czoło

Inherited from Proto-Slavic *čelò.

• IPA^(key): /ˈt͡ʃɔ.wɔ/
• Rhymes: -ɔwɔ
• Syllabification: czo‧ło

czoło n

1. (anatomy, rare) synonym of łësëna (“forehead”)

• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “czoło”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎^[1]

Inherited from Proto-Slavic *čelò. First attested in the 15th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲʲɔɫɔ/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲʲɔɫɔ/

czoło n (related adjective czelny)

1. (attested in Masovia, Sieradz-Łęczyca, Lesser Poland, Greater Poland, anatomy) forehead
   • 1877-1881 [c. 1418], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 2151:

     Czolo mayanczi nazwetlsche, z oblyczym bez wschego ssmarschczenya

     [Czoło mający naświetlsze, z obliczym bez wszego smarszczenia]

   • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[2], [3], [4]}, volume XVI, page 340:

     Brvy, czolo

     [Brwi, czoło]

   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], 8, 9:

     Koronø wloszy na glowø, a na nyø przeczywko czølu zawyesy skrzydlo zlote

     [Koronę włoży na głowę, a na nię przeciwko czołu zawiesi skrzydło złote]

   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[6], 26, 19:

     Røcze ziauy syø trød na gego czele

     [Rącze zjawi się trąd na jego czele]

   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 26, 20:

     Vzrzely trød na gego czele

     [Uźrzeli trąd na jego czele]

   • 1895 [1464], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[8], volume VIIIa, page 54:

     Iacom ya nye sbyl Mycolaya Czeczula gwaltem anym mu zadal dwu renu synu, geney na *czelle a drugey na schygy

     [Jakom ja nie zbił Mikołaja Czecuła gwałtem anim mu zadał dwu renu synu, jenej na czele a drugiej na szyi]

   • 1950 [1465], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1238, Warsaw:

     Yakom ya samowtor nye szbyl Malgorzacze paropka sluszebnego gwalthem anym gemv zadal krwawey reny na czele gego

     [Jakom ja samowtor nie zbił Małgorzacie parobka służebnego gwałtem anim jemu zadał krwawej reny na czele jego]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[9], [10], [11]}, volume XXII, Łęczyca, page 11:

     Obroszlim czolem fronte capillata

     [Obroszlim czołem fronte capillata]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[12], [13], [14]}, volume XXII, Łęczyca, page 15:

     Rogatego czolą

     [Rogatego czoła]

   • 1885-2024 [XV ex.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[15], volume V, Kurów (Bochnia), page 372:

     Doszedlem czolem drzwy

     [Doszedłem czołem drzwi]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 54v:

     Frons(-tis) eyn styrne czolo

     [Frons(-tis) eyn styrne czoło]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[16], page 150:

     O czele (de fronte) miłego Jesucrista. Czoło miał szyrokie a wesołe, nie barzo podniesione, niezmarszczone, ale okrągłe a wielmi cudne

     [O czele (de fronte) miłego Jesucrista. Ciało miał szyrokie a wesołe, nie barzo podniesione, niezmarszczone, ale okrągłe a wielmi cudne]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[17], page 179:

     Ci farysei... karty albo listy napisane na czele nosili

     [Ci farysei... karty albo listy napisane na czele nosili]

2. (military) front
   • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[18], 8, 10:

     Iozve... wzidzi[e] s starszimi na czolo woysky

     [Jozue... wzydzi[e] z starszymi na czoło wojski]

   • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[19], 8, 14:

     To gdysz vsrzal krol Hay..., viszedl se wszø woyskø myeczskø, a z[g]edna czolo przecziw (puszczy)

     [To gdyż uźrzał krol Haj..., wyszedł sie wsią wojską miejscską, a zjedna czoło' przeciw (puszczy)]

   • 1930 [c. 1455], chapter III, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[20], Reg 20, 29:

     Y zrzødzaly syedm dny przecyw sobye y Syrsci y ony czola a syodmego dnya sstal syø boy

     [I zrządzali siedm dni przeciw sobie i Syrszczy, i oni czoła a siodmego dnia stał się boj]

   • 1930 [c. 1455], “1 Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[21], 12, 36:

     Z Assera wichadzaiøce ku boiv [i] w czele ponøkaiøcz czterdzescy tysyøczow

     [A z Assera wychadzające ku boju [i] w czele ponękając czterdzieści tysiącow]

   • 1930 [c. 1455], “III Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[22], 20, 17:

     Y wiszly slugy ksyøszøt wszitkich wloscy w pyrwem czele..., y ostatnya woyska szla za nymy

     [I wyszli sługi książąt wszytkich włości w pirwem czele... i ostatnia wojska szła za nimi]

• Polish: czoło
• Silesian: czoło

• Boryś, Wiesław (2005) “czoło”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “czoło”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “czoło”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “czoło”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• K. Nitsch, editor (1955), “czoło”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 394
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czoło”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “czoło”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish czoło.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔwɔ
• Syllabification: czo‧ło

czoło n (diminutive czółko, related adjective czołowy)

1. (anatomy) forehead
2. front (fowardmost part of a group of people or animals)
3. front (forwardmost part of something)

   Synonym: przód

4. front (one of the highest places in a certain hierarchy)
5. (obsolete) choice (best parts of a group)
6. (obsolete, figuratively) mind; head (center of reason)

   Synonyms: głowa, umysł

7. (obsolete) head (leader of a group)

   Synonym: naczelnik

8. (obsolete or Kuyavia) bald patch, bald spot

   Synonym: łysina

   Alternative form: (Kujawy) czało

9. (obsolete) beginning of a wedding reception
10. (obsolete) head of a hammer
11. (obsolete) upper part of a plant's armor
12. (obsolete, military) military front

    Synonym: front

13. (obsolete, cooking) fat that leaks out of cooked meat
14. (obsolete, forestry) thicker end of a beam machined into four edges
15. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
    • 1594, J. Januszowski, Nowy karakter‎^[23], page E2:

      Ná przykład, cegłá przez gołé c/ ćiáło przez ć/ á czoło przez cz

      [Na przykład, cegła przez gołe c/ ciáło przez ć/ a czoło przez cz]

16. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. bow

       Synonym: ukłon

       • 1588, Acta primi regiminis Sigismundi III‎^[24], page 84:

         Iam Panu Hetmanowi zdaleka czołem vderzył. Wiedząc od innych ze nie rad widział kiedy mu kto przy maximilianie gratifikatie iakie czynił, obaczył iako mnie, tak kozdego czoł liczyie ^[sic] humaniſsime się pokazał.

         [Jam Panu Hetmanowi z daleka czołem uderzył. Wiedząc od innych ze nie rad widział kiedy mu kto przy maximilianie gratifikatie jakie czynił, obaczył jako mnie, tak kóżdego czół liczycie ^[sic] humanissime się pokazał.]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czoło is one of the most used words in Polish, appearing 13 times in scientific texts, 34 times in news, 14 times in essays, 21 times in fiction, and 4 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 86 times, making it the 738th most common word in a corpus of 500,000 words.^[1]

• czoło in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czoło in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czoło”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZOŁO”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 30.04.2019
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czoło”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “czoło”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czoło”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 396
• Oskar Kolberg (1867) “czoło”, in Dzieła wszystkie: Kujawy (in Polish), page 269

Inherited from Old Polish czoło.

• IPA^(key): /ˈt͡ʂɔ.wɔ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔwɔ
• Syllabification: czo‧ło

czoło n

1. (anatomy) forehead

• czolo in dykcjonorz.eu
• czoło in silling.org