śmierć
See also: smierc
Old Polish
Alternative forms
- śmierzć, śmirć, śmirzć
Etymology
Inherited from Proto-Slavic *sъmьrtь. First attested in the 14th century.
Pronunciation
Noun
śmierć f (related adjective śmiertelny or śmiertny)
- (attested in Lesser Poland) death (cessation of life and all associated processes)
- Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[1], Krakow, page 178a:
- Smercz y tesze møka svøtego Potra gestcy szø ona byla møcze milego Xpa pryrofnala
- [Śmierć i teże męka świętego Piotra jest ci się ona była męce miłego Krysta przyrownała]
- death (personification of death as a character)
- c. 1420, Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy i zapiski polskie z dwóch rękopisów, numbers 1490/11, 1945/1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie, page 83:
- O mors, o szmerczi, ero, bødø, mors tua, morsus tuus ero, inferne (Os 13, 14)!
- [O mors, o śmierci, ero, będę, mors tua, morsus tuus ero, inferne (Os 13, 14)!]
- plague, murrain
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[2], page 831:
- Dana yest yemv mocz na czterzy cząsczy svyata zamordovacz gdobem (pro glodem) a smyerczyą, a robakem zyemskym (interficere gladio, fame et morte, et bestiis terrae Ap 6, 8)
- [Dana jest jemu moc na czterzy części świata zamordować [mieczem], głodem a śmiercią, a robakiem ziemskim (interficere gladio, fame et morte, et bestiis terrae Ap 6, 8)]
Derived terms
nouns
- proch śmierci
- rana śmierci
- skonanie śmierci
- swa śmierć
- wieczna śmirć
- ćma śmierci
verbs
- być krzyw w śmierc impf
- być ku śmierci impf
- być we śmierci impf
- cirpieć śmierć impf
- ciągnąć k śmierci impf
- dać śmierci pf
- dochować śmirci pf
- dokonać śmierci pf
- idzie ku śmierci impf
- ić ku śmierci impf
- ku śmierci wywieść pf, ku śmierci wieść impf
- mieć pomstę o śmierć impf
- na śmierć męczyć impf
- niemoc na śmierć impf
- od śmierci wychodzić impf
- odmawiać śmierci impf
- omdleć na śmierć pf
- opuścić śmierć pf
- pojć z śmierci w żywot pf
- przepuszczać śmierć impf
- przymawiać ku śmierci impf
- przymawiać się ku śmierci impf
- przywieść ku śmierci pf
- radę mieć o śmierci impf
- siedzieć na śmierć impf
- stać ku śmierci impf
- ukusić śmierci pf
- uźreć śmierć pf
- zgładzić z żywota ku śmierci impf
- śmiercią umrzeć pf
- śmierć nosić impf
- śmierć podjąć pf
- śmierć ustawić pf
Related terms
adverbs
- śmiertelnie
- śmiertnie
verbs
- mrzeć impf
Descendants
- Polish: śmierć, śmirć (Near Masovian)
- Silesian: śmierć
References
- Boryś, Wiesław (2005) “śmierć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Mańczak, Witold (2017) “śmierć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “śmierć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish
Alternative forms
Etymology
Inherited from Old Polish śmierć.
Pronunciation
Audio: (file) - Rhymes: -ɛrt͡ɕ
- Syllabification: śmierć
- Homophone: śmierdź
Noun
śmierć f
- death (end of life)
- (medicine) death (cessation of the body's life processes)
- Synonym: zgon
- death (personification of death, usually with a scythe and hood)
- death (end of something)
- Synonym: pogrzeb
Declension
Declension of śmierć
Derived terms
adjectives
- śmiercionośny
- trzy ćwierci do śmierci
adverbs
interjections
nouns
- biała śmierć
- blok śmierci
- cela śmierci
- cywilizacja śmierci
- czarna śmierć
- grupa śmierci
- lekka śmierć
- nagła śmierć
- niebieski ekran śmierci
- pan życia i śmierci
- pocałunek śmierci
- śmierć cywilna
- śmierć kliniczna
- śmiertka
- taniec śmierci
verbs
- być panem czyjegoś życia i śmierci impf
- dysponować kogoś na śmierć impf
- ponieść śmierć pf, ponosić śmierć impf
- pójść na śmierć pf, iść na śmierć impf
- prędzej by się śmierci spodziewać impf
- śmierć zabrała pf, śmierć zabiera impf
- umrzeć śmiercią naturalną pf, umierać śmiercią naturalną impf
- umrzeć własną śmiercią pf
- walczyć ze śmiercią impf
- wydać na śmierć pf, wydawać na śmierć impf
- wydrzeć śmierci pf, wydzierać śmierci impf
- wyglądać jak śmierć na chorągwi impf
- wyrwać śmierci pf, wyrywać śmierci impf
- zajrzeć śmierci w oczy pf, zaglądać śmierci w oczy impf
- znaleźć śmierć pf, znajdować śmierć impf
Related terms
adjectives
Trivia
According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), śmierć is one of the most used words in Polish, appearing 20 times in scientific texts, 41 times in news, 8 times in essays, 39 times in fiction, and 38 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 146 times, making it the 398th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References
Further reading
- śmierć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- śmierć in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “śmierć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “ŚMIERĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 25.10.2010
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “śmierć”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “śmierć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1915), “śmierć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 6, Warsaw, page 739
- Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “śmierć”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN
Silesian
Etymology
Inherited from Old Polish śmierć.
Pronunciation
- IPA(key): /ˈɕmjɛrt͡ɕ/
Audio: (file) - Rhymes: -ɛrt͡ɕ
- Syllabification: śmierć
Noun
śmierć f (diminutive śmiertka)
Declension
| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | śmierć | śmierci |
| genitive | śmierci | śmierci |
| dative | śmierci | śmierciōm |
| accusative | śmierć | śmierci |
| instrumental | śmierciōm | śmierciami/śmierciōma |
| locative | śmierci | śmierciach |
| vocative | śmiercio | śmierci |