czołnek

From czołn +‎ -ek. First attested in the 15th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲʲɔ(ː)ɫnɛk/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲʲɔɫnɛk/, /t͡ʃʲʲoɫnɛk/

czołnek m animacy unattested

1. (attested in Greater Poland, hapax legomenon) diminutive of czołn
   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 27r:

     Cimba czoln vel czolnek

     [Cimba czołn vel czołnek]

2. (attested in Greater Poland, weaving) shuttle (tool that carries the weft in weaving)
   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[1], volume V, page 9:

     Czolnek radius

     [Czołnek radius]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[2], volume V, page 11:

     Strigilis tharka i czolnek

     [Strigilis tharka i czołnek]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[3], volume V, page 27:

     Czolnek radius textoris

     [Czołnek radius textoris]

   • XV p. post., Rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza w rękopisie Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 1630, page 169r:

     Panus […] est virga textoris que diuidit stamen uel fallanga circa quam fila voluuntur eciam panus est canna concava textoris in qua voluitur licium alias czolnek

     [Panus […] est virga textoris que diuidit stamen uel fallanga circa quam fila voluuntur eciam panus est canna concava textoris in qua voluitur licium alias czołnek]

   • XV p. post., Rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza w rękopisie Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 1630, page 173r:

     Pecten plura significat nam primo est instrvmentum texendi telas sc. radius uel nauicula vlg. czoln[y]ek eo quod *notat tamquam nauicula

     [Pecten plura significat nam primo est instrvmentum texendi telas sc. radius uel nauicula vlg. czołnek eo quod *notat tamquam nauicula]

   • XV p. post., Wokabularz petersburski II, Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.F.ch.XVI.12, page 9:

     Radius czolnek

     [Radius czołnek]

   • XV p. post., Wokabularz petersburski III, Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.Q.ch.XVI.32., page 11:

     Strigilis tharka i czolnek

     [Strigilis tarka i czołnek]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 75r:

     Liciatorium idem oder eyn weber gezeug czolnek vel navoy vel plochą

     [Liciatorium idem oder eyn weber gezeug czołnek vel nawoj vel płocha]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 112v:

     Radius est instrumentum textoris eyn spule czolnek

     [Radius est instrumentum textoris eyn spule czołnek]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 129v:

     Spula czolnek radius idem vel spyczą v kolą

     [Spula czołnek radius idem vel śpica u koła]

• K. Nitsch, editor (1955), “czołnek”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 394
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czołnek”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “czółnek”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk