ciemny

Inherited from Proto-Slavic *tьmьnъ. By surface analysis, ćma +‎ -ny. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ɕʲɛmniː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ɕʲɛmni/

ciemny (derived adverb ciemno or ciemnie)

1. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca) dark (without light)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 13:

     Woda czemna w obloczech powetrznich

     [Woda ciemna w obłocech powietrznych]

   • 1874-1891 [1451], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[2], [3], [4]}, volume XXII, Łęczyca, page 41:

     Zasloni czemne pepla nubila

     [Zasłony ciemne pepla nubila]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], 14, 20:

     Byl opyøcz oblok czyemni

     [Był opięć obłok ciemny]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[6], [7], [8]}, volume XXII, Łęczyca, page 26:

     Czemnego pyekla

     [Ciemnego piekła]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 22:

     Pod cziemnym drzewem sub *oscurum arborem

     [Pod ciemnym drzewem sub oscurum arborem]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 77r:

     Lucus walt silua nemus idem czyemny lasz

     [Lucus walt silua nemus idem ciemny las]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 90v:

     Obscurus […] finster oder tunckel czemny zaczmyony

     [Obscurus […] finster oder tunckel czeciemnyny zaćmiony]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[9], page 183:

     Złym duszam na zachód słońca ciemna mieśca barzo nieczysta przyminia[li]

     [Złym duszam na zachód słońca ciemna mieśca barzo nieczysta przyminia[li]]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[10], page 732:

     Wsadzili ji barzo w ciemnicę ciemną

     [Wsadzili ji barzo w ciemnicę ciemną]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[11], page 769:

     Podnie­ siony na powietrzu ukazał się towarzyszem djabłom, którzy tamo przebywają w tym ciemnym powietrzu

     [Podnie­ siony na powietrzu ukazał się towarzyszem djabłom, którzy tamo przebywają w tym ciemnym powietrzu]

2. (figuratively) dark
   • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[12], [13], [14]}, volume XXIII, page 308:

     Wielike a stare cziemne osromoczenye grzechow tetrum cahos magna confusio peccatorum

     [Wielikie a stare ciemne osromocenie grzechow tetrum cahos magna confusio peccatorum]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[15], Modlitewnik Nawojki, page 57:

     Czyebye proscha, yzesz... oszvyeczenye czyemnych

     [Ciebie proszę, iżeś... oświecenie ciemnych]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[16], page 280:

     Światłość ciała twego jest oko twoje, a będzieli oko twoje prawe a proste, wszytko ciało twe będzie światłe, ale będzieli oko twe złe, wszytko twoje ciało będzie ciemne

     [Światłość ciała twego jest oko twoje, a będzieli oko twoje prawe a proste, wszytko ciało twe będzie światłe, ale będzieli oko twe złe, wszytko twoje ciało będzie ciemne]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[17], page 555:

     Vyrzvczyvschy czyemnego, ostaly samy czysczy svoym oczysczyczyelem

     [Wyrzuciwszy ciemnego ostali sami czyści z swoim oczyścicielem]

• Polish: ciemny
• Silesian: ciymny

• Boryś, Wiesław (2005) “ciemny”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “ciemny”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “ciemny”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “ciemny”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1955), “ciemny”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 296
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “ciemny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “ciemny”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish ciemny. By surface analysis, ćma +‎ -ny.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛmnɘ
• Syllabification: ciem‧ny
• Homophone: Ciemny

ciemny (comparative ciemniejszy, superlative najciemniejszy, derived adverb ciemno)

1. dark (with little to no light)

   Synonym: jasny

2. dark (having an intense color shade with a low degree of brightness)

   Synonym: jasny

3. dark (having a black or brown or navy blue color)

   Synonym: jasny

4. dark (having a skin color close to brown, swarthy or tanned)

   Synonyms: smagły, śniady

   Antonym: jasny

5. dark (having a low, dull sound tone)
6. dark (tragic and full of misfortunes)

   Synonym: czarny

   Antonym: jasny

7. benighted, ignorant, primitive (uneducated and backward)

   Synonym: nieoświecony

   Antonyms: oświecony, światły

8. dark; shady (suspicious, untrustworthy and often dangerous)

   Synonym: podejrzany

9. (literary) dark (complicated and incomprehensible)

   Synonym: niezrozumiały

   Antonym: jasny

10. dark, evil; malign (of e.g. a demon, having bad intentions)

    Synonym: zły

11. (Far Masovian) synonym of ślepy

    To ta ciemna kobiéta nie chodzi jesce po prośbie. ― Isn't that blind woman on the scrounge yet.

• ciemny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• ciemny in Polish dictionaries at PWN
• Wojciech Grzegorzewicz (1894) “ćemny”, in “O języku ludowym w powiecie przasnyskim”, in Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności (in Polish), volume 5, Krakow: Akademia Umiejętności, page 104