Quechua
Etymology
From wañuy + -chi (causative suffix) + -y.
Noun
wañuchiy
- killing, murder, massacre
Declension
Declension of wañuchiy
|
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
wañuchiy
|
wañuchiykuna
|
| accusative
|
wañuchiyta
|
wañuchiykunata
|
| dative
|
wañuchiyman
|
wañuchiykunaman
|
| genitive
|
wañuchiypa
|
wañuchiykunap
|
| locative
|
wañuchiypi
|
wañuchiykunapi
|
| terminative
|
wañuchiykama
|
wañuchiykunakama
|
| ablative
|
wañuchiymanta
|
wañuchiykunamanta
|
| instrumental
|
wañuchiywan
|
wañuchiykunawan
|
| comitative
|
wañuchiynintin
|
wañuchiykunantin
|
| abessive
|
wañuchiyninnaq
|
wañuchiykunannaq
|
| comparative
|
wañuchiyhina
|
wañuchiykunahina
|
| causative
|
wañuchiyrayku
|
wañuchiykunarayku
|
| benefactive
|
wañuchiypaq
|
wañuchiykunapaq
|
| associative
|
wañuchiypura
|
wañuchiykunapura
|
| distributive
|
wañuchiyninka
|
wañuchiykunanka
|
| exclusive
|
wañuchiylla
|
wañuchiykunalla
|
Possessive forms of wañuchiy
ñuqap - first-person singular
| ñuqap (my)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
wañuchiyniy
|
wañuchiyniykuna
|
| accusative
|
wañuchiyniyta
|
wañuchiyniykunata
|
| dative
|
wañuchiyniyman
|
wañuchiyniykunaman
|
| genitive
|
wañuchiyniypa
|
wañuchiyniykunap
|
| locative
|
wañuchiyniypi
|
wañuchiyniykunapi
|
| terminative
|
wañuchiyniykama
|
wañuchiyniykunakama
|
| ablative
|
wañuchiyniymanta
|
wañuchiyniykunamanta
|
| instrumental
|
wañuchiyniywan
|
wañuchiyniykunawan
|
| comitative
|
wañuchiyniynintin
|
wañuchiyniykunantin
|
| abessive
|
wañuchiyniyninnaq
|
wañuchiyniykunannaq
|
| comparative
|
wañuchiyniyhina
|
wañuchiyniykunahina
|
| causative
|
wañuchiyniyrayku
|
wañuchiyniykunarayku
|
| benefactive
|
wañuchiyniypaq
|
wañuchiyniykunapaq
|
| associative
|
wañuchiyniypura
|
wañuchiyniykunapura
|
| distributive
|
wañuchiyniyninka
|
wañuchiyniykunanka
|
| exclusive
|
wañuchiyniylla
|
wañuchiyniykunalla
|
qampa - second-person singular
| qampa (your)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
wañuchiyniyki
|
wañuchiyniykikuna
|
| accusative
|
wañuchiyniykita
|
wañuchiyniykikunata
|
| dative
|
wañuchiyniykiman
|
wañuchiyniykikunaman
|
| genitive
|
wañuchiyniykipa
|
wañuchiyniykikunap
|
| locative
|
wañuchiyniykipi
|
wañuchiyniykikunapi
|
| terminative
|
wañuchiyniykikama
|
wañuchiyniykikunakama
|
| ablative
|
wañuchiyniykimanta
|
wañuchiyniykikunamanta
|
| instrumental
|
wañuchiyniykiwan
|
wañuchiyniykikunawan
|
| comitative
|
wañuchiyniykintin
|
wañuchiyniykikunantin
|
| abessive
|
wañuchiyniykinnaq
|
wañuchiyniykikunannaq
|
| comparative
|
wañuchiyniykihina
|
wañuchiyniykikunahina
|
| causative
|
wañuchiyniykirayku
|
wañuchiyniykikunarayku
|
| benefactive
|
wañuchiyniykipaq
|
wañuchiyniykikunapaq
|
| associative
|
wañuchiyniykipura
|
wañuchiyniykikunapura
|
| distributive
|
wañuchiyniykinka
|
wañuchiyniykikunanka
|
| exclusive
|
wañuchiyniykilla
|
wañuchiyniykikunalla
|
paypa - third-person singular
| paypa (his/her/its)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
wañuchiynin
|
wañuchiyninkuna
|
| accusative
|
wañuchiyninta
|
wañuchiyninkunata
|
| dative
|
wañuchiyninman
|
wañuchiyninkunaman
|
| genitive
|
wañuchiyninpa
|
wañuchiyninkunap
|
| locative
|
wañuchiyninpi
|
wañuchiyninkunapi
|
| terminative
|
wañuchiyninkama
|
wañuchiyninkunakama
|
| ablative
|
wañuchiyninmanta
|
wañuchiyninkunamanta
|
| instrumental
|
wañuchiyninwan
|
wañuchiyninkunawan
|
| comitative
|
wañuchiyninintin
|
wañuchiyninkunantin
|
| abessive
|
wañuchiyninninnaq
|
wañuchiyninkunannaq
|
| comparative
|
wañuchiyninhina
|
wañuchiyninkunahina
|
| causative
|
wañuchiyninrayku
|
wañuchiyninkunarayku
|
| benefactive
|
wañuchiyninpaq
|
wañuchiyninkunapaq
|
| associative
|
wañuchiyninpura
|
wañuchiyninkunapura
|
| distributive
|
wañuchiynininka
|
wañuchiyninkunanka
|
| exclusive
|
wañuchiyninlla
|
wañuchiyninkunalla
|
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
| ñuqanchikpa (our(incl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
wañuchiyninchik
|
wañuchiyninchikkuna
|
| accusative
|
wañuchiyninchikta
|
wañuchiyninchikkunata
|
| dative
|
wañuchiyninchikman
|
wañuchiyninchikkunaman
|
| genitive
|
wañuchiyninchikpa
|
wañuchiyninchikkunap
|
| locative
|
wañuchiyninchikpi
|
wañuchiyninchikkunapi
|
| terminative
|
wañuchiyninchikkama
|
wañuchiyninchikkunakama
|
| ablative
|
wañuchiyninchikmanta
|
wañuchiyninchikkunamanta
|
| instrumental
|
wañuchiyninchikwan
|
wañuchiyninchikkunawan
|
| comitative
|
wañuchiyninchiknintin
|
wañuchiyninchikkunantin
|
| abessive
|
wañuchiyninchikninnaq
|
wañuchiyninchikkunannaq
|
| comparative
|
wañuchiyninchikhina
|
wañuchiyninchikkunahina
|
| causative
|
wañuchiyninchikrayku
|
wañuchiyninchikkunarayku
|
| benefactive
|
wañuchiyninchikpaq
|
wañuchiyninchikkunapaq
|
| associative
|
wañuchiyninchikpura
|
wañuchiyninchikkunapura
|
| distributive
|
wañuchiyninchikninka
|
wañuchiyninchikkunanka
|
| exclusive
|
wañuchiyninchiklla
|
wañuchiyninchikkunalla
|
ñuqaykup - first-person exclusive plural
| ñuqaykup (our(excl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
wañuchiyniyku
|
wañuchiyniykukuna
|
| accusative
|
wañuchiyniykuta
|
wañuchiyniykukunata
|
| dative
|
wañuchiyniykuman
|
wañuchiyniykukunaman
|
| genitive
|
wañuchiyniykupa
|
wañuchiyniykukunap
|
| locative
|
wañuchiyniykupi
|
wañuchiyniykukunapi
|
| terminative
|
wañuchiyniykukama
|
wañuchiyniykukunakama
|
| ablative
|
wañuchiyniykumanta
|
wañuchiyniykukunamanta
|
| instrumental
|
wañuchiyniykuwan
|
wañuchiyniykukunawan
|
| comitative
|
wañuchiyniykuntin
|
wañuchiyniykukunantin
|
| abessive
|
wañuchiyniykunnaq
|
wañuchiyniykukunannaq
|
| comparative
|
wañuchiyniykuhina
|
wañuchiyniykukunahina
|
| causative
|
wañuchiyniykurayku
|
wañuchiyniykukunarayku
|
| benefactive
|
wañuchiyniykupaq
|
wañuchiyniykukunapaq
|
| associative
|
wañuchiyniykupura
|
wañuchiyniykukunapura
|
| distributive
|
wañuchiyniykunka
|
wañuchiyniykukunanka
|
| exclusive
|
wañuchiyniykulla
|
wañuchiyniykukunalla
|
qamkunap - second-person plural
| qamkunap (your(pl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
wañuchiyniykichik
|
wañuchiyniykichikkuna
|
| accusative
|
wañuchiyniykichikta
|
wañuchiyniykichikkunata
|
| dative
|
wañuchiyniykichikman
|
wañuchiyniykichikkunaman
|
| genitive
|
wañuchiyniykichikpa
|
wañuchiyniykichikkunap
|
| locative
|
wañuchiyniykichikpi
|
wañuchiyniykichikkunapi
|
| terminative
|
wañuchiyniykichikkama
|
wañuchiyniykichikkunakama
|
| ablative
|
wañuchiyniykichikmanta
|
wañuchiyniykichikkunamanta
|
| instrumental
|
wañuchiyniykichikwan
|
wañuchiyniykichikkunawan
|
| comitative
|
wañuchiyniykichiknintin
|
wañuchiyniykichikkunantin
|
| abessive
|
wañuchiyniykichikninnaq
|
wañuchiyniykichikkunannaq
|
| comparative
|
wañuchiyniykichikhina
|
wañuchiyniykichikkunahina
|
| causative
|
wañuchiyniykichikrayku
|
wañuchiyniykichikkunarayku
|
| benefactive
|
wañuchiyniykichikpaq
|
wañuchiyniykichikkunapaq
|
| associative
|
wañuchiyniykichikpura
|
wañuchiyniykichikkunapura
|
| distributive
|
wañuchiyniykichikninka
|
wañuchiyniykichikkunanka
|
| exclusive
|
wañuchiyniykichiklla
|
wañuchiyniykichikkunalla
|
paykunap - third-person plural
| paykunap (their)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
wañuchiyninku
|
wañuchiyninkukuna
|
| accusative
|
wañuchiyninkuta
|
wañuchiyninkukunata
|
| dative
|
wañuchiyninkuman
|
wañuchiyninkukunaman
|
| genitive
|
wañuchiyninkupa
|
wañuchiyninkukunap
|
| locative
|
wañuchiyninkupi
|
wañuchiyninkukunapi
|
| terminative
|
wañuchiyninkukama
|
wañuchiyninkukunakama
|
| ablative
|
wañuchiyninkumanta
|
wañuchiyninkukunamanta
|
| instrumental
|
wañuchiyninkuwan
|
wañuchiyninkukunawan
|
| comitative
|
wañuchiyninkuntin
|
wañuchiyninkukunantin
|
| abessive
|
wañuchiyninkunnaq
|
wañuchiyninkukunannaq
|
| comparative
|
wañuchiyninkuhina
|
wañuchiyninkukunahina
|
| causative
|
wañuchiyninkurayku
|
wañuchiyninkukunarayku
|
| benefactive
|
wañuchiyninkupaq
|
wañuchiyninkukunapaq
|
| associative
|
wañuchiyninkupura
|
wañuchiyninkukunapura
|
| distributive
|
wañuchiyninkunka
|
wañuchiyninkukunanka
|
| exclusive
|
wañuchiyninkulla
|
wañuchiyninkukunalla
|
|
Verb
wañuchiy
- (transitive) to kill, murder
- (transitive) to turn off
Conjugation
Conjugation of wañuchiy
| infinitive
|
wañuchiy
|
|
| agentive
|
wañuchiq
|
| present participle
|
wañuchispa
|
| past participle
|
wañuchisqa
|
| future participle
|
wañuchina
|
|
|
|
|
|
singular
|
plural
|
| 1st person
|
2nd person
|
3rd person
|
1st person inclusive
|
1st person exclusive
|
2nd person
|
3rd person
|
| indicative
|
|
ñuqa
|
qam
|
pay
|
ñuqanchik
|
ñuqayku
|
qamkuna
|
paykuna
|
| present
|
wañuchini
|
wañuchinki
|
wañuchin
|
wañuchinchik
|
wañuchiyku wañuchiniku1
|
wañuchinkichik
|
wañuchinku
|
past (experienced)
|
wañuchirqani
|
wañuchirqanki
|
wañuchirqan
|
wañuchirqanchik
|
wañuchirqayku wañuchirqaniku
|
wañuchirqankichik
|
wañuchirqanku
|
past (reported)
|
wañuchisqani
|
wañuchisqanki
|
wañuchisqan
|
wañuchisqanchik
|
wañuchisqayku wañuchisqaniku
|
wañuchisqankichik
|
wañuchisqanku
|
| future
|
wañuchisaq
|
wañuchinki
|
wañuchinqa
|
wañuchisunchik
|
wañuchisaqku
|
wañuchinkichik
|
wañuchinqaku
|
|
|
| imperative
|
|
—
|
qam
|
pay
|
ñuqanchik
|
—
|
qamkuna
|
paykuna
|
| affirmative
|
—
|
wañuchiy
|
wañuchichun
|
wañuchisun2 wañuchisunchik
|
—
|
wañuchiychik
|
wañuchichunku
|
| negative
|
—
|
ama wañuchiychu
|
ama wañuchichunchu
|
ama wañuchisunchu ama wañuchisunchikchu
|
—
|
ama wañuchiychikchu
|
ama wañuchichunkuchu
|
1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety.
2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people".
See also