ogarnąć

• ogardnąć

From o- +‎ garnąć. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ɔɡarnɑ̃t͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ɔɡarnɑ̃t͡ɕʲ/

ogarnąć pf (imperfective ogarniać)

1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to surround, to encircle
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 7, 7:

     Wstan, gospodne..., a sbor ludzsky ogarne cze

     [Wstań, Gospodnie..., a sbor ludzski ogarnie cie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 16, 11:

     Neprzyacele mogi duszø moiø sø ogarnøli

     [Nieprzyjaciele moji duszę moję są ogarnęli]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 21, 12:

     Ogarnøli me czeløt wele y iunczowe tlusci osedli me

     [Ogarnęły mie cieląt wiele i juńcowie tłuści osiedli mie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 21, 17:

     Ogarnøli me psow wele

     [Ogarnęli mie psow wiele]

   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], 34, 12:

     Czøgnø syø asz do Iordana, a na poslad slonim syø morzem ogarnye

     [Ciągną się aż do Jordana, a napoślad Słonym się Morzem ogarną]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[6], 28, 57:

     Bo ge sgedzø tagemnye prze nyedostatky wszitkich rzeczy w obløzenyv y w skazenyv, gimze to czø ogarnye nyeprzyaczel twoy

     [Bo je sjedzą tajemnie prze niedostatki wszytkich rzeczy w oblężeniu i w skażeniu, jimże to cię ogarnie nieprzyjaciel twoj]

   • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 7, 9:

     Vsliszø-li Kananeysczi..., sbyerzø syø pospolv, otoczø y ogarnø nasz, y sgladzø ymyø nasze z zemye

     [Usłyszą[li] Kananejszczy..., zbierzę się pospołu, otoczą i ogarną nas, i zgładzą imię nasze z ziemie]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[8], Greater Poland, pages 117, 12:

     Wszysczy pogany obeszly mye sø... Ogarnęly mye yako pczoly

     [Wszyscy pogani obeszli mie są... Ogarnęli mie jako pczoły]

   1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to go around
      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[9], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 25, 6:

        Ogarnø oltarz twoy, gospodne

        [Ogarnę ołtarz twoj, Gospodnie]

      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[10], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 47, 11:

        Ogarncze Syon y oblapcze iø!

        [Ogarncie Sjon i obłapcie ją!]

      • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[11], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 492:

        Circumdare ogarnacz, okraszycz (leg. okrężyć)

        [Circumdare ogarnąć, okrężyć]

   2. (transitive, attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca) to surround for protection
      • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[12], 15, 1:

        Vdzalal myasto skrziny boszey a stanem iø ogarnøl

        [Udziałał miasto skrzyni bożej a stanem ją ogarnął]

      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[13], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ann 6:

        Løczysko mocznych przemoszono gest a mdly ogarnony *so sylø

        [Łęczysko mocnych przemożono jest, a mdli ogarnioni są siłą]

      • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[14], 8, 10:

        Wzidzi[e] s starszimi na czolo woysky, a ogarnyon søøcz pomoczø boyownikowWzydzi[e] z starszymi na czoło wojski a ogarnion sąc pomocą bojownikow

        [-]

        (please add an English translation of this quotation)

      • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[15], 15, 1:

        Vdzalal myasto skrziny boszey a stanem iø ogarnøl

        [Udziałał miasto skrzyni bożej a stanem ją ogarnął]

      • 1476, Kanon mszy św., Canon missae., volume XIII, Szadek, page 65:

        Vt in omnibus proteccionibus tuo muniamur auxilio, zasczyczenym bilibychmy ogarnyeny, per eundem Christum

        [Vt in omnibus proteccionibus tuo muniamur auxilio, zaszczyczenym bylibychmy ogarnieni, per eundem Christum]

   3. (hapax legomenon) to surround with a rampart
      • 1915 [XV med.], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[16], page 514:

        Vallata *ogarnonya, *osloponya

        [Vallata ogarniona, osłopiona]

   4. (hapax legomenon) to cover
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[17], page 87:

        Czczyenye o tem, yako oblok stapyl y ogarnąl ye od slonecznego gorącza

        [Czcienie o tem, jako obłok zstąpił i ogarnął je od słonecznego gorąca]

   5. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca, hapax legomenon) as a direct translation of latin
      • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[18], Krakow, Brodnia, page 107b:

        Przidzczie, weszelmi sie bogu, kochaymi sie w panye, zbawyenyu *naszemu, ogarnimi oblicze iego

        [Przydźcie, weselmy sie Bogu, kochajmy sie w Panie, zbawieniu naszem[u], ogarnimy oblicze jego]

   6. (hapax legomenon) The meaning of this term is uncertain.
      • 1874-1891 [1436], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[19], [20], [21]}, volume XXIII, page 278:

        *Ogarnwsy comprehendens

        [Ogarn[ą]wszy comprehendens]

2. (attested in Silesia, Greater Poland) to fit, to contain, to enclose
   • 1956 [XV med.], Jerzy Woronczak, editor, Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV wieku‎^[22], Silesia, page 67v:

     O beatus Marie venter, qui est capacior c e lis .e o quod dei filium continere valuit, quem totus mundus comprehendere, *ogarnocz, non potuit

     [O beatus Marie venter, qui est capacior c e lis .e o quod dei filium continere valuit, quem totus mundus comprehendere, *ogarnąć, non potuit]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[23], volume V, page 277:

     Quem celi capere, ogarnądz, non poterant, tuo gremio contulisti

     [Quem celi capere, ogarnąć, non poterant, tuo gremio contulisti]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[24], page 51:

     Yedna dzyewka s pokolyenya Davydowa ogarnąla w schwoy zyvot krola nyeba y zyemye

     [Jedna dziewka z pokolenia Dawidowa ogarnęła w swoj żywot krola nieba i ziemie]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[25], page 165:

     V yedney personye moye bostvo szye zgromadzylo a w t[w]em zyvoczye y v t[w]ym czyelye ogarnyono

     [W jednej personie moje bostwo sie zgromadziło a w twem żywocie i w twym ciele ogarniono]

   • 1965 [1456], Mikołaj z Pawłowic, edited by Henryk Kowalewicz, Średniowieczne zabytki języka polskiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Polskie glosy i zapiski z rękopisów 1728, 1732, 1752, Zeszyty Naukowe UAM, Greater Poland, page 88:

     Femina circumdabit, ogarne, virum

     [Femina circumdabit, ogarnie, virum]

3. to seize, to take, to capture
   • 1874-1891 [1436], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[26], [27], [28]}, volume XXIII, page 276:

     *Ogarnovsy irruens

     [*Ogarnąwszy irruens]

   • 1915 [XV p pr.], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[29], page 519:

     *Ogarnocz apprehendere

     [*Ogarnąć apprehendere]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[30], [31], [32]}, volume XXV, page 173:

     Concluserunt vlg. ogarnąly m[u]ltitudinem piscium

     [Concluserunt vlg. ogarnęli m[u]ltitudinem piscium]

4. (hapax legomenon) to embrace, to wrap one's arms around
   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 85:

     Ogarnącz amplectere

     [Ogarnąć amplectere]

5. (transitive, attested in Lesser Poland, Southern Borderlands, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland, Masovia) to take over, to take possession of, to penetrate, to encompass, to extend to something
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[33], Krakow, page 2b:

     Tho giste veszele bilocz gest ono ku szyrokosczy velike presto, isczy gest ono fszysczek swath bilo ogarnølo

     [To jiste wiesiele byłoć jest ono ku szyrokości wielikie przezto, iżci jest ono wszyściek świat było ogarnęło]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[34], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 5:

     Ogarnøli sø mne boleści smertne

     [Ogarnęli są mnie boleści]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[35], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 6:

     Bolescy pkelne ogarnøli mne

     [Boleści pkielne ogarnęli mnie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[36], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 29, 14:

     Ogarnøl ies me weselim

     [Ogarnął jeś me weselim]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[37], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page 31,9:

     Ti ies vtoka moia od zamotka mego, iesz *ogarnølo me

     [Ty jeś utoka moja od zamotka mego, jeś ogarnęło mie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[38], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 31, 13:

     Pwaiøczego w gospodna miloserdze ogarnę

     [Pwającego w Gospodnia miłosierdze ogarnę]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[39], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 39, 16:

     Ogarnøla sø me zla

     [Ogarnęła są mie zła]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[40], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 48, 5:

     Lichota støpana mego ogarnę mne

     [Lichota stąpana mego ogarnie mnie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[41], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 87, 17:

     Ogarnøly me iako woda wszego dna, ogarnøli me pospolu

     [Ogarnęli mie jako woda wszego dnia, ogarnęli mie pospołu]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[42], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 108, 2:

     Molwamy nenazrzena ogarnøly sø mne

     [Mołwami nienazrzena ogarnęli są mnie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[43], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Moys 5:

     Ksøsøta gego potonøly sø w Morzy Czyrwonem, bozednow ogarnøly *so ge

     [Księżęta jego potonęli są w Morzy Czyrwonem, bezednowe ogarnęły są je]

   • 1874-1891 [c. 1420], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[44], [45], [46]}, volume XXIV, page 84:

     Sztrach gy oga[r]nøl stupor eum circumdederat

     [Strach ji ogarnął stupor eum circumdederat]

   • 1436, Józef Reczek, Zbigniew Wojas, Felicja Wysocka, Mariusz Leńczuk, Elżbieta Belcarzowa, editors, Glosy i drobne zabytki języka polskiego pominięte przez wydawcę w RXXIII 268-319. Uzupełnienie materiału z trzech rękopisów na podstawie nieopublikowanych odczytań z rękopisów wyrazów polskich wraz z kontekstami, Lviv, page 278:

     Sursum lata uel a tempestatibus anvolueris, gl. obyolueris, transduceris, transdaberis, ogarnyona bądzyesz

     [Sursum lata uel a tempestatibus anvolueris, gl. obyolueris, transduceris, transdaberis, ogarniona będziesz]

   • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[47], [48], [49]}, volume XXIII, page 301:

     Ogarnie cinxerit

     [Ogarnie cinxerit]

   • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[50], [51], [52]}, volume XXIII, page 303:

     Ut nox tenebris obsita ogarniona

     [Ut nox tenebris obsita ogarniona]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[53], [54], [55]}, volume XXIV, Częstochowa, page 351:

     Ogarnęly nyepokoyowye, nyesgody circumdederunt angustie

     [Ogarnęli niepokojowie, nyesgody circumdederunt angustie]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[56], [57], [58]}, volume XXIV, page 359:

     Ogarnieny percussi

     [Ogarnieni percussi]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[59], volume V, page 280:

     Et extrema, a konyecz, gaudii ipsorum occupabit, ogarnyecz, luctus

     [Et extrema, a koniec, gaudii ipsorum occupabit, ogarniec, luctus]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[60], volume V, page 283:

     Qui dum producturus fuisset, testes timore regis ducti, ogarnyeny, yeritatem facere non audebant

     [Qui dum producturus fuisset, testes timore regis ducti, ogarnieni, yeritatem facere non audebant]

   • 1965 [XV med.], Henryk Kowalewicz, editor, Średniowieczne zabytki języka polskiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Polskie glosy i zapiski z rękopisów 1728, 1732, 1752, Zeszyty Naukowe UAM, Greater Poland, page 127:

     Prauitatis tenebris, czyemnosczy, sineret eam inuolui ogarnoncz

     [Prauitatis tenebris, czyemnosczy, sineret eam inuolui ogarnąć]

   • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[61], 2, 24:

     Poddal pan w røcze nasze tø to wszitkø zemyø a strachem sø ogarnyoni wszistczi bidliczele gey

     [Poddał Pan w ręce nasze tę to wszytkę ziemię a strachem są ogarniony wszystcy bydliciele jej]

   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[62], 24, 20:

     Duch bozi ogarnye Zachariasza

     [Duch boży ogarnie Zachariasza]

   • 1965 [1456], Henryk Kowalewicz, editor, Średniowieczne zabytki języka polskiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Polskie glosy i zapiski z rękopisów 1728, 1732, 1752, Zeszyty Naukowe UAM, page 10:

     Occupabit, ogarnye, salus muros tuos

     [Occupabit, ogarnie, salus muros tuos]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[63], [64], [65]}, volume XXII, Łęczyca, page 24:

     Ne nece nos ipsi tenebremur, gl. obscuremur, ogarnyeny bychom, mortis eclipsi, gl. id est a tenebris

     [Ne nece nos ipsi tenebremur, gl. obscuremur, ogarnieni bychom, mortis eclipsi, gl. id est a tenebris]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[66], [67], [68]}, volume XXV, Radom, Miłosław, page 140:

     Ceperunt, ogarnaly, animam meam

     [Ceperunt, ogarnęli, animam meam]

   • 1884 [1476], Ignacy Polkowski, editor, Katalog rękopisów kapitulnych katedry krakowskiej. Cz. 1, Kodexa rękopiśmienne 1-228‎^[69], volume III, page 10:

     *Ogarnela mya comedit me zelus

     [*Ogarnęła mya comedit me zelus]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[70], Krakow, Brodnia, page 67a:

     Ale myloszyerdzye thwe nyechay myą ogarnye

     [Ale miłosierdzie twe niechaj mię ogarnie]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[71], Modlitewnik Nawojki, page 28:

     Zdrowa bandz, gospodze, ogarnyona dvchem szwyathym

     [Zdrowa bądź, gospodzie, ogarnoina duchem świętym]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[72], Modlitewnik Nawojki, page 120:

     Thy, myly panye, ogarn moye zle szyercze thwym slotkym szerczem

     [Ty, miły Panie, ogarń moje złe sierce tym słotkim siercem]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[73], [74], [75]}, volume XXV, page 180:

     Homo comprehenditur, byva ogarnyon, tenebris

     [Homo comprehenditur, byva ogarnion, tenebris]

   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 28:

     Szvyatloszcz w czyemnoszczyach szvyeczy, a czyemnoszczy yey nye ogarnąly

     [Światłość w ciemnościach świeci, a ciemności jej nie ogarnęły]

   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 292:

     Szvyathloscz bosza ogarnąla ony

     [Światłość Boża ogarnęła]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[76], page 50:

     Duch svyąthy wstąpy v czyą y ogarnye czye mocz boga vyrzchnyego

     [Duch świąty wstąpi w cię i ogarnie cię moc Boga wirzchniego]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[77], page 64:

     Dzyevycza Marya... pocznye szye modlycz... Vtenczass nathychmyast ogarnyona svyatlosczya nyebyeska

     [Dziewica Maryja... pocznie sie modlić... Wtenczas natychmiast ogarniona światłością niebieską]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[78], page 218:

     Rozmayte lyvdzy, ktorysz szą byly ogarnyeny zlemy dvchy

     [Rozmaite ludzi, ktoryż się byli ogarnieni złemi duchy]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[79], page 367:

     Nyektorzy mynyą, to vkazanye slavy boskyey na povyetrzy bylo ogarnyono svyatlosczyą, a nye w czyelye, ktore myal on tedy smyertelne

     [Niektorzy minią, to ukazanie sławy boskiej na powietrzy było ogarniono światłością, a nie w ciele, ktore miał on tedy śmiertelne]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[80], page 468:

     Chodzyczye v szvyatlosczy, aby vasz czmy [nie] ogarnąly

     [Chodzicie w światłości, aby wasz ćmy nie ogarnęli]

6. (transitive, attested in Masovia, Lesser Poland) to occupy, to employ
   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[81], volume I, Międzyrzec, Warsaw, page 479:

     Jan y Jęndrzey... gorøczymy ogarneny potrzebamy, arduis intenti negociis,... obrzondzyly szwego... procuratora... sprawcza

     [Jan i Jędrzej... gorącymy ogarnieni potrzebami, arduis intenti negociis,... obrządzili swego... procuratora... sprawca]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[82], Lesser Poland, page 11:

     My... thą ysta rzecz rozgodzimy, procz bysmy bili nyektorym nagabanym pylnym ogarnyeny

     [My... tę istą rzecz rozgodzimy, procz bysmy byli niektorym nagabanim pilnym ogarnieni]

7. (transitive, attested in Lesser Poland, Silesia, Greater Poland) to dress someone, to wrap, to put on
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[83], Miechów, page cr 31:

     Deuicha Maria az pelusek dobrih... ne ymala, a togo dla gy ue zle hustky ogar[nęła]

     [Dziewica Maryja aż pieluszek dobrych... nie imiała, a togodla ji we złe chustki ogar[nęła]]

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[84], Miechów, page cr 34:

     Nalezly gy, praui, p[ieluszkami] ogarnenego a u iaslkach polozonego

     [Naleźli ji, prawi, pieliszkami ogarnieniego a w jaslkach położonego]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[85], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 44, 11:

     Przistøpila crolewna na prawiczø twoiø... ogarnona rozliczitosczø

     [Przystąpiła krolewna na prawicę twoję... ogarniona rozliczytością]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[86], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 44, 15:

     Wszitka slawa iego czori crolowey od wnøtrz, w podolczech zlotich, ogarnona rozliczi[to]sczami

     [Wszytka sława jego cory krolowej od wnątrz, w podolcech złotych, ogarniona rozliczy[to]ściami]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[87], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 103, 2:

     Zpowyedzø y kraszø oblekl sie, ogarnyon swyetlosczø yako odzyenym

     [Spowiedzią i kraszą oblekł się, ogarnion świetłością jako odzienim]

   • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[88], [89], [90]}, volume XXV, page 267:

     Ogarnona amicta

     [Ogarniona amicta]

   • 1956 [XV med.], Jerzy Woronczak, editor, Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV wieku‎^[91], Silesia, page 34r:

     Odoriferis fulcitus, ogarnon, floribus

     [Odoriferis fulcitus, ogarnon, floribus]

   • 1956 [XV med.], Jerzy Woronczak, editor, Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV wieku‎^[92], Silesia, page 137r:

     Mulier amicta, ogarnone, sole et luna sub pedibus eius

     [Mulier amicta, ogarniona, sole et luna sub pedibus eius]

   • 1965 [1456], Mikołaj z Pawłowic, edited by Henryk Kowalewicz, Średniowieczne zabytki języka polskiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Polskie glosy i zapiski z rękopisów 1728, 1732, 1752, Zeszyty Naukowe UAM, Greater Poland, page 102:

     Vidi alterum angelum descendentem de celo, amictum, ogarnyonego, nube

     [Vidi alterum angelum descendentem de celo, amictum, ogarnionego, nube]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 86:

     Prediti, id est circumdati ogarnyeny

     [Prediti, id est circumdati ogarnieni]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[93], [94], [95]}, volume XIX, Nowa Słupia, page 57:

     Maria... ogarnyona szwa czudnosczyą nade wszythky gyne panny

     [Maria... ogarniona swą cudnością nade wszytki jine panny]

   1. (transitive, attested in Greater Poland, hapax legomenon) to arm
      • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[96], Greater Poland, page Hab 26:

        Abych odpoczynøl w dzyen smętka a wstøpyl ku lyudu ogardnyonemu naszemu

        [Abych odpoczynął w dzień smętka a wstąpił ku ludu ogardnionemu naszemu]

8. (attested in Southern Borderlands) to understand
   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[97], volume I, Lviv, page 114:

     Vt possitis comprehendere abyszcze mogly ogarnącz,... kako wyelka ma bycz szchyrokoscz, dlugoscz oczekawanya

     [Ut possitis comprehendere abyście mogli ogarnąć,... kako wielka ma być szyrokość, długość oczekawania]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[98], page 45:

     Ten w *Chyervbym grozny... y ve wschech moczach przyrodzonych a nyeyednym rozvmem ogarnyony

     [Ten w chierubim groźny... i we wszech mocach przyrodzonych ani[e] jednym rozumem ogarniony]

• Polish: ogarnąć
• Silesian: ôgarnōńć

• Bańkowski, Andrzej (2000) “ogarnąć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• S. Urbańczyk, editor (1968), “ogarnąć, ogardnąć”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 5, Wrocław, Warsaw, Kraków: Polish Academy of Sciences, page 527
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “ogarnąć, ogardnąć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Inherited from Old Polish ogarnąć. By surface analysis, o- +‎ garnąć.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -arnɔɲt͡ɕ
• Syllabification: o‧gar‧nąć

ogarnąć pf (imperfective ogarniać)

1. (transitive, of a state or feeling) to grip; to engulf; to overwhelm (to take over someone)

   Synonym: opanować

   Strach go ogarnął. ― Fear gripped him.

   Tak go żałością ogarnęło... (Przemyśl, San river) ― He was so overcome with grief...

   Zara me sny ogarno. (Far Masovian, Przasnysz) ― Sleep is about to take me.

2. (transitive, chiefly of a negative phenomenon) to encompass (to cover with one's reach)

   chaos ogarnął ― chaos has gripped

3. (transitive) to embrace (to surround with ones arms) [with instrumental ‘with what’]

   Synonym: objąć

   Ogarnęła mnie ramionami. ― She took me into her arms.

4. (transitive) to get, to grok (to understand and comprehend) [with instrumental ‘with what’]

   Synonyms: chwycić, sczaić, skapować, skumać, złapać, zrozumieć

   W końcu ogarnąłem! ― I've finally gotten it!

5. (transitive, colloquial or dialectal, Far Masovian, Przasnysz) to tidy up (to restore order, to tidy or clean)

   Synonym: ochajtnąć

   Muszę w końcu ogarnąć mieszkanie...

   I need to finally get my apartment in order...

   Ogarnicie te pecyska, coby sie spaliło do cysta. (Far Masovian, Prasznysz)

   Clean up those furnaces so that they were burned clean.

6. (transitive) to get (to be able to make something happen)

   Ona już ogarnęła swoje życie. ― She's already gotten her life together.

7. (transitive) to engulf (to surround on all sides)

   Synonym: otoczyć

   Zaraz nas ogarną! ― They're about to surround us!

8. (transitive, obsolete) to check out (to emcompass with a glance)
9. (transitive, obsolete, rare) to scoop, to push something around something; to sprinkle

   Synonyms: obsypać, zgarnąć, zsunąć

10. (transitive, obsolete, more often in the imperfective) to concentrate (to gather many things into one place)

    Synonyms: skupić, zgromadzić

11. (transitive, obsolete) to accommodate

    Synonyms: zmieścić, pomieścić

12. (transitive, obsolete) to take possession

    Synonym: wziąć w posiadanie

13. (transitive, obsolete, of a deal) to close

    Synonym: zawrzeć

14. (transitive, obsolete) to stroke the top of something

    Synonym: pogładzić

15. (transitive, obsolete or dialectal, Eastern Kraków, Raba, Gdów, Bochnia, Southern Greater Poland, Krotoszyn, Near Masovian, Czersk) to dress up (to put someone in nice clothes)

    Ogarnuł go w pajskie suknie. (Eastern Kraków)

    They dressed him up in a formal clothing.

    Pojmij se sirotę, ogarnij. Dorobis sie chleba. (Near Masovian, Czersk)

    Get the orphan ready, dress him up. You will bake an extra loaf of bread.

16. (transitive, Far Masovian) to take, to get

    Ogarnoł po ojcu i fortune i cały dobytek. ― He got both the estate and all the livestock from his dad

17. (transitive, Middle Polish) to cover

    Synonyms: pokryć, przykryć, zakryć

18. (transitive, Middle Polish) to happen to someone (to become someone's experience or to come upon someone)
19. (transitive, Middle Polish) to give (to send something to someone, to bestow something on someone)
20. (transitive, Middle Polish) to express something, to describe; to reflect
21. (reflexive with się, colloquial) to get oneself together (to tidy up one's clothes and hair)

    Synonym: ochajtnąć się

    Muszę się ogarnąć przed randką. ― I have to get myself together before the date.

22. (reflexive with się, colloquial) to get oneself together (to overcome a moment of weakness and gather strength for something)

    Ogarniemy się i wszystko będzie w porządku, dobra?

    We'll get ourselves together and everything will be okay, alright?

23. (reflexive with się, colloquial) to deal with (to get rid of someone or something undesirable) [with z (+ instrumental) ‘whom/what’]

    Synonym: uporać się

    Kiedy w końcu ogarną się ze śniegiem? ― When will they finally deal with the snow?

24. (reflexive with się, colloquial) to cope with, to pull off (to perform and complete a task despite difficulties) [with z (+ instrumental) ‘what’]

    Synonym: uporać się

    Jest mi trudno ogarnąć się z tym wszystkim. ― It's hard for me to cope with all of this.

25. (reflexive with się, obsolete or dialectal, Far Masovian, Suwałki, Augustów Governorate, Near Masovian, Jagodne) to dress up (to put on nice clothes)

    Ogarnijta sie porządnie, coby nie było me was wstyd. (Far Masovian) ― Dress nicely so that I don't feel ashamed of you.

    Ślachcianka... nie ogarnie mi sie, kieby jaka mamka. (Near Mazovian, Jagodne)

    Noblewoman... I won't get dressed up like such a mother.

26. (reflexive with się, Far Masovian) synonym of stłuścieć (“to become fat”)

    Krowy organeły sie niedługo po ty chorobe. ― The cows got fat shortly after this disease.

Or obsolete:

• ogarnąć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• ogarnąć się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• ogarnąć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “ogarnąć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “ogarnąć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “OGARNĄĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 07.03.2023
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “ogarnąć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “ogarnąć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “ogarnąć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 3, Warsaw, page 702
• Jan Karłowicz (1903) “ogarnąć”, in Hieronim Łopaciński, Wacław Taczanowski, editors, Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 3: L do O, Kraków: Akademia Umiejętności, page 415
• ogarnąć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego