chwist

• fist

Deverbal from Proto-Slavic *xvistati. First attested in c. 1451.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xfist/
• IPA^(key): (15^th CE) /xfist/

chwist m pers

1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) jester
   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[1], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 490:

     Chwysth mimus

     [Chwist mimus]

   • 1907 [c. 1470], Jakub Parkoszowic, edited by Jan Łoś, Traktat o ortografii polskiej‎^[2], Żurawica, Świętokrzyskie Voivodeship, Krakow, page 403:

     Imo alicubi vocalis producitur et f mollitur, ut fysth et e converso, vocalis corripitur et ff grossatur, ut ffytaa et iterum i breviatur, ut fisth, ffita, figi

     [Imo alicubi vocalis producitur et f mollitur, ut fist et e converso, vocalis corripitur et ff grossatur, ut ffytaa et iterum i breviatur, ut fist, ffita, figi]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[3], volume V, page 30:

     Chwysth mimus

     [Chwysth mimus]

   • 1440, rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza z rękopisu znajdującego się w zbiorach Biblioteki Klasztornej oo. Paulinów na Jasnej Górze pod sygn. II 25 z r. 1444, page 155r:

     Lvpire est clamare lecatorum et mimorum vlg. chwystow

     [Lvpire est clamare lecatorum et mimorum vlg. chwistow]

2. (attested in Greater Poland, hapax legomenon) adulterer, paramour
   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 74r:

     Leno […] eyn bub oder eyn decklach chvyst

     [Leno […] eyn bub oder eyn decklach chwist]

3. (attested in Sieradz-Łęczyca, derogatory) used as an insult
   • 1874-1891 [1451], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[4], [5], [6]}, volume XXII, Łęczyca, page 41:

     Chvistovye nebulones

     [Chvistowie nebulones]

   • 1874 [1477], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[7], volume XVI, page 921:

     Me verbis contumeliosis et inhonestis invasit dicens: Pessime et infelix mime al. physczye

     [Me verbis contumeliosis et inhonestis invasit dicens: Pessime et infelix mime al. fiście]

• Bańkowski, Andrzej (2000) “chwist”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• K. Nitsch, editor (1954), “chwist, fist”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 272
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chwist, fist”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “chwist”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk