rycerz

Borrowed from Old Czech rytieř / rycieř / řitieř.^[1] First attested in the fifteenth century. Doublet of rajtar.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /rit͡sʲɛr̝/
• IPA^(key): (15^th CE) /rit͡sʲɛr̝/

rycerz m pers (related adjective rycerski)

1. (attested in Lesser Poland, Masovia) knight (warrior of the nobility, a nobleman, also a dignitary from the ruling circle)
   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[1], Lesser Poland, page 8:

     Nyektorzy z naszych ryczerzow... wsząli obiczay nye stacz pod szadną choragwą

     [Niektorzy z naszych rycerzow... wzięli obyczaj nie stać pod żadną chorągwią]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[2], Krakow, page 173b:

     Ysczy ryczerze ten tho obyczag magø, gdisci ge paszø, tedycz vøcz ony swe stare odzene svim slugam dagø

     [Iżci rycerze ten to obyczaj mają, gdyżci je paszą, tedyć więc oni swe stare odzienie swym sługam dają]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 6:

     My Kazymyrz... pospolv s krolewstwa naszego rycerzmi

     [My Kazimirz... pospołu z krolewstwa naszego rycerzmi]

2. (figuratively) knight (one who helps)
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 598:

     Yze szye yemv tedy pokazal Gabriel archanyol... y poklaknąl na sve kolana przed svem stvorzyczyelem..., y począl rycerz krola podpomagacz, sluga pana, stvorzenye stworzyczyelya rzekącz

     [Iże sie jemu tedy pokazał Gabryjeł archanjoł... i poklęknął na swe kolana przed swem stworzycielem..., i począł rycerz krola podpomagać, sługa pana a stworzenie stworzyciela, rzekąc]

3. (attested in Greater Poland) soldier; warrior
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[4], page 286:

     Centurio albo kxyaze, ktore myalo sto ryczerzow pod sobą

     [Centuryjo albo książę, ktore miało sto rycerzow pod sobą]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 83r:

     Milles ein ritter et dicitur a mille secundum Hugutio quia inter mille vix unus erit ryczerz

     [Milles ein ritter et dicitur a mille secundum Hugutio quia inter mille vix unus erit ryczerz]

4. messenger, court clerk
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 753:

     Tedy Zydovye zavolaly vyelykymy glossy przeczyv ryczerzovy rzekączy

     [Tedy Żydowie zawołali wielikimi głosy przeciw rycerzowi rzekęcy]

• Polish: rycerz
  • → Belarusian: лы́цар (lýcar), ры́цар (rýcar)
  • → Russian: ры́царь (rýcarʹ)
  • → Ukrainian: ли́цар (lýcar), ри́цар (rýcar)
• Silesian: rycyrz

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “rycerz”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “rycerz”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish rycerz. Doublet of rajtar.

• IPA^(key): /ˈrɘ.t͡sɛʂ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɘt͡sɛʂ
• Syllabification: ry‧cerz
• Homophone: Rycerz

rycerz m pers (female equivalent rycerka, diminutive rycerzyk, related adjective rycerski)

1. (historical) knight (warrior, especially of the Middle Ages)
2. (literary) knight (admirer and defender of some person or idea)

• → Belarusian: лы́цар (lýcar), ры́цар (rýcar)
• → Russian: ры́царь (rýcarʹ)
• → Ukrainian: ли́цар (lýcar), ри́цар (rýcar)

• rycerz in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• rycerz in Polish dictionaries at PWN