ciemię

Inherited from Proto-Slavic *tě̀mę. First attested in the 15th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ɕʲɛmʲæ̃/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ɕʲɛmʲæ̃/

ciemię n

1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) crown (top of the head)
   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 28, 35:

     Vsdrowyon nye bødzesz mocz bycz od pyøty w nodze az do czemyenya

     [Uzdrowion nie będziesz moc być od pięty w nodze aż do ciemienia]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 33, 16:

     Pozegnanye gego... przydze na glowø Iozephowø a na czemyenyv *poswyaczonem myedzi braczø gego

     [Pożegnanie jego..., przydzie na głowę Jozefowę a na ciemieniu poświęconem miedzy bracią jego]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 33, 20:

     Pochficil gest ramyø y czemyø

     [Pochwycił jest ramię i ciemię]

   • 1907 [c. 1470], Jakub Parkoszowic, edited by Jan Łoś, Traktat o ortografii polskiej‎^[4], Żurawica, Świętokrzyskie Voivodeship, Krakow, page 406:

     C ... tripliciter in Polonorum ideomate asperatur: grosse, grossius et molliciter... Exemplum primi...: czas, czapka... Exemplum secundi: czalo, caask, cemø

     [C ... tripliciter in Polonorum ideomate asperatur: grosse, grossius et molliciter... Exemplum primi...: czas, czapka... Exemplum secundi: ciało , ciask, ciemię]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 138v:

     Tiringa czyemyą

     [Tiringa ciemię]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 144v:

     Vertex eyn scheyttel et capitur pro summitate cuiuslibet rei czyemya

     [Vertex eyn scheyttel et capitur pro summitate cuiuslibet rei ciemię]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 731:

     Drugy[m] potem przybyezącz vderzyl y v czyemya y rzekl: O Iesuszye, snadz czy myrzka w [o]czv, ba pokrzep szye ym, dobry druze!

     [Drugi[m] potem przybieżąc uderzył ji w ciemię i rzekł: O Jesusie, snadź ci mirzka w [o]czu, ba, pokrzep sie im, dobry druże!]

   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[6], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 491:

     Czema

     [Ciemię]

2. (hapax legomenon) temple (slightly flatter region, on either side of the head behind the eye and forehead)
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 66:

     Cziemyonam temporibus

     [Ciemionam temporibus]

• Polish: ciemię
• Silesian: ciymiã

• Boryś, Wiesław (2005) “ciemię”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “ciemię”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “ciemię”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “ciemię”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1955), “ciemię”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 294
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “ciemię”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “ciemię”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish ciemię.

• IPA^(key): (normal speech) /ˈt͡ɕɛ.mjɛ/, (careful speech) /ˈt͡ɕɛ.mjɛw̃/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛmjɛw̃
• Syllabification: cie‧mię

ciemię n (diminutive ciemionko or ciemiączko)

1. (anatomy) sinciput
2. (anatomy) fontanelle

• ciemię in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• ciemię in Polish dictionaries at PWN