czyścić

Inherited from Proto-Slavic *čìstiti. By surface analysis, czysty +‎ -ić. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲʲiɕt͡ɕʲit͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲʲiɕt͡ɕʲit͡ɕʲ/

czyścić impf

1. (attested in Greater Poland) to clean (to remove dirt, rust, etc.)
   • 1442, Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page 101r:

     Erugenator qui preparat gladios inde erugino […] vlg. myecze czyszczicz

     [Erugenator qui preparat gladios inde erugino […] vlg. miecze czyścić]

   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 29, 17:

     Kaplany wszedszi w koscyol bozi, abi poswyøcyly gy y winyeszly z nyego wszitkø nyeczistotø, iøsz wnøtrz nalezly..., y poczøly cziscycz pirwego dnya..., potem cziscyly koscyol osm dny

     [Kapłani wszedszy w kościoł boży, aby poświęcili ji, i wynieśli z niego wszytkę nieczystotę, jąż wnątrz naleźli... I poczęli czyścić pirwego dnia..., potem czyścili kościoł ośm dni]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 117v:

     Ruta est quedam herba raute et est calida et sicca in tercio gradu dobre zyele czysczy oczy barzo vyelye

     [Ruta est quedam herba raute et est calida et sicca in tercio gradu dobre ziele czyści oczy bar-zo wiele]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[2], page 14:

     A tesch myely myecz *pyączą o svyczach oltarza, plascze albo pelly, sądy czysczyly *koscyelną

     [A też mieli mieć pieczą o świcach ołtarza, płaszcze albo pełły, sędy czyścili kościelne]

2. (transitive, attested in Lesser Poland) to purify, to clean (to remove moral stain)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page I Prol 1:

     Duszø welbi, vsta cziscy, sercze weseli

     [Duszę wielbi, usta czyści. Sierce wiesieli]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[4], [5], [6]}, volume XXII, page 242:

     Pyąte omiwadlo syercza gest... modlitwa... O tem mowi Isidorus mistrz: Modlitwamy syą czisczimi, ale czczyenim syą vczimi

     [Piąte omywadło sierca jest... modlitwa... O tem mowi Izydorus mistrz: Modlitwami się czyścimy, ale czcienim się uczymy]

   • 1930 [c. 1455], “I Esdr”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 6, 20:

     Cziscyeny kaplany y navczeny geden iako drvgiz møsz y wszitci søcz cziscy ku obyatowanyv baranka wyelykonocznego

     [Czyścieni kapłani i nauczeni jeden jako drugi mąż [i] wszytcy sąc czyści ku obiatowaniu baranka wielikonocnego]

3. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to purge, to purify, to clean (to remove impurities)
   • 1907 [c. 1470], Jakub Parkoszowic, edited by Jan Łoś, Traktat o ortografii polskiej‎^[8], Żurawica, Świętokrzyskie Voivodeship, Krakow, page 399:

     Cervisia defecatur seu purgatur et interpres in Polonico similiter dicet vere: pywo szyą vstawa albo pywo szye czysczy

     [Cervisia defecatur seu purgatur et interpres in Polonico similiter dicet vere: piwo się ustawa albo piwo się czyści]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[9], Greater Poland, pages 11, 7:

     Szrzyebro ognyem wyplawyone, skuszone trzykrocz y czyszczone szyedmkrocz

     [Śrzebro ogniem wypławione, skuszone trzykroć i czyszczone siedmkroć]

4. (transitive, attested in Masovia) to castrate, to geld
   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[10], 23, 1:

     Nye wnidze czisczoni... w kosczol bozi

     [Nie wnidzie czyszczony... w kościoł boży]

   • 1950 [1470], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 3000, Warsaw:

     Jakom ya Ondrzeyewy nye sznyadl byka nye *czisczonyego chazebną rze­czą, thako dobrego, yako *sszyemdzessanth groschi

     [Jakom ja Ondrzejewi nie śniadł byka nie czyszczoniego chaziebną rzeczą, tako dobrego, jako siedmdziesiąt groszy]

   • 1950 [1490], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1704, Warsaw:

     Jakom ya vyeprza thwego nye czysczyonego samothrzecz nye vfyczyl anym go w dom swoy wyosl

     [Jakom ja wieprza twego nie czyszczonego samotrzeć nie ufycił anim go w dom swoj wiozł]

• Polish: czyścić
• Silesian: czyścić

• Boryś, Wiesław (2005) “czyścić”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “czyścić”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “czyścić”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “czyścić”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1955), “czyścić”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 433
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czyścić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “czyścić”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish czyścić. By surface analysis, czysty +‎ -ić.

• IPA^(key): /ˈt͡ʂɘɕ.t͡ɕit͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɘɕt͡ɕit͡ɕ
• Syllabification: czyś‧cić

czyścić impf

1. (transitive) to clean
2. (reflexive with się) to clean oneself

• czyścić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czyścić in Polish dictionaries at PWN