स्वप्न
Hindi
Etymology
Borrowed from Sanskrit स्वप्न (svapna).
Pronunciation
- (Delhi) IPA(key): /sʋə.pən/, [sʋɐ.pɐ̃n], /sʋəp.nᵊ/, [sʋɐp.nᵊ], /sʋəpn/, [sʋɐpn]
Noun
स्वप्न • (svapn) m (Urdu spelling سوپن)
Declension
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | स्वप्न svapn |
स्वप्न svapn |
| oblique | स्वप्न svapn |
स्वप्नों svapnõ |
| vocative | स्वप्न svapn |
स्वप्नो svapno |
Synonyms
Derived terms
- स्वप्न देखना (svapn dekhnā)
Marathi
Etymology
Borrowed from Sanskrit स्वप्न (svapna).
Pronunciation
- IPA(key): /sʋəp.nə/
Noun
स्वप्न • (svapna) n
- dream
- Synonym: सपान (sapān) (dialectal)
Declension
| Declension of स्वप्न (neut cons-stem) | |||
|---|---|---|---|
| direct singular |
स्वप्न svapna | ||
| direct plural |
स्वप्ने, स्वप्नं svapne, svapna | ||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन | ||
| nominative प्रथमा |
स्वप्न svapna |
स्वप्ने, स्वप्नं svapne, svapna | |
| oblique सामान्यरूप |
स्वप्ना svapnā |
स्वप्नां- svapnān- | |
| acc. / dative द्वितीया / चतुर्थी |
स्वप्नाला svapnālā |
स्वप्नांना svapnānnā | |
| ergative | स्वप्नाने, स्वप्नानं svapnāne, svapnāna |
स्वप्नांनी svapnānnī | |
| instrumental | स्वप्नाशी svapnāśī |
स्वप्नांशी svapnānśī | |
| locative सप्तमी |
स्वप्नात svapnāt |
स्वप्नांत svapnāt | |
| vocative संबोधन |
स्वप्ना svapnā |
स्वप्नांनो svapnānno | |
| Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions. There is no space between the stem and the postposition. Locative Note: -त (-ta) is a postposition. | |||
| Genitive declension of स्वप्न (neut cons-stem) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| masculine object पुल्लिंगी कर्म |
feminine object स्त्रीलिंगी कर्म |
neuter object नपुसकलिंगी कर्म |
oblique सामान्यरूप | |||||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular* एकवचन |
plural अनेकवचन |
|||
| singular subject एकवचनी कर्ता |
स्वप्नाचा svapnāċā |
स्वप्नाचे svapnāċe |
स्वप्नाची svapnācī |
स्वप्नाच्या svapnācā |
स्वप्नाचे, स्वप्नाचं svapnāċe, svapnāċa |
स्वप्नाची svapnācī |
स्वप्नाच्या svapnācā | |
| plural subject अनेकवचनी कर्ता |
स्वप्नांचा svapnānċā |
स्वप्नांचे svapnānċe |
स्वप्नांची svapnāñcī |
स्वप्नांच्या svapnāncā |
स्वप्नांचे, स्वप्नांचं svapnānċe, svapnānċa |
स्वप्नांची svapnāñcī |
स्वप्नांच्या svapnāñcā | |
| * Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a). Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition. | ||||||||
References
- Berntsen, Maxine (1982–1983) “स्वप्न”, in A Basic Marathi-English Dictionary, New Delhi: American Institute of Indian Studies
Sanskrit
Alternative forms
Alternative scripts
- স্বপ্ন (Assamese script)
- ᬲ᭄ᬯᬧ᭄ᬦ (Balinese script)
- স্বপ্ন (Bengali script)
- 𑰭𑰿𑰪𑰢𑰿𑰡 (Bhaiksuki script)
- 𑀲𑁆𑀯𑀧𑁆𑀦 (Brahmi script)
- သွပ္န (Burmese script)
- સ્વપ્ન (Gujarati script)
- ਸ੍ਵਪ੍ਨ (Gurmukhi script)
- 𑌸𑍍𑌵𑌪𑍍𑌨 (Grantha script)
- ꦱ꧀ꦮꦥ꧀ꦤ (Javanese script)
- 𑂮𑂹𑂫𑂣𑂹𑂢 (Kaithi script)
- ಸ್ವಪ್ನ (Kannada script)
- ស្វប្ន (Khmer script)
- ສ຺ວປ຺ນ (Lao script)
- സ്വപ്ന (Malayalam script)
- ᠰᠣᠸᠠᢒᠨᠠ (Manchu script)
- 𑘭𑘿𑘪𑘢𑘿𑘡 (Modi script)
- ᠰᢦᢒᠨᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑧍𑧠𑧊𑧂𑧠𑧁 (Nandinagari script)
- 𑐳𑑂𑐰𑐥𑑂𑐣 (Newa script)
- ସ୍ଵପ୍ନ (Odia script)
- ꢱ꣄ꢮꢦ꣄ꢥ (Saurashtra script)
- 𑆱𑇀𑆮𑆥𑇀𑆤 (Sharada script)
- 𑖭𑖿𑖪𑖢𑖿𑖡 (Siddham script)
- ස්වප්න (Sinhalese script)
- 𑪁 𑪙𑩾𑩰 𑪙𑩯 (Soyombo script)
- 𑚨𑚶𑚦𑚞𑚶𑚝 (Takri script)
- ஸ்வப்ந (Tamil script)
- స్వప్న (Telugu script)
- สฺวปฺน (Thai script)
- སྭ་པྣ (Tibetan script)
- 𑒮𑓂𑒫𑒣𑓂𑒢 (Tirhuta script)
- 𑨰𑩇𑨭𑨞𑩇𑨝 (Zanabazar Square script)
Etymology
Etymology tree
From Proto-Indo-Iranian *swápnas (“sleep, dream”), from Proto-Indo-European *swépnos (“sleep, dream”), from *swep- (“to sleep”).
Cognate with Avestan 𐬓𐬀𐬟𐬥𐬀 (xᵛafna), Latin somnus, sopor, Ancient Greek ὕπνος (húpnos), Lithuanian sapnas, Persian خواب (xvâb, “dream”), Old Church Slavonic сънъ (sŭnŭ), Old English swefn (whence English sweven).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /sʋɐ́p.nɐ/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /s̪ʋɐp.n̪ɐ/
Noun
स्वप्न • (svápna) stem, m
- sleep, sleeping
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 2.28.10:
- यो मे॑ राज॒न्युज्यो॑ वा॒ सखा॑ वा॒ स्वप्ने॑ भ॒यं भी॒रवे॒ मह्य॒माह॑।
स्ते॒नो वा॒ यो दिप्स॑ति नो॒ वृको॑ वा॒ त्वं तस्मा॑द्वरुण पाह्य॒स्मान्॥- yó me rājanyújyo vā sákhā vā svápne bhayáṃ bhīráve máhyamā́ha.
stenó vā yó dípsati no vṛ́ko vā tváṃ tásmādvaruṇa pāhyasmā́n. - Protect us, Varuṇa, against every peril which a kinsman or a friend threatens me with alarmed in sleep; or from a thief or a wolf that attempts to destroy us.
- yó me rājanyújyo vā sákhā vā svápne bhayáṃ bhīráve máhyamā́ha.
- यो मे॑ राज॒न्युज्यो॑ वा॒ सखा॑ वा॒ स्वप्ने॑ भ॒यं भी॒रवे॒ मह्य॒माह॑।
- dream, dreaming
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 7.86.6:
- न स स्वो दक्षो॑ वरुण॒ ध्रुतिः॒ सा सुरा॑ म॒न्युर्वि॒भीद॑को॒ अचि॑त्तिः।
अस्ति॒ ज्याया॒न्कनी॑यस उपा॒रे स्वप्न॑श्च॒नेदनृ॑तस्य प्रयो॒ता॥- ná sá svó dákṣo varuṇa dhrútiḥ sā́ súrā manyúrvibhī́dako ácittiḥ.
ásti jyā́yānkánīyasa upāré svápnaścanédánṛtasya prayotā́. - It is not our own choice, Varuṇa, not our condition, that is the cause of our sinning; it is that which isintoxication, wrath, gambling, ignorance; there is a senior in the proximity of the junior; even a dream is aprovocation to sin.
- ná sá svó dákṣo varuṇa dhrútiḥ sā́ súrā manyúrvibhī́dako ácittiḥ.
- न स स्वो दक्षो॑ वरुण॒ ध्रुतिः॒ सा सुरा॑ म॒न्युर्वि॒भीद॑को॒ अचि॑त्तिः।
- sleepiness, drowsiness
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | स्वप्नः (svápnaḥ) | स्वप्नौ (svápnau) स्वप्ना¹ (svápnā¹) |
स्वप्नाः (svápnāḥ) स्वप्नासः¹ (svápnāsaḥ¹) |
| accusative | स्वप्नम् (svápnam) | स्वप्नौ (svápnau) स्वप्ना¹ (svápnā¹) |
स्वप्नान् (svápnān) |
| instrumental | स्वप्नेन (svápnena) | स्वप्नाभ्याम् (svápnābhyām) | स्वप्नैः (svápnaiḥ) स्वप्नेभिः¹ (svápnebhiḥ¹) |
| dative | स्वप्नाय (svápnāya) | स्वप्नाभ्याम् (svápnābhyām) | स्वप्नेभ्यः (svápnebhyaḥ) |
| ablative | स्वप्नात् (svápnāt) | स्वप्नाभ्याम् (svápnābhyām) | स्वप्नेभ्यः (svápnebhyaḥ) |
| genitive | स्वप्नस्य (svápnasya) | स्वप्नयोः (svápnayoḥ) | स्वप्नानाम् (svápnānām) |
| locative | स्वप्ने (svápne) | स्वप्नयोः (svápnayoḥ) | स्वप्नेषु (svápneṣu) |
| vocative | स्वप्न (svápna) | स्वप्नौ (svápnau) स्वप्ना¹ (svápnā¹) |
स्वप्नाः (svápnāḥ) स्वप्नासः¹ (svápnāsaḥ¹) |
- ¹Vedic
Derived terms
- दुःस्वप्न (duḥsvápna)
Descendants
- → Early Assamese: স্বপন (sbopono)
- → Assamese: সপোন (xopün)
- → Odia: ସ୍ଵପ୍ନ (svapna), ସପ୍ନ (sapna)
- → Marathi: स्वप्न (svapna)
- → Bengali: স্বপ্ন (śopno)
- → Pali: soppa
- → Paisaci Prakrit:
- → Punjabi: ਸੁਪਨਾ (supnā), ਸੁਫਨਾ (suphnā)
- → Sauraseni Prakrit:
- → Hindi: स्वप्न (svapna)
- → Maithili: 𑒮𑒣𑒢𑒰 (sapanā)
- → Kannada: ಸ್ವಪ್ನ (svapna)
- → Malayalam: സ്വപ്നം (svapnaṁ)
- → Tamil: சொப்பனம் (coppaṉam)
- → Telugu: స్వప్నము (svapnamu)
References
- Monier Williams (1899) “स्वप्न”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1280/3.
- Mayrhofer, Manfred (1996) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan][1] (in German), volume 2, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 791