सवितृ
Sanskrit
Alternative forms
Alternative scripts
- সৱিতৃ (Assamese script)
- ᬲᬯᬶᬢᬺ (Balinese script)
- সবিতৃ (Bengali script)
- 𑰭𑰪𑰰𑰝𑰴 (Bhaiksuki script)
- 𑀲𑀯𑀺𑀢𑀾 (Brahmi script)
- သဝိတၖ (Burmese script)
- સવિતૃ (Gujarati script)
- ਸਵਿਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
- 𑌸𑌵𑌿𑌤𑍃 (Grantha script)
- ꦱꦮꦶꦠꦽ (Javanese script)
- 𑂮𑂫𑂱𑂞𑃂 (Kaithi script)
- ಸವಿತೃ (Kannada script)
- សវិត្ឫ (Khmer script)
- ສວິຕ຺ຣິ (Lao script)
- സവിതൃ (Malayalam script)
- ᠰᠠᠸᡳᢠᡵᡳ (Manchu script)
- 𑘭𑘪𑘱𑘝𑘵 (Modi script)
- ᠰᠠᠸᠢᢐᠷᠢ (Mongolian script)
- 𑧍𑧊𑧒𑦽𑧖 (Nandinagari script)
- 𑐳𑐰𑐶𑐟𑐺 (Newa script)
- ସଵିତୃ (Odia script)
- ꢱꢮꢶꢡꢺ (Saurashtra script)
- 𑆱𑆮𑆴𑆠𑆸 (Sharada script)
- 𑖭𑖪𑖰𑖝𑖴 (Siddham script)
- සවිතෘ (Sinhalese script)
- 𑪁𑩾𑩑𑩫𑩙 (Soyombo script)
- 𑚨𑚦𑚮𑚙 (Takri script)
- ஸவித்ரி (Tamil script)
- సవితృ (Telugu script)
- สวิตฺฤ (Thai script)
- ས་ཝི་ཏྲྀ (Tibetan script)
- 𑒮𑒫𑒱𑒞𑒵 (Tirhuta script)
- 𑨰𑨭𑨁𑨙𑨼𑨉 (Zanabazar Square script)
Etymology
From the full-grade of the root सू (sū, “to impel, to vivify”) + -तृ (-tṛ, agentive suffix).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /sɐ.ʋi.tŕ̩/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /s̪ɐ.ʋi.t̪r̩/
Noun
सवितृ • (savitṛ́) stem, m
- impeller, vivifier (epithet of Tvashtar)
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 3.55.19:
- दे॒वस्त्वष्टा॑ सवि॒ता वि॒श्वरू॑पः पु॒पोष॑ प्र॒जाः पु॑रु॒धा ज॑जान।
इ॒मा च॒ विश्वा॒ भुव॑नान्यस्य म॒हद्दे॒वाना॑मसुर॒त्वमेक॑म्॥- devástváṣṭā savitā́ viśvárūpaḥ pupóṣa prajā́ḥ purudhā́ jajāna.
imā́ ca víśvā bhúvanānyasya maháddevā́nāmasuratvámékam. - The divine Tvaṣṭā the impeller of all, the multiform, has begotten and nourished a numerous progeny, for all these worlds are of him; great and unequalled is the might of the gods.
- devástváṣṭā savitā́ viśvárūpaḥ pupóṣa prajā́ḥ purudhā́ jajāna.
- दे॒वस्त्वष्टा॑ सवि॒ता वि॒श्वरू॑पः पु॒पोष॑ प्र॒जाः पु॑रु॒धा ज॑जान।
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सविता (savitā́) | सवितारौ (savitā́rau) सवितारा¹ (savitā́rā¹) |
सवितारः (savitā́raḥ) |
| accusative | सवितारम् (savitā́ram) | सवितारौ (savitā́rau) सवितारा¹ (savitā́rā¹) |
सवितॄन् (savitṝ́n) |
| instrumental | सवित्रा (savitrā́) | सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām) | सवितृभिः (savitṛ́bhiḥ) |
| dative | सवित्रे (savitré) | सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām) | सवितृभ्यः (savitṛ́bhyaḥ) |
| ablative | सवितुः (savitúḥ) | सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām) | सवितृभ्यः (savitṛ́bhyaḥ) |
| genitive | सवितुः (savitúḥ) | सवित्रोः (savitróḥ) | सवितॄणाम् (savitṝṇā́m) |
| locative | सवितरि (savitári) | सवित्रोः (savitróḥ) | सवितृषु (savitṛ́ṣu) |
| vocative | सवितः (sávitaḥ) | सवितारौ (sávitārau) सवितारा¹ (sávitārā¹) |
सवितारः (sávitāraḥ) |
- ¹Vedic
Proper noun
सवितृ • (savitṛ́) stem, m
- "The Vivifier"; the name of a Vedic solar deity described as the personification of the divine, vivifying influence of the Sun
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 1.35.2:
- आ कृ॒ष्णेन॒ रज॑सा॒ वर्त॑मानो निवे॒शय॑न्न॒मृतं॒ मर्त्यं॑ च।
हि॒र॒ण्यये॑न सवि॒ता रथे॒ना दे॒वो या॑ति॒ भुव॑नानि॒ पश्य॑न्॥- ā́ kṛṣṇéna rájasā vártamāno niveśáyannamṛ́taṃ mártyaṃ ca.
hiraṇyáyena savitā́ ráthenā́ devó yāti bhúvanāni páśyan. - Revolving through the darkened firmament, arousing mortal and immortal, the divine Savitā travels in his golden chariot, beholding the worlds.
- ā́ kṛṣṇéna rájasā vártamāno niveśáyannamṛ́taṃ mártyaṃ ca.
- आ कृ॒ष्णेन॒ रज॑सा॒ वर्त॑मानो निवे॒शय॑न्न॒मृतं॒ मर्त्यं॑ च।
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सविता (savitā́) | सवितारौ (savitā́rau) सवितारा¹ (savitā́rā¹) |
सवितारः (savitā́raḥ) |
| accusative | सवितारम् (savitā́ram) | सवितारौ (savitā́rau) सवितारा¹ (savitā́rā¹) |
सवितॄन् (savitṝ́n) |
| instrumental | सवित्रा (savitrā́) | सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām) | सवितृभिः (savitṛ́bhiḥ) |
| dative | सवित्रे (savitré) | सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām) | सवितृभ्यः (savitṛ́bhyaḥ) |
| ablative | सवितुः (savitúḥ) | सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām) | सवितृभ्यः (savitṛ́bhyaḥ) |
| genitive | सवितुः (savitúḥ) | सवित्रोः (savitróḥ) | सवितॄणाम् (savitṝṇā́m) |
| locative | सवितरि (savitári) | सवित्रोः (savitróḥ) | सवितृषु (savitṛ́ṣu) |
| vocative | सवितः (sávitaḥ) | सवितारौ (sávitārau) सवितारा¹ (sávitārā¹) |
सवितारः (sávitāraḥ) |
- ¹Vedic
References
- Monier Williams (1899) “सवितृ”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1190.