խանձեմ

Old Armenian

Alternative forms

Etymology

The root is խանձ- (xanj-), perhaps from Proto-Indo-European *kʰn̥d-s-ós and related to խանդ (xand).

Verb

խանձեմ • (xanjem)

  1. (transitive) to scorch, singe, sear
    խանձել զպատերազմxanjel zpaterazmto inflame to war, to kindle the flames of war
    խանձել զհուր ապստամբութեանxanjel zhur apstambutʻeanto stir up the fire of rebellion
    • 16th century, Grigoris Ałtʻamarcʻi, Tałer [Poems] [1][2]:
      Հագարացիք օրինօք թիւր
      Զազգըս խանձեն (var. խանծեն) որպէս ըզհուր։
      Hagaracʻikʻ ōrinōkʻ tʻiwr
      Zazgəs xanjen (var. xancen) orpēs əzhur.
      • Translation by S. Peter Cowe
        The Hagarites with perverted laws
        Sear my nation like fire.
  2. (mediopassive, intransitive) to roast, to broil, to scorch, to burn, to glow
  3. (mediopassive, intransitive, figuratively) to be fired with, to bend one's whole soul to, to become attached to, to apply oneself to, to get accustomed or inured to, to give oneself up to
  4. (mediopassive, intransitive, figuratively) to be eager, to long, to burn with envy or desire, to be enamoured of, to be smitten with, to burn with love, to be mad with love for
    խանձիլ յանառակութիւնսxanjil yanaṙakutʻiwnsto be sunk in dissoluteness

Conjugation

active
infinitive խանձել (xanjel) participle խանձեցեալ, խանձեալ (xanjecʻeal, xanjeal)
causative խանձեցուցանեմ (xanjecʻucʻanem) aorist stem խանձեց- (xanjecʻ-)
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative
present խանձեմ (xanjem) խանձես (xanjes) խանձէ (xanjē) խանձեմք (xanjemkʻ) խանձէք (xanjēkʻ) խանձեն (xanjen)
imperfect խանձէի, խանձեի* (xanjēi, xanjei*) խանձէիր, խանձեիր* (xanjēir, xanjeir*) խանձէր (xanjēr) խանձէաք, խանձեաք* (xanjēakʻ, xanjeakʻ*) խանձէիք, խանձեիք* (xanjēikʻ, xanjeikʻ*) խանձէին, խանձեին* (xanjēin, xanjein*)
aorist խանձեցի (xanjecʻi) խանձեցեր (xanjecʻer) խանձեաց (xanjeacʻ) խանձեցաք (xanjecʻakʻ) խանձեցէք, խանձեցիք (xanjecʻēkʻ, xanjecʻikʻ) խանձեցին (xanjecʻin)
subjunctive
present խանձիցեմ (xanjicʻem) խանձիցես (xanjicʻes) խանձիցէ (xanjicʻē) խանձիցեմք (xanjicʻemkʻ) խանձիցէք (xanjicʻēkʻ) խանձիցեն (xanjicʻen)
aorist խանձեցից (xanjecʻicʻ) խանձեսցես (xanjescʻes) խանձեսցէ (xanjescʻē) խանձեսցուք (xanjescʻukʻ) խանձեսջիք (xanjesǰikʻ) խանձեսցեն (xanjescʻen)
imperatives
imperative խանձեա՛ (xanjeá) խանձեցէ՛ք (xanjecʻḗkʻ)
cohortative խանձեսջի՛ր (xanjesǰír) խանձեսջի՛ք (xanjesǰíkʻ)
prohibitive մի՛ խանձեր (mí xanjer) մի՛ խանձէք (mí xanjēkʻ)
  • rare
mediopassive
infinitive խանձել, խանձիլ* (xanjel, xanjil*) participle խանձեցեալ, խանձեալ (xanjecʻeal, xanjeal)
causative խանձեցուցանեմ (xanjecʻucʻanem) aorist stem խանձեց- (xanjecʻ-)
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative
present խանձիմ (xanjim) խանձիս (xanjis) խանձի (xanji) խանձիմք (xanjimkʻ) խանձիք (xanjikʻ) խանձին (xanjin)
imperfect խանձէի (xanjēi) խանձէիր (xanjēir) խանձէր, խանձիւր (xanjēr, xanjiwr) խանձէաք (xanjēakʻ) խանձէիք (xanjēikʻ) խանձէին (xanjēin)
aorist խանձեցայ (xanjecʻay) խանձեցար (xanjecʻar) խանձեցաւ (xanjecʻaw) խանձեցաք (xanjecʻakʻ) խանձեցայք (xanjecʻaykʻ) խանձեցան (xanjecʻan)
subjunctive
present խանձիցիմ (xanjicʻim) խանձիցիս (xanjicʻis) խանձիցի (xanjicʻi) խանձիցիմք (xanjicʻimkʻ) խանձիցիք (xanjicʻikʻ) խանձիցին (xanjicʻin)
aorist խանձեցայց (xanjecʻaycʻ) խանձեսցիս (xanjescʻis) խանձեսցի (xanjescʻi) խանձեսցուք (xanjescʻukʻ) խանձեսջիք (xanjesǰikʻ) խանձեսցին (xanjescʻin)
imperatives
imperative խանձեա՛ց (xanjeácʻ) խանձեցարո՛ւք (xanjecʻarúkʻ)
cohortative խանձեսջի՛ր (xanjesǰír) խանձեսջի՛ք (xanjesǰíkʻ)
prohibitive մի՛ խանձիր (mí xanjir) մի՛ խանձիք (mí xanjikʻ)
  • post-classical

Derived terms

  • անխանձ (anxanj)
  • արիւնախանծ (ariwnaxanc)
  • արիւնախանձ (ariwnaxanj)
  • գիշախանծ (gišaxanc)
  • գիշախանձ (gišaxanj)
  • գիշախանձեալ (gišaxanjeal)
  • խանծ (xanc)
  • խանձ (xanj)
  • խանձական (xanjakan)
  • խանձառ (xanjaṙ)
  • խանձատ (xanjat)
  • խանձատեմ (xanjatem)
  • խանձեցուցանեմ (xanjecʻucʻanem)
  • խանձիր (xanjir)
  • խանձող (xanjoł)
  • խանձողանամ (xanjołanam)
  • խանձողեմ (xanjołem)
  • խանձոտեմ (xanjotem)
  • խանձոց (xanjocʻ)
  • խանձրահամ (xanjraham)
  • խանձրահամեալ (xanjrahameal)
  • խանձրահոտ (xanjrahot)
  • խանձրահոտեալ (xanjrahoteal)
  • կիզախանձեալ (kizaxanjeal)
  • հրախանձ (hraxanj)
  • մատակախանձ (matakaxanj)
  • մարդախանձ (mardaxanj)
  • մարդախանձութիւն (mardaxanjutʻiwn)

Descendants

  • Armenian: խանձել (xanjel)

References

  1. ^ Cowe, S. Peter (2019) “The object of Ałtʿamarʿci’s affections”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, page 63
  2. ^ Avdalbegyan, Mayis (1963) Grigoris Aġtʻamarcʻi : XVI d. : Usumnasirutʻyun, kʻnnakan bnagrer ew canotʻagrutʻyunner [Grigoris Aġtʻamarcʻi : 16th c. : Study, critical text, and annotations] (Miǰnadaryan hay taġerguner; 6)‎[1], Yerevan: Academy Press, page 142

Further reading

  • Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 326
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խանձեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “խանդ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “խանձեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy