-შა

• -შე (-şe) — west of Atina, Ortaalan, Arkabi, for case markers only

Compare Mingrelian -იშა (-iša).

-შა • (-şa) (Latin spelling -şa)

1. (Jigetore, Vizha, Artasheni) ambidirective case marker
   1. (lative)

      ბერე მცხადარი ჯელოხუნაჲ დო დულჲაშა ულუნ.

      bere mʒxadari celoxunay do dulyaşa ulun.

      S/He sits the child on a wooden stool and goes to work.

   2. (ablative)

      სო-ხენშა მელენკალენი ოხორეფე აზინ.

      so-xenşa melenǩaleni oxorepe azin.

      He can see the houses on the other side from where he is sitting.

2. (Vitse, Khopa, Chkhala) lative case marker

   დუღრენიქ აღნე ნა-ეხთუ ჩაჲი მეშოქაჩუ დო ნანაქ ჰანდღა ჰეჲა მოწკუშა ულუნ.

   duğrenik ağne na-extu çayi meşokaçu do nanak handğa heya moǯǩuşa ulun.

   The newly grown tea is covered with blackberries, and my mother is going to clear it.

3. (postposition that is added to nouns or adverbs) till, untill

   Synonyms: შუკუ (şuǩu), შაქის (şakis)

   წულუ ნუსა სერიშა კორეცხუჲ.

   ǯulu nusa serişa ǩoreʒxuy.

   The young bride wails until nightfall.

4. (Atina, Vizha, Artasheni, Vitse) (derives adverbs from imperfective forms of verbs) while, when

   Synonyms: შქულ (şkul), -ში (-şi)

   მანდრეში ნეკნა წულუ ეჲ. ფუჯი ამიტა-გამიტაშა კოშკინჭარქენ.

   mandreşi neǩna ǯulu ey. puci amiťa-gamiťaşa ǩoşǩinç̌arken.

   They made the barn door too small. The cow gets stuck when she goes in and out.

5. (Vizha) (derives adverbs from imperfective forms of verbs, with perfective optative mood + -შა (-şa) + perfective optative mood) as

   ორე მერწი, ორე იმორდაშა იმორდა ჯინდრაწენ.

   ore merǯi, ore imordaşa imorda cindraǯen.

   The stem of the squash plant bends as the squash fruit grows.

6. (derives adverbs from verbs) untill, by the time

   Synonym: შაქის (şakis)

   1. (Atina, Vizha, Artasheni, Vitse, with imperfective forms of verbs)

      მჯორა დოლილუშა მოლენკალე ქოდოფხედი. მელენკალე ბისეჲირი.

      mcora doliluşa molenǩale kodopxedi. melenǩale biseyiri.

      I sat on this side until sunset. I watched the opposite side.

   2. (Arkabi, Khopa, Chkhala, with perfective forms of verbs)

      ფუჯიქ წუკალითენ ნა-იხენენ გუბერი გჲარი ჰექ დოლიფხორს დო მჟა მუზდამტაშა გეიფხორს

      pucik ǯuǩaliten na-ixenen guberi gyari hek dolipxors do mja muzdamťaşa geipxors

      The cow eats the food prepared in the pot there (inside the pot) and continues eating until it is milked.

7. (derives adverbs from verbs, with ვარ (var) + conjugated verb + -შა (-şa)) without

   Synonym: შაქის (şakis)

   1. (ვარ (var) + perfective + -შა (-şa))

      Synonym: პრი (p̌ri)

      ამეტიში ბიჭი ოხოჲიზ ნა-ფხერტით კალა ჩქარ ნენა ვარ-უშა გოშილუ დო იგზალუ.

      ameťişi biç̌i oxoyiz na-pxerťit ǩala çkar nena var-uşa goşilu do igzalu.

      Amet's son passed silently (without making a sound) between us as we sat at home and left.

   2. (ვარ (var) + imperfective + -შა (-şa))

      დიდი ნჯალეფეს ოწილაშე ვარ-ტაშა მეჲვა ვარ-ნიწილენ.

      didi ncalepes oǯilaşe var-ťaşa meyva var-niǯilen.

      Fruit cannot be harvested from large trees without an oǯilaşe (fruit picking tool).

8. (derives adverbs from verbs) instead
   1. (with imperfective optative mood)

      ჩხინდი ონჭაშა კაჲი ქოგამიშიჶონი დო დირახატი!

      çxindi onç̌aşa ǩayi kogamişifoni do diraxaťi!

      Instead of sniffing, blow your nose properly and feel better!

   2. (with perfective optative mood)

      საჲეტტი ნაკკუ ონ?” დეჲი იდუშუნაშა “საჲეტტი ნაკკუ იჲუ?” დეჲი იჭითხი.

      sayeťťi naǩǩu on?” deyi iduşunaşa “sayeťťi naǩǩu iyu?” deyi iç̌itxi.

      Instead of thinking, “What time is it?”, ask, “What time is it now?”

• In Atina and Artasheni dialects lative and ablative cases merged into one.
• The emphasis on the lative case-suffixed nouns shifts to the syllable before the case suffix.

• Kojima, Gôichi (2012–) “-şa[1]”, in Temel Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı‎^[1] (in Turkish)
• Kojima, Gôichi (2012–) “-şa[2]”, in Temel Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı‎^[2] (in Turkish)
• Kojima, Gôichi (2012–) “-şa[3]”, in Temel Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı‎^[3] (in Turkish)
• Kojima, Gôichi (2012–) “-şa[4]”, in Temel Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı‎^[4] (in Turkish)
• Kojima, Gôichi (2012–) “-şa[5]”, in Temel Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı‎^[5] (in Turkish)
• Kojima, Gôichi (2012–) “-şa[6]”, in Temel Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı‎^[6] (in Turkish)
• Kojima, Gôichi (2012–) “-şa[7]”, in Temel Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı‎^[7] (in Turkish)
• Kojima, Gôichi (2012–) “-şa[8]”, in Temel Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı‎^[8] (in Turkish)