ईश्वर
Hindi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit ईश्वर (īśvara).
Pronunciation
- (Delhi) IPA(key): /iːʃ.ʋəɾ/, [iːʃ.ʋɐɾ]
Noun
ईश्वर • (īśvar) m (Urdu spelling ایشور)
- (Hinduism) God, Ishvara
- Synonyms: see Thesaurus:भगवान
- हम प्रतिदिन ईश्वर से प्रार्थना करते हैं।
- ham pratidin īśvar se prārthanā karte ha͠i.
- We pray to God every day.
- lord, master
- (dated or literary) husband
- a title to address the god Shiva
Declension
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | ईश्वर īśvar |
ईश्वर īśvar |
| oblique | ईश्वर īśvar |
ईश्वरों īśvarõ |
| vocative | ईश्वर īśvar |
ईश्वरो īśvaro |
Further reading
- Bahri, Hardev (1989) “ईश्वर”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.
Marathi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit ईश्वर (īśvara). First attested as Old Marathi 𑘃𑘭𑘿𑘪𑘨 (īsvara).
Pronunciation
- IPA(key): /iɕ.ʋəɾ/
Noun
ईश्वर • (īśvar) m
Declension
| Declension of ईश्वर (masc cons-stem) | |||
|---|---|---|---|
| direct singular |
ईश्वर īśvar | ||
| direct plural |
ईश्वर īśvar | ||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन | ||
| nominative प्रथमा |
ईश्वर īśvar |
ईश्वर īśvar | |
| oblique सामान्यरूप |
ईश्वरा īśvarā |
ईश्वरां- īśvarān- | |
| acc. / dative द्वितीया / चतुर्थी |
ईश्वराला īśvarālā |
ईश्वरांना īśvarānnā | |
| ergative | ईश्वराने, ईश्वरानं īśvarāne, īśvarāna |
ईश्वरांनी īśvarānnī | |
| instrumental | ईश्वराशी īśvarāśī |
ईश्वरांशी īśvarānśī | |
| locative सप्तमी |
ईश्वरात īśvarāt |
ईश्वरांत īśvarāt | |
| vocative संबोधन |
ईश्वरा īśvarā |
ईश्वरांनो īśvarānno | |
| Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions. There is no space between the stem and the postposition. Locative Note: -त (-ta) is a postposition. | |||
| Genitive declension of ईश्वर (masc cons-stem) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| masculine object पुल्लिंगी कर्म |
feminine object स्त्रीलिंगी कर्म |
neuter object नपुसकलिंगी कर्म |
oblique सामान्यरूप | |||||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular* एकवचन |
plural अनेकवचन |
|||
| singular subject एकवचनी कर्ता |
ईश्वराचा īśvarāċā |
ईश्वराचे īśvarāċe |
ईश्वराची īśvarācī |
ईश्वराच्या īśvarācā |
ईश्वराचे, ईश्वराचं īśvarāċe, īśvarāċa |
ईश्वराची īśvarācī |
ईश्वराच्या īśvarācā | |
| plural subject अनेकवचनी कर्ता |
ईश्वरांचा īśvarānċā |
ईश्वरांचे īśvarānċe |
ईश्वरांची īśvarāñcī |
ईश्वरांच्या īśvarāncā |
ईश्वरांचे, ईश्वरांचं īśvarānċe, īśvarānċa |
ईश्वरांची īśvarāñcī |
ईश्वरांच्या īśvarāñcā | |
| * Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a). Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition. | ||||||||
References
- Molesworth, James Thomas (1857) “ईश्वर”, in A dictionary, Marathi and English, Bombay: Printed for government at the Bombay Education Society's Press
Nepali
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit ईश्वर (īśvara).
Pronunciation
- IPA(key): [isːor]
- Phonetic Devanagari: इस्सोर्
Noun
ईश्वर • (īśwar)
Sanskrit
Alternative forms
Alternative scripts
- ঈশ্বৰ (Assamese script)
- ᬈᬰ᭄ᬯᬭ (Balinese script)
- ঈশ্বর (Bengali script)
- 𑰃𑰫𑰿𑰪𑰨 (Bhaiksuki script)
- 𑀈𑀰𑁆𑀯𑀭 (Brahmi script)
- ဤၐွရ (Burmese script)
- ઈશ્વર (Gujarati script)
- ਈਸ਼੍ਵਰ (Gurmukhi script)
- 𑌈𑌶𑍍𑌵𑌰 (Grantha script)
- ꦇꦯ꧀ꦮꦫ (Javanese script)
- 𑂆𑂬𑂹𑂫𑂩 (Kaithi script)
- ಈಶ್ವರ (Kannada script)
- ឦឝ្វរ (Khmer script)
- ອີຨ຺ວຣ (Lao script)
- ഈശ്വര (Malayalam script)
- ᡳᡳᡧᠣᠸᠠᡵᠠ (Manchu script)
- 𑘃𑘫𑘿𑘪𑘨 (Modi script)
- ᠢᠢᠱᢦᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑦣𑧋𑧠𑧊𑧈 (Nandinagari script)
- 𑐃𑐱𑑂𑐰𑐬 (Newa script)
- ଈଶ୍ଵର (Odia script)
- ꢅꢯ꣄ꢮꢬ (Saurashtra script)
- 𑆆𑆯𑇀𑆮𑆫 (Sharada script)
- 𑖃𑖫𑖿𑖪𑖨 (Siddham script)
- ඊශ්වර (Sinhalese script)
- 𑩐𑩑𑩛𑩿 𑪙𑩾𑩼 (Soyombo script)
- 𑚃𑚧𑚶𑚦𑚤 (Takri script)
- ஈஶ்வர (Tamil script)
- ఈశ్వర (Telugu script)
- อีศฺวร (Thai script)
- ཨཱི་ཤྭ་ར (Tibetan script)
- 𑒄𑒬𑓂𑒫𑒩 (Tirhuta script)
- 𑨀𑨁𑨊𑨮𑩇𑨭𑨫 (Zanabazar Square script)
Etymology
From the root ईश् (īś, “to rule”) + वर (vará, “best”).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /iːɕ.ʋɐ.ɾɐ́/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /iːɕ.ʋɐ.ɾɐ/
Adjective
ईश्वर • (īśvará) stem
- able to do, capable of
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 11.23.2:
- बार्हस्पत्य स नास्त्य् अत्र साधुर् वै दुर्जनेरितैः ।
दुरुक्तैर् भिन्नम् आत्मानं यस् समाधातुम् ईश्वरः ॥- bārhaspatya sa nāsty atra sādhur vai durjaneritaiḥ.
duruktair bhinnam ātmānaṃ yas samādhātum īśvaraḥ. - O disciple of Bṛhaspati, there is no man in this world capable of composing his mind after it has been disturbed by the abusive words of a bad person.
- bārhaspatya sa nāsty atra sādhur vai durjaneritaiḥ.
- बार्हस्पत्य स नास्त्य् अत्र साधुर् वै दुर्जनेरितैः ।
- liable, exposed to
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | ईश्वरः (īśvaráḥ) | ईश्वरौ (īśvaraú) ईश्वरा¹ (īśvarā́¹) |
ईश्वराः (īśvarā́ḥ) ईश्वरासः¹ (īśvarā́saḥ¹) |
| accusative | ईश्वरम् (īśvarám) | ईश्वरौ (īśvaraú) ईश्वरा¹ (īśvarā́¹) |
ईश्वरान् (īśvarā́n) |
| instrumental | ईश्वरेण (īśvaréṇa) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वरैः (īśvaraíḥ) ईश्वरेभिः¹ (īśvarébhiḥ¹) |
| dative | ईश्वराय (īśvarā́ya) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वरेभ्यः (īśvarébhyaḥ) |
| ablative | ईश्वरात् (īśvarā́t) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वरेभ्यः (īśvarébhyaḥ) |
| genitive | ईश्वरस्य (īśvarásya) | ईश्वरयोः (īśvaráyoḥ) | ईश्वराणाम् (īśvarā́ṇām) |
| locative | ईश्वरे (īśvaré) | ईश्वरयोः (īśvaráyoḥ) | ईश्वरेषु (īśvaréṣu) |
| vocative | ईश्वर (ī́śvara) | ईश्वरौ (ī́śvarau) ईश्वरा¹ (ī́śvarā¹) |
ईश्वराः (ī́śvarāḥ) ईश्वरासः¹ (ī́śvarāsaḥ¹) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | ईश्वरा (īśvarā́) | ईश्वरे (īśvaré) | ईश्वराः (īśvarā́ḥ) |
| accusative | ईश्वराम् (īśvarā́m) | ईश्वरे (īśvaré) | ईश्वराः (īśvarā́ḥ) |
| instrumental | ईश्वरया (īśvaráyā) ईश्वरा¹ (īśvarā́¹) |
ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वराभिः (īśvarā́bhiḥ) |
| dative | ईश्वरायै (īśvarā́yai) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वराभ्यः (īśvarā́bhyaḥ) |
| ablative | ईश्वरायाः (īśvarā́yāḥ) ईश्वरायै² (īśvarā́yai²) |
ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वराभ्यः (īśvarā́bhyaḥ) |
| genitive | ईश्वरायाः (īśvarā́yāḥ) ईश्वरायै² (īśvarā́yai²) |
ईश्वरयोः (īśvaráyoḥ) | ईश्वराणाम् (īśvarā́ṇām) |
| locative | ईश्वरायाम् (īśvarā́yām) | ईश्वरयोः (īśvaráyoḥ) | ईश्वरासु (īśvarā́su) |
| vocative | ईश्वरे (ī́śvare) | ईश्वरे (ī́śvare) | ईश्वराः (ī́śvarāḥ) |
- ¹Vedic
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | ईश्वरी (īśvarī́) | ईश्वर्यौ (īśvaryaù) ईश्वरी¹ (īśvarī́¹) |
ईश्वर्यः (īśvaryàḥ) ईश्वरीः¹ (īśvarī́ḥ¹) |
| accusative | ईश्वरीम् (īśvarī́m) | ईश्वर्यौ (īśvaryaù) ईश्वरी¹ (īśvarī́¹) |
ईश्वरीः (īśvarī́ḥ) |
| instrumental | ईश्वर्या (īśvaryā́) | ईश्वरीभ्याम् (īśvarī́bhyām) | ईश्वरीभिः (īśvarī́bhiḥ) |
| dative | ईश्वर्यै (īśvaryaí) | ईश्वरीभ्याम् (īśvarī́bhyām) | ईश्वरीभ्यः (īśvarī́bhyaḥ) |
| ablative | ईश्वर्याः (īśvaryā́ḥ) ईश्वर्यै² (īśvaryaí²) |
ईश्वरीभ्याम् (īśvarī́bhyām) | ईश्वरीभ्यः (īśvarī́bhyaḥ) |
| genitive | ईश्वर्याः (īśvaryā́ḥ) ईश्वर्यै² (īśvaryaí²) |
ईश्वर्योः (īśvaryóḥ) | ईश्वरीणाम् (īśvarī́ṇām) |
| locative | ईश्वर्याम् (īśvaryā́m) | ईश्वर्योः (īśvaryóḥ) | ईश्वरीषु (īśvarī́ṣu) |
| vocative | ईश्वरि (ī́śvari) | ईश्वर्यौ (ī́śvaryau) ईश्वरी¹ (ī́śvarī¹) |
ईश्वर्यः (ī́śvaryaḥ) ईश्वरीः¹ (ī́śvarīḥ¹) |
- ¹Vedic
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | ईश्वरम् (īśvarám) | ईश्वरे (īśvaré) | ईश्वराणि (īśvarā́ṇi) ईश्वरा¹ (īśvarā́¹) |
| accusative | ईश्वरम् (īśvarám) | ईश्वरे (īśvaré) | ईश्वराणि (īśvarā́ṇi) ईश्वरा¹ (īśvarā́¹) |
| instrumental | ईश्वरेण (īśvaréṇa) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वरैः (īśvaraíḥ) ईश्वरेभिः¹ (īśvarébhiḥ¹) |
| dative | ईश्वराय (īśvarā́ya) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वरेभ्यः (īśvarébhyaḥ) |
| ablative | ईश्वरात् (īśvarā́t) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वरेभ्यः (īśvarébhyaḥ) |
| genitive | ईश्वरस्य (īśvarásya) | ईश्वरयोः (īśvaráyoḥ) | ईश्वराणाम् (īśvarā́ṇām) |
| locative | ईश्वरे (īśvaré) | ईश्वरयोः (īśvaráyoḥ) | ईश्वरेषु (īśvaréṣu) |
| vocative | ईश्वर (ī́śvara) | ईश्वरे (ī́śvare) | ईश्वराणि (ī́śvarāṇi) ईश्वरा¹ (ī́śvarā¹) |
- ¹Vedic
Noun
ईश्वर • (īśvará) stem, m
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | ईश्वरः (īśvaráḥ) | ईश्वरौ (īśvaraú) ईश्वरा¹ (īśvarā́¹) |
ईश्वराः (īśvarā́ḥ) ईश्वरासः¹ (īśvarā́saḥ¹) |
| accusative | ईश्वरम् (īśvarám) | ईश्वरौ (īśvaraú) ईश्वरा¹ (īśvarā́¹) |
ईश्वरान् (īśvarā́n) |
| instrumental | ईश्वरेण (īśvaréṇa) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वरैः (īśvaraíḥ) ईश्वरेभिः¹ (īśvarébhiḥ¹) |
| dative | ईश्वराय (īśvarā́ya) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वरेभ्यः (īśvarébhyaḥ) |
| ablative | ईश्वरात् (īśvarā́t) | ईश्वराभ्याम् (īśvarā́bhyām) | ईश्वरेभ्यः (īśvarébhyaḥ) |
| genitive | ईश्वरस्य (īśvarásya) | ईश्वरयोः (īśvaráyoḥ) | ईश्वराणाम् (īśvarā́ṇām) |
| locative | ईश्वरे (īśvaré) | ईश्वरयोः (īśvaráyoḥ) | ईश्वरेषु (īśvaréṣu) |
| vocative | ईश्वर (ī́śvara) | ईश्वरौ (ī́śvarau) ईश्वरा¹ (ī́śvarā¹) |
ईश्वराः (ī́śvarāḥ) ईश्वरासः¹ (ī́śvarāsaḥ¹) |
- ¹Vedic
Derived terms
Descendants
Descendants
- → Bengali: ঈশ্বর (iśśor)
- Prakrit: 𑀇𑀲𑁆𑀲𑀭 (issara)
- Punjabi: ਈੱਸਰ੍ (īssar)
- Old Marathi: 𑘃𑘭𑘿𑘪𑘨 (īsvara)
- → Gujarati: ઈશ્વર (īśvar)
- → Hindi: ईश्वर (īśvar)
- → Kannada: ಈಶ್ವರ (īśvara)
- → Khmer: ឦស្វរៈ (ʼeisvâréaʼ)
- → Lao: ອີສວນ (ʼī sūan)
- → Malayalam: ഈശ്വരൻ (īśvaraṉ)
- → Marathi: ईश्वर (īśvar)
- → Nepali: ईश्वर (īśwar)
- → Old Javanese: īśwara, śwara
- → Balinese: ᬰ᭄ᬯᬭ (suara)
- → Punjabi:
- → Sinhalese: ඊශ්වර (īśwara)
- → Tamil: ஈசுவரன் (īcuvaraṉ)
- → Telugu: ఈశ్వరి (īśvari), ఈశ్వరుడు (īśvaruḍu)
- → Thai: อิศวร (ì-sǔuan), พระอิศวร
- Urdu: ایشور (iśvar)
- → English: Ishvara (learned)