ćwiertnia

• czetwiartnia, czetwiertnia, cztwiertnia, ćwirtnia

From ćwierć +‎ -nia. First attested in 1393.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ɕʲfʲɛrtɲaː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ɕʲfʲɛrtɲɒ/

ćwiertnia f

1. (attested in Greater Poland, Sieradz-Łęczyca, Masovia, Lesser Poland) quarter (one fourth of some unit of measurement of bulk objects, e.g. a bushel (of variable size))
   • 1887, 1889 [1393], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume I, number 1553, Poznań:

     Jakub na me szaloual o pencz *sczwirczen rzy

     [Jakub na mie żałował o pięć ćwircień rży]

   • 1897 [1402], Teki Adolfa Pawińskiego‎^[1], volume IV, number 782, Łęczyca Land:

     Ego non tritulavi quinque cvercey avene

     [Ego non tritulavi quinque ćwiertnia]

   • 1920 [1403], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 263, Płońsk:

     Tacom ia Petroui ne winowat ospu dw czwirtnu

     [Takom ja Pietrowi nie winowat ospu dwu ćwirtniu]

   • 1920 [1408], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 1148, Płońsk:

     Iacom ia Michaloui ne winowat czwirtne owsza

     [Jakom ja Michałowi nie winowat ćwirtnie owsa]

   • 1895 [1420], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[2], volume VIIIa, page 151:

     Alszbetha... wząnla dwanacze loketh sukna a szeshnacze czwe[r]czen syta

     [Alżbieta... wzięła dwanacie łokieć sukna a sześćnacie ćwiercień żyta]

   • 1874 [1422], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[3], volume VIII, page 485:

     Qui1ibet cmethonum duos coros siue corethos siliginis et vnum auene, et quilibet molendinatorum eiusdem vnam mensuram al. cwiertnie siliginis... dare... teneatur

     [Qui1ibet cmethonum duos coros siue corethos siliginis et vnum auene, et quilibet molendinatorum eiusdem vnam mensuram al. ćwiertnie siliginis... dare... teneatur]

   • 1905, 1907, 1908 [1425], Theodorus Wierzbowski, editor, Matricularum Regni Poloniae summaria, excussis codicibus, qui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur. P. 4, Sigismundi I regis tempora complectens (1507-1548). Vol. 3, Acta vicecancellariorum, 1533-1548‎^[4], volume IV, number 593, page 3:

     Mensuram brasei al. czwiertnia de molendino... donat

     [Mensuram brasei al. ćwiertnia de molendino... donat]

   • 1874 [1433], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[5], volume XIII, page 130:

     Domini Nicolaus... et Mathias... frumentorum... dixerunt se daturos quamlibet mensuram al. czwerthnya

     [Domini Nicolaus... et Mathias... frumentorum... dixerunt se daturos quamlibet mensuram al. ćwiertnia]

   • 1874 [1437], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[6], volume XIII, page 233:

     Duas mensuras brasei al. czwerthnye... dandas decreverunt

     [Duas mensuras brasei al. ćwiertnie... dandas decreverunt]

   • 1856-1870 [1441], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[7], volume II, number 2920:

     Tres mensuras siliginis al. czthwerthny

     [Tres mensuras siliginis al. ćtwiertni]

   • 1936 [1449], Jan Smołka, Zofia Tymińska, editors, Księga ławnicza 1402-1445. Librorum scabinalium, t. I‎^[8], volume II, number 512, Przemyśl:

     Mediam mensuram al. czwi[r]thnya tritici

     [Mediam mensuram al. ćwirtnia tritici]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 37:

     Franciszek Grzegorzewy pozyczyl dwadzesczya czwirthny pszenycze, gychsze cząsczey vpomyenony nye othdal

     [Franciszek Grzegorzewi pożyczył dwadzieścia ćwirtni pszenice, jichże częściej upomieniony nie otdał]

   • 1868 [1459], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[9], volume II (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 161:

     Debent duos choros frumenti al. czethvyerthnya, unum siliginis et alium avene

     [Debent duos choros frumenti al. czetwiertnia, unum siliginis et alium avene]

   • 1880 [1463], Gustaw Zieliński, Jan Zieliński, editors, Wiadomość historyczna o rodzie Świnków oraz rodowód pochodzącej od nich rodziny Zielińskich herbu Świnka. I. Od najdawniejszych czasów do roku 1600‎^[10], volume I, page 165:

     Novem mensuras tritici czwyerczyen

     [Novem mensuras tritici ćwiercień]

   • 1874 [1468], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[11], volume XVI, page 1940:

     VIII metretas siliginis al. *trzwyerthnye

     [VIII metretas siliginis al. *cztwiertnie]

   • 1853 [1470], Antoni Muczkowski, Leon Ryszczewski, editors, Codex diplomaticus Poloniae [Diplomatic code of Poland]‎^[12], volume II, page 939:

     Incole nostri... annis singulis tenebuntur dare et solvere decem mensuras al. czvyerthnye avene

     Incole nostri... annis singulis tenebuntur dare et solvere decem mensuras al. ćwiertnie avene

   • 1868 [1475], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[13], volume VI (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 184:

     Homines... fidei orthodoxe... per unam czethfierthnyam tritici, per unam siliginis et per unam avene... dare sint astricti

     [Homines... fidei orthodoxe... per unam czetwiertniam tritici, per unam siliginis et per unam avene... dare sint astricti]

   • 1868 [1476], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[14], volume II (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 220:

     Incole nostri... unum quartale al. czethfyarthnya sigilinis et aliud quartale avene... sibi plebano... solvere tenebuntur et sint astricti

     [Incole nostri... unum quartale al. czetwiartnia siliginis et aliud quartale avene... sibi plebano... solvere tenebuntur et sint astricti]

   • 1874 [1482], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[15], volume XVI, page 655:

     Nobiles prefati tenebuntur dare quinque mensuras siliginis al. czwyerthnye domino abbati

     [Nobiles prefati tenebuntur dare quinque mensuras siliginis al. ćwiertnie domino abbati]

   • 1868 [1490], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[16], volume II (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 234:

     Fati homines tenebuntur et erunt obligati... rectori... ecclesie... medium truncum avene, tricorum al. czvyerthną tritici... solvere

     [Fati homines tenebuntur et erunt obligati... rectori... ecclesie... medium truncum avene, tricorum al. ćwiertnia tritici... solvere]

   • 1874 [1424], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[17], volume V, page 123:

     Vnam mensuram al. czwiertnia salis minuti

     [Vnam mensuram al. ćwiertnia salis minuti]

   • 1874 [1435], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[18], volume XVII, page 307:

     Octo mensuras al. cwiertnie mi­ nuti salis

     [Octo mensuras al. ćwiertnie mi­ nuti salis]

   • 1856-1870 [1444], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[19], volume II, number 3185:

     Paulus... unam mensuram al. czwerthna pissi... soluerc debebit

     [Paulus... unam mensuram al. ćwiertnia pissi... soluerc debebit]

   • 1856-1870 [1471], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[20], volume II, number 4053:

     Unam mensuram al. czwertnya cepis... soluere tenebitur et sit adstricta

     [Unam mensuram al. ćwiertnia cepis... soluere tenebitur et sit adstricta]

   • 1915 [1500], Jan Fijałek, editor, Statuty kapituły katedralnej włocławskiej i bibliografią ustawodawstwa kapitulnego w Polsce‎^[21], page 62:

     Tenutarius de praediis et maldratis ad pistrinam... procuratori... duodecim mensuras al. czwyerthnye Nyeschewyenses seąuentibus vero annis... tredecim mensuras farinae siligineae dare teneatur

     [Tenutarius de praediis et maldratis ad pistrinam... procuratori... duodecim mensuras al. ćwiertnie Nyeschewyenses seąuentibus vero annis... tredecim mensuras farinae siligineae dare teneatur]

   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 88:

     Czwyrtna metreta

     [Ćwirtnia metreta]

   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[22], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 495:

     Czwyertnya quartale

     [Ćwiertnia quartale]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[23], volume V, page 8:

     Czvyerthnya artabia

     [Ćwiertnia artabia]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[24], volume V, page 9:

     Czverthnya ephi

     [Ćwiertnia ephi]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 50:

     Tesz sza wosz szyana gwalthem wszątego trzy grosze s wyną pyąncznadzescza themv tho... skodą cirzpyączemv... Tesz za kopą yarzyny alybo ozymyny skazalyszmy geną cziwirtnyą

     [Też za woz siana gwałtem wziętego trzy grosze s winą pięćnadzieścia temu to... szkodę cirzpiącemu... Też za kopę jarzyny alibo oziminy skazalismy jenę ćwirtnią]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[25], Lesser Poland, page 41:

     Za kopą yarą... wyznawamy gedną czwyerthnyą, gdy na woz gwaltownye wząta bądze, o ta skazvgemy yako za woz syana

     [Za kopę jarą... wyznawamy jedną ćwiertnią, gdy na woz gwałtownie wzięta będzie, o tę skazujemy jako za woz siana]

   • XV p. post., Wokabularz petersburski II, Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.F.ch.XVI.12, page 8:

     Artabia czvyerthnya

     [Artabia ćwiertnia]

   • XV p. post., Wokabularz petersburski II, Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.F.ch.XVI.12, page 9:

     Ephi czverthnya

     [Ephi ćwiertnia]

2. (hapax legomenon) four-horse cart
   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[26], volume V, page 29:

     Czwyerthnya quadriga

     [Ćwiertnia quadriga]

• Greater Polish: ćwiertnia

• Bańkowski, Andrzej (2000) “ćwierć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• K. Nitsch, editor (1955), “ćwiertnia, czetwiartnia, czetwiertnia, cztwiertnia, ćwirtnia”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 439
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “ćwiertnia, czetwiartnia, czetwiertnia, cztwiertnia, ćwirtnia”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “ćwiertnia”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish ćwiertnia. By surface analysis, ćwierć +‎ -nia.

• (Greater Poland):
  • (Kuyavia) IPA^(key): /ˈt͡ɕfjɛr.tɲa/

ćwiertnia f

1. (Kuyavia) unit of measure equaling sixteen garniec

   Coordinate term: półćwiartek

• Oskar Kolberg (1867) “ćwiertnia”, in Dzieła wszystkie: Kujawy (in Polish), page 269