zależeć

From za- +‎ leżeć. First attested in the 15th century. Compare Old Czech zaležěti and Old Slovak záležať.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zalʲɛʒʲɛt͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zalʲɛʒʲɛt͡ɕʲ/

zależeć impf

1. to adjoin, to be situated near, to reach, to be adjacent
   • 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], section 3,21:

     Po nyem dzalal Marimvth... od wrot Elyazifowich, doiød zalezal dom Elyazifow (donec extenderetur domus Eliasib)

     [Po niem działał Marymut... od wrot Elijazyfowych, dojąd zależał dom Elijazyfow (donec extenderetur domus Eliasib)]

2. to be, to extend
   • 1880-1894 [15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[2], volume I, page 314:

     Grandis enim restat, zaleszy, yest, tibi uia (III Reg 19, 7)

     [Grandis enim restat, zależy, jest, tibi uia (III Reg 19, 7)]

3. (attested in Southern Borderlands, Greater Poland) to depend (to have a base in; to be contingent on) [with z (+ genitive) ‘on whom’], [with na (+ accusative or locative) ‘on what’], [with w (+ locative) ‘on whom/what’]
   • 1436, Józef Reczek, Zbigniew Wojas, Felicja Wysocka, Mariusz Leńczuk, Elżbieta Belcarzowa, editors, Glosy i drobne zabytki języka polskiego pominięte przez wydawcę w RXXIII 268-319. Uzupełnienie materiału z trzech rękopisów na podstawie nieopublikowanych odczytań z rękopisów wyrazów polskich wraz z kontekstami, Lviv, page 276:

     Scito, quod mortalium uita non minus pendet, gl. dependenciam habet, stat, existit zalezy, ab oculorum rectitudine quam a corde

     [Scito, quod mortalium uita non minus pendet, gl. dependenciam habet, stat, existit zależy, ab oculorum rectitudine quam a corde]

   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 8, 21:

     A przeto nynye vi, bracya, gyszescye kaplany w lyvdu bozem, z was zalezi zbawyenye gych dusz (ex vobis pendet anima illorum)

     [A przeto ninie (czy nynie) wy, bracia, jiżeście kapłani w ludu bożem, z was zależy zbawienie jich dusz (ex vobis pendet anima illorum)]

   • 1915 [15th century], Franciszek Pułaski, editor, Opis 815 rękopisów Biblioteki Ordynacji Krasińskich‎^[4], page 12:

     Othosz na tho zalyeszy boyaszn bosza

     [Otoż na to zależy bojaźń boża]

   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[5], [6], [7]}, volume XXII, page 237:

     Wyecz, eze czlowyecza roskosch podluc czyala... zalezicz na pyczu, na gedzyenv

     [Wiedz, eże człowiecza rozkosz podług ciała... zależyć na piciu, na jedzeniu]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 27:

     Gdysz w rozmislenyv zalyezzy matka cznooth rostropnoscz (in deliberatione consistat... discretio)

     [Gdyż w rozmyśleniu zależy matka cnot roztropność (in deliberatione consistat... discretio)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 33r:

     Consistit zalezy

     [Consistit zależy]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 38v:

     Dependet zalezy

     [Dependet zależy]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 38v:

     Dependet zalyezy

     [Dependet zależy]

4. (attested in Greater Poland) to be necessary [with ku (+ dative) ‘for what’]
   • Middle of the 15th century, Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy i zapiski polskie z dwóch rękopisów, numbers 1490/11, 1945/1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie, page 362:

     Ad castellum requiritur, zalezy, firmitas perfecte fidei

     [Ad castellum requiritur, zależy, firmitas perfecte fidei]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 69:

     Kv they tho gyeradzye... szlusza... prządzywo, panwye... y xyągy, czo kv bozey szluszbye zalyezą (libri ad divinum cultum spectantes)

     [Ku tej to gieradzie... słusza... przędziwo, panwie... i księgi, co ku bożej slużbie zależą (libri ad divinum cultum spectantes)]

5. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca) to be fitting, to be appropriate, to be acceptable [with na (+ accusative) ‘for whom/what’]
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[8], [9], [10]}, volume XXIV, page 363:

     Nam expedit, zalezy a potrzeb, ut seruus Xpi sit prudens et fidelis

     [Nam expedit, zależy a potrzeb, ut seruus Xpi sit prudens et fidelis]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[11], Krakow, Brodnia, page 114b:

     Na dom twoy, panye, zaleszy *swiotoscz (domum tuam decet sanctitudo Psal 92, 5)

     [Na dom twoj, Panye, zależy swiątość (domum tuam decet sanctitudo Psal 92, 5)]

6. (attested in Southern Boderlands) to be characteristic of someone [with na (+ accusative) ‘of whom’]
   • 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[12], volume I, Lviv, page 71:

     Quando autem factus sum vir, euacuaui, que erant parwli popusczylem, czo zalezalo na malvthkyego (I Cor 13, 11)

     [Quando autem factus sum vir, euacuaui, que erant parvuli popuściłem, co zależało na malutkiego (I Cor 13, 11)]

7. (impersonal, attested in Masovia, Greater Poland) to have the right to something [with dative or na (+ accusative) ‘who has the right’]
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 100:

     Pakli o summą mnyeyschąn... przisyancz bi myal..., tegdi dosicz, ze yednąn przes voznego albo przes tego, ktoremu zalezy (cuius intererit), themu istemu przissyangayączemu... tha ista forma przisyangy wsnowyona ma bicz

     [Pakli o summę mniejszą... przysiąc by miał..., tegdy dosyć, że jedną przez woźnego albo przez tego, ktoremu zależy (cuius intererit), temu istemu przysięgającemu... ta ista forma przysięgi wznowiona ma być]

   • 1981-2001 [c. 1500], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume I, Trzemeszno, page 73:

     Ego illum nolo iudicare, quia iudicium non est meum nye zaleszy

     [Ego illum nolo iudicare, quia iudicium non est meum nie zależy]

8. (attested in Masovia) to be owed to someone by title or right [with dative or na (+ accusative) ‘to whom’]
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 90:

     Rodzyczyelowye... tey dzewicze... albo prziyaczele blischschi ten possag... sprawnye, na ktore zalezy (quorum interest), sobye... zachowayąn

     [Rodzicielowie... tej dziewice... albo przyjaciele bliszszy ten posag... sprawnie, na ktore zależy (quorum interest), sobie... zachowają]

9. (attested in Masovia) to concern (to be in effect for someone) [with dative or na (+ accusative) ‘whom’]
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 63:

     Vstawyamy, aby o rzeczach grzesznych procz obvynyączego alybo powoda, na ktorego zaleszy (in absentia accusatoris seu actoris, cuius interest), ... sądzicz nye mamy

     [Ustawiamy, aby o rzeczach grzesznych procz obwiniącego alibo powoda, na ktorego zależy (in absentia accusatoris seu actoris, cuius interest), ... sędzić nie mamy]

10. (attested in Masovia) to fit inside of something [with w (+ locative) ‘in what’]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 74:

      Ysze zona... przi... gymyenyv vyprawnem, tho gest czso zalezy w kamyenyv, w pyerlach,... myalaby ostacz

      [Iże żona... przy... jimieniu wyprawnem, to jest czso zależy w kamieniu, w pierłach,... miałaby ostać]

• Polish: zależeć
• Silesian: zależeć

• Krystyna Długosz-Kurczabowa (2021) “leżeć”, in Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “zależeć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “zależeć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish zależeć. By surface analysis, za- +‎ leżeć. Compare Czech záležet, Kashubian zależëc, and Ukrainian зале́жати (zaléžaty).

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛʐɛt͡ɕ
• Syllabification: za‧le‧żeć

zależeć impf

1. (intransitive) to depend (to be contingent or conditioned; to have something as a necessary condition; to hinge on) [with od (+ genitive) ‘on what’]

   No to zależy... ― Well that depends...

2. (intransitive) to depend (to not be independent; to need) [with od (+ genitive) ‘on whom’]
3. (intransitive, obsolete) to consist

   Synonyms: tkwić, polegać, zawierać się

zależeć impf

1. (impersonal) to care about (to really want; to consider as important) [with dative ‘subject’; in addition, with na (+ locative) ‘about what’; or with żeby (+ infinitive or past-tense clause) ‘to do what’]

   Zależy mi na czasie. ― Time is of the essence for me.

   Naprawdę mu na tobie zależy. ― He really cares about you.

zależeć pf

1. (intransitive, obsolete) to get rusty (to lose ability in something due to lack of inactivity)
2. (intransitive, obsolete) to overlie (to lie somewhere for too long; to lie somewhere unused)

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), zależeć is one of the most used words in Polish, appearing 29 times in scientific texts, 3 times in news, 23 times in essays, 15 times in fiction, and 19 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 89 times, making it the 717th most common word in a corpus of 500,000 words.^[1]

• zależeć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• zależeć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zależeć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zależeć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zależeć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “zależeć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zależeć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 151
• zależeć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Inherited from Old Polish zależeć. By surface analysis, za- +‎ leżeć.

• IPA^(key): /zaˈlɛ.ʐɛt͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛʐɛt͡ɕ
• Syllabification: za‧le‧żeć

zależeć impf

1. (intransitive) to depend (to be contingent or conditioned; to have something as a necessary condition; to hinge on)
2. (reflexive with sie) to settle down, to set comfortable

This verb needs an inflection-table template.

• zależeć in silling.org
• zależeć_sie in silling.org