cudzoziemiec

From cudzy +‎ -o- +‎ ziemia +‎ -ec. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡sʲud͡zʲɔʑɛmʲɛt͡sʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡sʲud͡zʲɔʑɛmʲɛt͡sʲ/

cudzoziemiec m animacy unattested (related adjective cudzoziemców)

1. (attested in Lesser Poland, Masovia, Sieradz-Łęczyca, Kuyavia, Greater Poland) alien, foreigner (person from a different land)

   Synonyms: cudzoziemca, cudzoziemianin

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page II Prol. 4:

     Wiszedl iesm przeciwo czudzozemczowi

     [Wyszedł jeśm przeciwo cudzoziemcowi]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 59, 9:

     Mne czudzozemczi poddani sø

     [Mnie cudzoziemcy poddani są]

   • 1874-1891 [1448], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[3], [4], [5]}, volume XXIV, Częstochowa, page 352:

     *Dzvdzoszemcze alienos

     [Cudzoziemce alienos]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 46:

     Vstawyamy, abi nygeden... zemyenyn nasz z czvdzozemczem... kostek nye gygral na pozyczki alybo na *brog, yano tylko za pyenyądze gothowe... Paknyąlibi ktho... swego dlvzebnyka alybo gego rąkoymyą pyenyądze thako poszyskane przykro vpomynal (si quis... acriter monuerit suum debitorem)..., ylkokroczby... layaal o dlug przerzeczoni, thylkokrocz gemv za szromothą wyną, yasz rzeczona pyencznadzescza, zaplaczicz ma

     [Ustawiamy, aby nijeden... ziemianin nasz z cudzoziemcem... kostek nie jigrał na pożyczki alibo na brog, jano tylko za pieniądze gotowe... Paknięlibi kto... swego dłużebnika alibo jego rękojmią [o] pieniądze tako pozyskane przykro upominał (si quis... acriter monuerit suum debitorem)..., ilkokroć by... łajał o dług przerzeczony, tylkokroć jemu za sromotę winę, jaż rzeczona pięćnadzieścia, zapłacić ma]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[6], 17, 27:

     Wszitczy møzowye domu gego, tako wschowayøczi, yako zakupyenczi y *czudzoszenczi, pospolu obrzazany sø

     [Wszytcy mężowie domu jego, tako wschowający jako zakupieńcy i cudzoziemcy pospołu obrzazani są]

   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 22, 10:

     Wszelki czvdzozemyecz nye bødze gescz swyøczonego

     [Wszelki cudzoziemiec nie będzie jeść święconego]

   • 1875 [c. 1455-1460], Zygmunt Celichowski, editor, Słowniczek łacińsko- polski wyrazów prawa magdeburskiego z wieku XV. Przedruk homograficzny z kodeksu kórnickiego‎^[8], page 1:

     Czudzozemyecz aduena

     [Cudzoziemiec aduena]

   • 1875 [c. 1455-1460], Zygmunt Celichowski, editor, Słowniczek łacińsko- polski wyrazów prawa magdeburskiego z wieku XV. Przedruk homograficzny z kodeksu kórnickiego‎^[9], page 1:

     Czydzozemyecz uel daleky przychodzen aligenigen

     [Cudzoziemiec vel daleki przychodzień aligenigena]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[10], [11], [12]}, volume XXII, Łęczyca, page 10:

     Extraneos, gl. ignotos homines, czvdzosyemczom, nyesznanich, priuatis, gl. notis, vos nunquam preferatis

     [Extraneos, gl. ignotos homines, cudzoziemcow, nieznanych, priuatis, gl. notis, vos nunquam preferatis]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 9:

     Czudzoziemyecz alienigena

     [Cudzoziemiec alienigena]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 102:

     Ku czudzoziemcziem ad extraneos

     [Ku cudzoziemcem ad extraneos]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 113:

     Czudzoziemczi extranei

     [Cudzoziemcy extranei]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 129:

     Czudzoziemyecz barbarus

     [Cudzoziemiec barbarus]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 132:

     Czudzoziemczem exterorum

     [Cudzoziemcem exterorum]

   • 1890 [XV ex.], Bolesław Erzepki, editor, Szczątki dawnej polszczyzny‎^[13], Mogilno, page 179:

     Czudzoszemczi alieni

     [Cudzoziemcy alieni]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 119r:

     Samaritanus […] et sunt Samaritani gentiles czvdzozyemyecz

     [Samaritanus […] et sunt Samaritani gentiles cudzoziemiec]

• Polish: cudzoziemiec
• Silesian: cudzoziymiec

• Boryś, Wiesław (2005) “cudzy”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “cudzy”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “cudzoziemiec”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• K. Nitsch, editor (1955), “cudzoziemiec”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 336
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “cudzoziemiec”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “cudzoziemiec”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish cudzoziemiec. By surface analysis, cudzy +‎ -o- +‎ ziemia +‎ -iec. Compare Russian чужезе́мец (čužezémec).

• IPA^(key): /t͡su.d͡zɔˈʑɛ.mjɛt͡s/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛmjɛt͡s
• Syllabification: cu‧dzo‧zie‧miec

cudzoziemiec m pers (female equivalent cudzoziemka)

1. alien, foreigner

   Synonym: obcokrajowiec

• cudzoziemiec in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• cudzoziemiec in Polish dictionaries at PWN