczon, chorąże]

   • 1887, 1889 [1393], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume I, number 1544, Poznań:

     Paszek, choranszi Kalisziensis

     [Paszek, chorąży Kalisziensis]

   • 1887, 1889 [1398], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume II, number 1130, Pyzdry, Gniezno, Kościan:

     Pan Jan, chorøsze, *czodzal na sswem boru Micolaga

     [Pan Jan chorąże ciądzał na swem boru Mikołaja]

   • 1892 [1408], Adolf Warschauer, editor, Sonder-Veröffentlichungen der historischen Gesellschaft für die Provinz Posen, volume I, Poznań, page 64:

     Her Jaroslaw, choransche

     [Her Jarosław, chorąże]

   • 1910-2024 [1409], Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie‎^[3], volume III, page 16:

     De Vozniki chorąnzi Yeserski

     [De Vozniki chorąży Jeserski]

   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 89:

     Chorąsze signifer

     [Chorąże signifer]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 85:

     Andrzey Czolek, Go worek Pauel s Radzonowa, choranzaa,... przi tem oblicznye bily

     [Andrzej Czołek, Go worek Paweł z Radzonowa, chorąnża,... przy tem oblicznie bili]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 95:

     S... Dadfridem varschewskym, Nadborem czechonowskim, choranzamy

     [Z... Dadfrydem warszewskim, Nadborem czechonowskim, chorążami]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 98:

     Nadborem, chorąnzim

     [Nadborem, chorążym]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 101:

     Przi... panyech... Vigandzye warschewskyem, Nadborze czechonowskyem, choranzach

     [Przy... paniech... Wygądzie warszewskiem, Nadborze czechonowskiem, chorążach]

   • 1874-1891 [1451], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[4], [5], [6]}, volume XXII, Łęczyca, page 41:

     Boyomoczni choroxsze palestripotens vexillifer

     [Bojomocny chorąże palestripotens vexillifer]

   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[7], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 490:

     Chor[z]asze signifer, chor[z]aszy

     [Chorąże signifer, chorąży]

   • 1868 [1467], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[8], volume II (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 196:

     Cho­rązy

     [Chorąży]

   • 1950 [1496], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1768, Warsaw:

     Pawel... ranczyl zyemsky vrzand za robothlyvego Marczyna, kthory vyszethl do dobrze vrodzonego Stanislawa, choranschego zacroczymskyego

     [Paweł... ręczył ziemki urząd za robotliwego Marcina, ktory wyszedł do dobrze urodzonego Stanisława, chorążego zakroczymskiego]

   • 1857 [1499], Codex Diplomaticus Silesiae. Bd. 1, Urkunden des Klosters Czarnowanz‎^[9], volume I, Silesia, page 148:

     Albert, chorunzy

     [Albert, chorąży]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[10], [11], [12]}, volume XXV, page 181:

     Chorąszy vexillifer

     [Chorąży vexillifer]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 145r:

     Vexillifer eyn bonerfurer choraszy

     [Vexillifer eyn bonerfurer chorąży]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[13], page 755:

     A kiedy miły Jesus poszedł, tedy chorągwie dwojenaćcie, które dzierżeli dwanaście chorąże pogańskie, natychmiast sie skłoniły... Uźrawszy to Żydowie,... zawołali przeciw chorążam, aby oni *slyschely chorągwi i dali chwałę Jesu­ sowi... Piłat karał chorąże, iże sie nachylili przeciw Jesusowi. Wezwawszy Piłat chorążego i rzekł

     [A kiedy miły Jesus poszedł, tedy chorągwie dwojenaćcie, które dzierżeli dwanaście chorąże pogańskie, natychmiast sie skłoniły... Uźrawszy to Żydowie,... zawołali przeciw chorążam, aby oni *slyschely chorągwi i dali chwałę Jesu­ sowi... Piłat karał chorąże, iże sie nachylili przeciw Jesusowi. Wezwawszy Piłat chorążego i rzekł]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[14], page 756:

     Wezwawszy Piłat... chorą­żego pirwszego... rzekł

     [Wezwawszy Piłat... chorą­żego pirwszego... rzekł]

   • 1887, 1889 [1399], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume I, number 2898, Poznań:

     Hanka ma postauicz zachoczczø... pana choranszego Paska

     [Hanka ma postawić zachodźcę... pana chorążego Paszka]

   • 1897 [1408], Teki Adolfa Pawińskiego‎^[15], volume IV, number 1516, Łęczyca Land:

     Borowecz zaoral thø rolø, o yøsz pan chorøsze v[e]gednal

     [Borowiecz zaorał tę rolę, o jąż pan chorąże ujednał]

   • 1895 [1434], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[16], volume VIIIa, page 174:

     Pan choransze nye wsząl dwstu grzywyen wyana po *swyeg szenye

     [Pan chorąże nie wziął dwustu grzywien wiana po swej żenie]

   • 1868 [1444], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[17], volume XII (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 131:

     Dominus choranszi

     [Dominus chorąży]

   • [1479], Adam Wolff, editor, Rękopiśmienne ekscerpty Adama Wolffa pochodzące z mazowieckich ksiąg sądowych, Zakroczym, pages 13, 120:

     Pana chorąschego

     [Pana chorążego]

• Polish: chorąży

• Boryś, Wiesław (2005) “chorągiew”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “chorągiew”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “chorąży”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• K. Nitsch, editor (1954), “chorąży, chorąże”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 246
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chorąży, chorąże”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “chorąży”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish chorąży. By surface analysis, chorągiew +‎ -y.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔw̃ʐɘ
• Syllabification: cho‧rą‧ży
• Homophones: Chorąży, Choronży

chorąży m pers (related adjective chorążacki, abbreviation chor.)

1. (nominalized) chorąży (person who holds a position in the military hierarchy higher than a sergeant or a boatswain, but lower than a second lieutenant)
2. (nominalized) flag-bearer (person appointed to carry a banner during a ceremony)

   Synonym: sztandarowy

3. (nominalized, literary) flag-bearer (person or group promoting a specific idea)
4. (nominalized, historical) chorąży (person who was a high-ranking land official in Poland, carrying the royal or land banner during state ceremonies, or holding an honorary title that was a later equivalent of this office)
5. (nominalized, historical) chorąży (former land honorary title)
6. (nominalized, obsolete) chorąży (non-commissioned officer who has the function of carrying the regimental banner; a knight, a soldier carrying the banner of a given military unit)
7. (Middle Polish) synonym of dowódca
8. (Middle Polish) synonym of przywódca

• chorąży in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chorąży in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “chorąży”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CHORĄŻY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 07.05.2010
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “chorąży”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “chorąży”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “chorąży”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 292