सुख
Hindi
Etymology
Borrowed from Sanskrit सुख (sukha).
Pronunciation
- (Delhi) IPA(key): /sʊkʰ/
Noun
सुख • (sukh) m (Urdu spelling سکھ)
- happiness, pleasure, gratification
- सनातन मुक्ति पाने के लिए, जीवन के सुखों का त्याग करना पड़ेगा।
- sanātan mukti pāne ke lie, jīvan ke sukhõ kā tyāg karnā paṛegā.
- In order to attain eternal salvation, you must sacrifice the pleasures of life.
- comfort
- यह यात्रियों के सुख के लिए है।
- yah yātriyõ ke sukh ke lie hai.
- This is for the comfort of the passengers.
Declension
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | सुख sukh |
सुख sukh |
| oblique | सुख sukh |
सुखों sukhõ |
| vocative | सुख sukh |
सुखो sukho |
Synonyms
- (happiness): ख़ुशी (xuśī)
Derived terms
- सुखकर (sukhkar, “happy, pleasant, comforting”)
- सुखजनक (sukhjanak, “causing happiness or pleasure”)
- सुखजीवी (sukhjīvī, “easy-going”)
- सुखमृत्यु (sukhmŕtyu, “euthanasia”)
References
- Bahri, Hardev (1989) “सुख”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.
- Caturvedi, Mahendra, Bhola Nath Tiwari (1970) “सुख”, in A practical Hindi-English dictionary, Delhi: National Publishing House
Marathi
Etymology
Inherited from Old Marathi 𑘭𑘳𑘏 (sukha), from Sanskrit सुख (sukha).
Pronunciation
- IPA(key): /sukʰ/, [suːkʰ]
Noun
सुख • (sukh) n
- happiness, gratification, contentment, well-being
- सुख ह्या शब्दाची खरी व्याख्या शब्दांमध्ये मांडणे कठीण आहे।
- sukh hyā śabdācī kharī vyākhyā śabdāmmadhye māṇḍṇe kaṭhīṇ āhe.
- The true definition of happiness is difficult to describe in words.
Declension
| Declension of सुख (neut cons-stem) | |||
|---|---|---|---|
| direct singular |
सुख sukh | ||
| direct plural |
सुखे, सुखं sukhe, sukha | ||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन | ||
| nominative प्रथमा |
सुख sukh |
सुखे, सुखं sukhe, sukha | |
| oblique सामान्यरूप |
सुखा sukhā |
सुखां- sukhān- | |
| acc. / dative द्वितीया / चतुर्थी |
सुखाला sukhālā |
सुखांना sukhānnā | |
| ergative | सुखाने, सुखानं sukhāne, sukhāna |
सुखांनी sukhānnī | |
| instrumental | सुखाशी sukhāśī |
सुखांशी sukhānśī | |
| locative सप्तमी |
सुखात sukhāt |
सुखांत sukhāt | |
| vocative संबोधन |
सुखा sukhā |
सुखांनो sukhānno | |
| Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions. There is no space between the stem and the postposition. Locative Note: -त (-ta) is a postposition. | |||
| Genitive declension of सुख (neut cons-stem) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| masculine object पुल्लिंगी कर्म |
feminine object स्त्रीलिंगी कर्म |
neuter object नपुसकलिंगी कर्म |
oblique सामान्यरूप | |||||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular* एकवचन |
plural अनेकवचन |
|||
| singular subject एकवचनी कर्ता |
सुखाचा sukhāċā |
सुखाचे sukhāċe |
सुखाची sukhācī |
सुखाच्या sukhācā |
सुखाचे, सुखाचं sukhāċe, sukhāċa |
सुखाची sukhācī |
सुखाच्या sukhācā | |
| plural subject अनेकवचनी कर्ता |
सुखांचा sukhānċā |
सुखांचे sukhānċe |
सुखांची sukhāñcī |
सुखांच्या sukhāncā |
सुखांचे, सुखांचं sukhānċe, sukhānċa |
सुखांची sukhāñcī |
सुखांच्या sukhāñcā | |
| * Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a). Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition. | ||||||||
Synonyms
References
- Berntsen, Maxine (1982–1983) “सुख”, in A Basic Marathi-English Dictionary, New Delhi: American Institute of Indian Studies
Pali
Alternative forms
Alternative scripts
Adjective
सुख
- Devanagari script form of sukha (“agreeable”)
Declension
Declension table of "सुख" (masculine)
| Case \ Number | Singular | Plural |
|---|---|---|
| Nominative (first) | सुखो (sukho) | सुखा (sukhā) |
| Accusative (second) | सुखं (sukhaṃ) | सुखे (sukhe) |
| Instrumental (third) | सुखेन (sukhena) | सुखेहि (sukhehi) or सुखेभि (sukhebhi) |
| Dative (fourth) | सुखस्स (sukhassa) or सुखाय (sukhāya) or सुखत्थं (sukhatthaṃ) | सुखानं (sukhānaṃ) |
| Ablative (fifth) | सुखस्मा (sukhasmā) or सुखम्हा (sukhamhā) or सुखा (sukhā) | सुखेहि (sukhehi) or सुखेभि (sukhebhi) |
| Genitive (sixth) | सुखस्स (sukhassa) | सुखानं (sukhānaṃ) |
| Locative (seventh) | सुखस्मिं (sukhasmiṃ) or सुखम्हि (sukhamhi) or सुखे (sukhe) | सुखेसु (sukhesu) |
| Vocative (calling) | सुख (sukha) | सुखा (sukhā) |
Declension table of "सुख" (neuter)
| Case \ Number | Singular | Plural |
|---|---|---|
| Nominative (first) | सुखं (sukhaṃ) | सुखानि (sukhāni) |
| Accusative (second) | सुखं (sukhaṃ) | सुखानि (sukhāni) |
| Instrumental (third) | सुखेन (sukhena) | सुखेहि (sukhehi) or सुखेभि (sukhebhi) |
| Dative (fourth) | सुखस्स (sukhassa) or सुखाय (sukhāya) or सुखत्थं (sukhatthaṃ) | सुखानं (sukhānaṃ) |
| Ablative (fifth) | सुखस्मा (sukhasmā) or सुखम्हा (sukhamhā) or सुखा (sukhā) | सुखेहि (sukhehi) or सुखेभि (sukhebhi) |
| Genitive (sixth) | सुखस्स (sukhassa) | सुखानं (sukhānaṃ) |
| Locative (seventh) | सुखस्मिं (sukhasmiṃ) or सुखम्हि (sukhamhi) or सुखे (sukhe) | सुखेसु (sukhesu) |
| Vocative (calling) | सुख (sukha) | सुखानि (sukhāni) |
Noun
सुख n
- Devanagari script form of sukha (“happiness”)
Declension
Declension table of "सुख" (neuter)
| Case \ Number | Singular | Plural |
|---|---|---|
| Nominative (first) | सुखं (sukhaṃ) | सुखानि (sukhāni) |
| Accusative (second) | सुखं (sukhaṃ) | सुखानि (sukhāni) |
| Instrumental (third) | सुखेन (sukhena) | सुखेहि (sukhehi) or सुखेभि (sukhebhi) |
| Dative (fourth) | सुखस्स (sukhassa) or सुखाय (sukhāya) or सुखत्थं (sukhatthaṃ) | सुखानं (sukhānaṃ) |
| Ablative (fifth) | सुखस्मा (sukhasmā) or सुखम्हा (sukhamhā) or सुखा (sukhā) | सुखेहि (sukhehi) or सुखेभि (sukhebhi) |
| Genitive (sixth) | सुखस्स (sukhassa) | सुखानं (sukhānaṃ) |
| Locative (seventh) | सुखस्मिं (sukhasmiṃ) or सुखम्हि (sukhamhi) or सुखे (sukhe) | सुखेसु (sukhesu) |
| Vocative (calling) | सुख (sukha) | सुखानि (sukhāni) |
Sanskrit
Alternative forms
- शुख (śukha)
Alternative scripts
Alternative scripts
- সুখ (Assamese script)
- ᬲᬸᬔ (Balinese script)
- সুখ (Bengali script)
- 𑰭𑰲𑰏 (Bhaiksuki script)
- 𑀲𑀼𑀔 (Brahmi script)
- သုခ (Burmese script)
- સુખ (Gujarati script)
- ਸੁਖ (Gurmukhi script)
- 𑌸𑍁𑌖 (Grantha script)
- ꦱꦸꦑ (Javanese script)
- 𑂮𑂳𑂎 (Kaithi script)
- ಸುಖ (Kannada script)
- សុខ (Khmer script)
- ສຸຂ (Lao script)
- സുഖ (Malayalam script)
- ᠰᡠᡘᠠ (Manchu script)
- 𑘭𑘳𑘏 (Modi script)
- ᠰᠤᠻᠠ (Mongolian script)
- 𑧍𑧔𑦯 (Nandinagari script)
- 𑐳𑐸𑐏 (Newa script)
- ସୁଖ (Odia script)
- ꢱꢸꢓ (Saurashtra script)
- 𑆱𑆶𑆒 (Sharada script)
- 𑖭𑖲𑖏 (Siddham script)
- සුඛ (Sinhalese script)
- 𑪁𑩒𑩝 (Soyombo script)
- 𑚨𑚰𑚋 (Takri script)
- ஸுக² (Tamil script)
- సుఖ (Telugu script)
- สุข (Thai script)
- སུ་ཁ (Tibetan script)
- 𑒮𑒳𑒐 (Tirhuta script)
- 𑨰𑨃𑨌 (Zanabazar Square script)
Etymology
Etymology tree
Said to be from सु- (su-) + ख (kha), and to mean originally "having a good axle-hole"; but the sense "pleasant, etc." possibly reborrowed from a Prakrit form of earlier सुस्थ (sustha), from सु- (su-) + स्थ (stha); compare दुःख (duḥkha).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /su.kʰɐ́/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /s̪u.kʰɐ/
Adjective
सु॒ख • (sukhá) stem
- running swiftly or easily (only applied to cars or chariots, superlative सुखतम (sukhá-tama)), easy
- pleasant (rarely with this meaning in Vedas), agreeable, gentle, mild (comparative सुखतर (sukhá-tará))
- comfortable, happy, prosperous (सुखिन् (sukhin))
- virtuous, pious
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सुखः (sukháḥ) | सुखौ (sukhaú) सुखा¹ (sukhā́¹) |
सुखाः (sukhā́ḥ) सुखासः¹ (sukhā́saḥ¹) |
| accusative | सुखम् (sukhám) | सुखौ (sukhaú) सुखा¹ (sukhā́¹) |
सुखान् (sukhā́n) |
| instrumental | सुखेन (sukhéna) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखैः (sukhaíḥ) सुखेभिः¹ (sukhébhiḥ¹) |
| dative | सुखाय (sukhā́ya) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखेभ्यः (sukhébhyaḥ) |
| ablative | सुखात् (sukhā́t) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखेभ्यः (sukhébhyaḥ) |
| genitive | सुखस्य (sukhásya) | सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखानाम् (sukhā́nām) |
| locative | सुखे (sukhé) | सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखेषु (sukhéṣu) |
| vocative | सुख (súkha) | सुखौ (súkhau) सुखा¹ (súkhā¹) |
सुखाः (súkhāḥ) सुखासः¹ (súkhāsaḥ¹) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सुखा (sukhā́) | सुखे (sukhé) | सुखाः (sukhā́ḥ) |
| accusative | सुखाम् (sukhā́m) | सुखे (sukhé) | सुखाः (sukhā́ḥ) |
| instrumental | सुखया (sukháyā) सुखा¹ (sukhā́¹) |
सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखाभिः (sukhā́bhiḥ) |
| dative | सुखायै (sukhā́yai) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखाभ्यः (sukhā́bhyaḥ) |
| ablative | सुखायाः (sukhā́yāḥ) सुखायै² (sukhā́yai²) |
सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखाभ्यः (sukhā́bhyaḥ) |
| genitive | सुखायाः (sukhā́yāḥ) सुखायै² (sukhā́yai²) |
सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखानाम् (sukhā́nām) |
| locative | सुखायाम् (sukhā́yām) | सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखासु (sukhā́su) |
| vocative | सुखे (súkhe) | सुखे (súkhe) | सुखाः (súkhāḥ) |
- ¹Vedic
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सुखम् (sukhám) | सुखे (sukhé) | सुखानि (sukhā́ni) सुखा¹ (sukhā́¹) |
| accusative | सुखम् (sukhám) | सुखे (sukhé) | सुखानि (sukhā́ni) सुखा¹ (sukhā́¹) |
| instrumental | सुखेन (sukhéna) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखैः (sukhaíḥ) सुखेभिः¹ (sukhébhiḥ¹) |
| dative | सुखाय (sukhā́ya) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखेभ्यः (sukhébhyaḥ) |
| ablative | सुखात् (sukhā́t) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखेभ्यः (sukhébhyaḥ) |
| genitive | सुखस्य (sukhásya) | सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखानाम् (sukhā́nām) |
| locative | सुखे (sukhé) | सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखेषु (sukhéṣu) |
| vocative | सुख (súkha) | सुखे (súkhe) | सुखानि (súkhāni) सुखा¹ (súkhā¹) |
- ¹Vedic
Noun
सु॒ख • (sukhá) stem, m
- name of a man
- a kind of military array, compare दण्ड (daṇḍa)
- (music) a particular mūrchanā
- name of the city of Varuṇa
- name of one of the 9 śaktis of Shiva
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सुखः (sukháḥ) | सुखौ (sukhaú) सुखा¹ (sukhā́¹) |
सुखाः (sukhā́ḥ) सुखासः¹ (sukhā́saḥ¹) |
| accusative | सुखम् (sukhám) | सुखौ (sukhaú) सुखा¹ (sukhā́¹) |
सुखान् (sukhā́n) |
| instrumental | सुखेन (sukhéna) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखैः (sukhaíḥ) सुखेभिः¹ (sukhébhiḥ¹) |
| dative | सुखाय (sukhā́ya) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखेभ्यः (sukhébhyaḥ) |
| ablative | सुखात् (sukhā́t) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखेभ्यः (sukhébhyaḥ) |
| genitive | सुखस्य (sukhásya) | सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखानाम् (sukhā́nām) |
| locative | सुखे (sukhé) | सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखेषु (sukhéṣu) |
| vocative | सुख (súkha) | सुखौ (súkhau) सुखा¹ (súkhā¹) |
सुखाः (súkhāḥ) सुखासः¹ (súkhāsaḥ¹) |
- ¹Vedic
Noun
सु॒ख • (sukhá) stem, n
- ease, easiness
- comfort
- prosperity
- pleasure
- happiness (in m personified as a child of Dharma and Siddhi)
- joy, delight in (+locative)
- sukham-√kṛ — to give pleasure
- महता सुखेन
- mahatā sukhena
- with great pleasure
- the sky, heaven, atmosphere
- water
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सुखम् (sukhám) | सुखे (sukhé) | सुखानि (sukhā́ni) सुखा¹ (sukhā́¹) |
| accusative | सुखम् (sukhám) | सुखे (sukhé) | सुखानि (sukhā́ni) सुखा¹ (sukhā́¹) |
| instrumental | सुखेन (sukhéna) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखैः (sukhaíḥ) सुखेभिः¹ (sukhébhiḥ¹) |
| dative | सुखाय (sukhā́ya) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखेभ्यः (sukhébhyaḥ) |
| ablative | सुखात् (sukhā́t) | सुखाभ्याम् (sukhā́bhyām) | सुखेभ्यः (sukhébhyaḥ) |
| genitive | सुखस्य (sukhásya) | सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखानाम् (sukhā́nām) |
| locative | सुखे (sukhé) | सुखयोः (sukháyoḥ) | सुखेषु (sukhéṣu) |
| vocative | सुख (súkha) | सुखे (súkhe) | सुखानि (súkhāni) सुखा¹ (súkhā¹) |
- ¹Vedic
Descendants
- Borrowed terms
References
- Monier Williams (1899) “सुख”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1220, column 3.
- Mayrhofer, Manfred (1992) “khá-”, in Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan][1] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 442