ဆေး

Burmese

Pronunciation

  • IPA(key): /sʰé/
  • Romanization: MLCTS: hce: • ALA-LC: cheʺ • BGN/PCGN: hse: • Okell: hseì
  • Audio:(file)

Etymology 1

From Proto-Lolo-Burmese *tsəj² (to wash), from Proto-Tibeto-Burman *tsəj (idem); cognate with Akha [script needed] (tshì, to idem). Said Tibeto-Burman root may be related to Proto-Sino-Tibetan *m/b-s(y)il ~ *m/b-syal (to wash, bathe), the latter whence Old Chinese (OC *sɯːlʔ, *sɯːnʔ, “to wash”) (STEDT).

Verb

ဆေး • (hce:)

  1. to wash (clean with water or other fluid)
  2. to temper, anneal
Derived terms
  • ကပ်ဆေး (kaphce:)
  • စစ်ဆေး (cachce:)
  • ဆေးကြော (hce:krau:)
  • ဆေးဖော်ကြောဖက်မလုပ် (hce:hpau-krau:hpakma.lup)
  • ဇာတာဆေး (jatahce:)
  • ဓားမဆေးကျ (dha:ma.hce:kya.)
  • ပျားစားလက်ဆေး (pya:ca:lakhce:)
  • ပလ္လင်ဆေးမိုး (pallanghce:mui:)
  • ဖြည်းဖြည်းဆေးဆေး (hprany:hprany:hce:hce:)
  • မီးဆေး (mi:hce:)
  • ရေဆေးငါး (rehce:nga:)
  • သင်္ကြန်လက်ဆေးမိုး (sangkranlakhce:mui:)
  • အေးဆေး (e:hce:)
  • အေးအေးဆေးဆေး (e:e:hce:hce:)
  • ဦးနှောက်ဆေး (u:hnaukhce:)

Etymology 2

From Proto-Sino-Tibetan *r-tsəj (medicine; juice; paint). Compare Nuosu (cy) (as in ꁬꋌ (bbut cy)), Lolopo naxcir (medicine), Naxi cher'ee (medicine), Tibetan རྩི (rtsi), Old Chinese (OC *sʰiɡ, “lacquer, paint”).

Noun

ဆေး • (hce:) (classifier မည် or လုံး)

  1. medicine (substance which promotes healing)
    Synonym: ဩသဓ (au:sa.dha.)
  2. tobacco
  3. potion, philtre
  4. poison
  5. paint, dye (substance which adds color)
  6. narcotic drug
  7. (slang) trouble, annoyance
  8. (slang) pain in the ass, toxic person
Derived terms
  • ကျန်းမာရေးဆေးလက်မှတ် (kyan:mare:hce:lakhmat)
  • ကြွေဆေး (krwehce:)
  • ကြေးချွတ်ဆေး (kre:hkywathce:)
  • ကာကွယ်ဆေး (ka-kwaihce:)
  • ကာကွယ်ဆေးထိုး (ka-kwaihce:htui:)
  • ချွဲယိုင်ဆေး (hkywai:yuinghce:)
  • ချုပ်ဆေး (hkyuphce:)
  • ခြင်ဆေး (hkranghce:)
  • ခွက်ချင်းပြီးဆေး (hkwakhkyang:pri:hce:)
  • ငန်းဆေး (ngan:hce:)
  • စားဆေး (ca:hce:)
  • စိတ်ကြွဆေး (citkrwa.hce:)
  • ဆံပင်ဆိုးဆေး (hcampanghcui:hce:)
  • ဆိုးဆေး (hcui:hce:)
  • ဆီဆေး (hcihce:)
  • ဆူဆေး (hcuhce:)
  • ဆေးကင်ပိမ့် (hce:kangpim.)
  • ဆေးကတ်ကြေး (hce:katkre:)
  • ဆေးကျ (hce:kya.)
  • ဆေးကြမ်း (hce:kram:)
  • ဆေးကု (hce:ku.)
  • ဆေးကုလားမ (hce:ku.la:ma.)
  • ဆေးခတ် (hce:hkat)
  • ဆေးခန်း (hce:hkan:)
  • ဆေးချက် (hce:hkyak)
  • ဆေးချေး (hce:hkye:)
  • ဆေးခြောက် (hce:hkrauk)
  • ဆေးခွင့် (hce:hkwang.)
  • ဆေးခါးကြီး (hce:hka:kri:)
  • ဆေးဂန္ဒမာ (hce:ganda.ma)
  • ဆေးဂဠုန် (hce:ga.lun)
  • ဆေးစစ် (hce:cac)
  • ဆေးစပ် (hce:cap)
  • ဆေးစွဲ (hce:cwai:)
  • ဆေးစာ (hce:ca)
  • ဆေးဆရာ (hce:hca.ra)
  • ဆေးဆိုး (hce:hcui:)
  • ဆေးဆိုးပန်းရိုက် (hce:hcui:pan:ruik)
  • ဆေးဆိုင် (hce:hcuing)
  • ဆေးဆုံး (hce:hcum:)
  • ဆေးညွှန်း (hce:hnywan:)
  • ဆေးတံ (hce:tam)
  • ဆေးတစ်လုံး (hce:taclum:)
  • ဆေးတပ် (hce:tap)
  • ဆေးတဘက် (hce:ta.bhak)
  • ဆေးတွေ့ (hce:twe.)
  • ဆေးတိုး (hce:tui:)
  • ဆေးတို့ဖတ် (hce:tui.hpat)
  • ဆေးတိုက် (hce:tuik)
  • ဆေးတောင့် (hce:taung.)
  • ဆေးထ (hce:hta.)
  • ဆေးထမင်းချိုး (hce:hta.mang:hkyui:)
  • ဆေးထိုး (hce:htui:)
  • ဆေးထိုးပြွတ် (hce:htui:prwat)
  • ဆေးထိုးအပ် (hce:htui:ap)
  • ဆေးဒန်း (hce:dan:)
  • ဆေးဒန်းနီ (hce:dan:ni)
  • ဆေးပြင်းလိပ် (hce:prang:lip)
  • ဆေးပြား (hce:pra:)
  • ဆေးပုလဲ (hce:pu.lai:)
  • ဆေးပေးမီးယူ (hce:pe:mi:yu)
  • ဆေးပေါ့လိပ် (hce:pau.lip)
  • ဆေးပဲစိတ် (hce:pai:cit)
  • ဆေးဖက်ဝင် (hce:hpak-wang)
  • ဆေးဖိုးဝါးခ (hce:hpui:wa:hka.)
  • ဆေးဖော် (hce:hpau)
  • ဆေးဖော်ဝါးဖက် (hce:hpauwa:hpak)
  • ဆေးမင်ရည် (hce:mang-rany)
  • ဆေးမတိုး (hce:ma.tui:)
  • ဆေးမန်ကျည်း (hce:mankyany:)
  • ဆေးမြွေပါ (hce:mrwepa)
  • ဆေးမြီးတို (hce:mri:tui)
  • ဆေးမှုန့် (hce:hmun.)
  • ဆေးမှူး (hce:hmu:)
  • ဆေးမိ (hce:mi.)
  • ဆေးမီ (hce:mi)
  • ဆေးယဉ် (hce:yany)
  • ဆေးရင်း (hce:rang:)
  • ဆေးရည် (hce:rany)
  • ဆေးရွက်ကြီး (hce:rwakkri:)
  • ဆေးရိုး (hce:rui:)
  • ဆေးရုံ (hce:rum)
  • ဆေးရုံအုပ် (hce:rum-up)
  • ဆေးရေးပန်းချီ (hce:re:pan:hkyi)
  • ဆေးလက်မှတ် (hce:lakhmat)
  • ဆေးလိပ် (hce:lip)
  • ဆေးလိပ်ခုံ (hce:liphkum)
  • ဆေးလိုက် (hce:luik)
  • ဆေးလုံး (hce:lum:)
  • ဆေးဝါး (hce:wa:)
  • ဆေးသကြား (hce:sa.kra:)
  • ဆေးသား (hce:sa:)
  • ဆေးသုဉ်း (hce:suny:)
  • ဆေးသေပေါက် (hce:sepauk)
  • ဆေးအိပ် (hce:ip)
  • ဆေးအိုး (hce:ui:)
  • ဆေးအိုးပုတ် (hce:ui:put)
  • ဆေးအုံ (hce:um)
  • တန်ဆေး (tanhce:)
  • တိရစ္ဆာန်ဆေးကုသရေးဆရာဝန် (ti.rachcanhce:ku.sa.re:hca.rawan)
  • တိရစ္ဆာန်ဆေးပညာ (ti.rachcanhce:pa.nya)
  • တေဆေး (tehce:)
  • ထိုးဆေး (htui:hce:)
  • ထုံဆေး (htumhce:)
  • ဒဏ်ကျေဆေး (dankyehce:)
  • နီပါးဆေး (nipa:hce:)
  • ပြီးဆေး (pri:hce:)
  • ပြုတ်ဆေး (pruthce:)
  • ပိုးသတ်ဆေး (pui:sathce:)
  • ဖြေဆေး (hprehce:)
  • မျက်ချစ်ဆေး (myakhkyachce:)
  • မျက်နှာပွင့်ဆေး (myakhna-pwang.hce:)
  • မြစ်ချင်းပြီးဆေး (mrachkyang:pri:hce:)
  • မြစ်ဖြတ်ဆေး (mrachprathce:)
  • မြေဆေး (mrehce:)
  • မွဲဆေးဖော် (mwai:hce:hpau)
  • မှုတ်ဆေး (hmuthce:)
  • မီးမကင်ဆေး (mi:ma.kanghce:)
  • မုဆိုးကျော်ဆေး (mu.hcui:kyauhce:)
  • မူးယစ်ဆေးဝါး (mu:yachce:wa:)
  • မေ့ဆေး (me.hce:)
  • ရှူဆေး (hruhce:)
  • ရှောက်သီးဆေးပြား (hrauksi:hce:pra:)
  • ရေဆေး (rehce:)
  • ရောင်ဖြူဆေး (raunghpruhce:)
  • ရဲဆေးတင် (rai:hce:tang)
  • လက်ဆေးခွက် (lakhce:hkwak)
  • လက်ဆေးရေ (lakhce:re)
  • လျှာပွတ်ဆေး (hlya-pwathce:)
  • လိမ်းဆေး (lim:hce:)
  • လူးဆေး (lu:hce:)
  • လေဆေး (lehce:)
  • လောင်းဆေး (laung:hce:)
  • ဝမ်းနုတ်ဆေး (wam:nuthce:)
  • သက်စောင့်ဆေး (sakcaung.hce:)
  • သင်္ဘောဆေး (sangbhau:hce:)
  • သွားတိုက်ဆေး (swa:tuikhce:)
  • သွေးဆေး (swe:hce:)
  • သုတ်ဆေး (suthce:)
  • သောက်ဆေး (saukhce:)
  • အကြောဆေး (a.krau:hce:)
  • အခံဆေး (a.hkamhce:)
  • အညှော်ခံဆေး (a.hnyauhkamhce:)
  • အတွင်းဆေး (a.twang:hce:)
  • အနုဆေး (a.nu.hce:)
  • အန်ဆေး (anhce:)
  • အဖျားဖြတ်ဆေး (a.hpya:hprathce:)
  • အသားဆေး (a.sa:hce:)
  • အသားထိုးဆေး (a.sa:htui:hce:)
  • အားဆေး (a:hce:)
  • အားတိုးဆေး (a:tui:hce:)
  • အိပ်ဆေး (iphce:)
  • အိမ်သုံးဆေး (imsum:hce:)
  • အုပ်ဆေး (uphce:)

Further reading