dealaigh
Irish
Alternative forms
- dealuigh (superseded)[1]
Etymology
From Middle Irish deiligid.[2]
Verb
dealaigh (present analytic dealaíonn, future analytic dealóidh, verbal noun dealú, past participle dealaithe)
- (transitive) to part, separate
- (transitive) to distinguish, differentiate
- (transitive) to take away
- (ambitransitive, mathematics) to subtract [with ó ‘from’]
- (intransitive with le) to depart
- Dealóidh mé liom.
- I'll leave.
Conjugation
conjugation of dealaigh (second conjugation)
| verbal noun | dealú | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| past participle | dealaithe | |||||||
| tense | singular | plural | relative | autonomous | ||||
| first | second | third | first | second | third | |||
| indicative | ||||||||
| present | dealaím | dealaíonn tú; dealaír† |
dealaíonn sé, sí | dealaímid; dealaíonn muid |
dealaíonn sibh | dealaíonn siad; dealaíd† |
a dhealaíonn; a dhealaíos / a ndealaíonn* |
dealaítear |
| past | dhealaigh mé; dhealaíos | dhealaigh tú; dhealaís | dhealaigh sé, sí | dhealaíomar; dhealaigh muid | dhealaigh sibh; dhealaíobhair | dhealaigh siad; dhealaíodar | a dhealaigh / ar dhealaigh* |
dealaíodh |
| past habitual | dhealaínn / ndealaínn‡‡ | dhealaíteá / ndealaíteᇇ | dhealaíodh sé, sí / ndealaíodh sé, s퇇 | dhealaímis; dhealaíodh muid / ndealaímis‡‡; ndealaíodh muid‡‡ | dhealaíodh sibh / ndealaíodh sibh‡‡ | dhealaídís; dhealaíodh siad / ndealaídís‡‡; ndealaíodh siad‡‡ | a dhealaíodh / a ndealaíodh* |
dhealaítí / ndealaít퇇 |
| future | dealóidh mé; dealód; dealóchaidh mé† |
dealóidh tú; dealóir†; dealóchaidh tú† |
dealóidh sé, sí; dealóchaidh sé, sí† |
dealóimid; dealóidh muid; dealóchaimid†; dealóchaidh muid† |
dealóidh sibh; dealóchaidh sibh† |
dealóidh siad; dealóid†; dealóchaidh siad† |
a dhealóidh; a dhealós; a dhealóchaidh†; a dhealóchas† / a ndealóidh*; a ndealóchaidh*† |
dealófar; dealóchar† |
| conditional | dhealóinn; dhealóchainn† / ndealóinn‡‡; ndealóchainn†‡‡ | dhealófá; dhealóchthᆠ/ ndealófᇇ; ndealóchthᆇ‡ | dhealódh sé, sí; dhealóchadh sé, sí† / ndealódh sé, s퇇; ndealóchadh sé, s톇‡ | dhealóimis; dhealódh muid; dhealóchaimis†; dhealóchadh muid† / ndealóimis‡‡; ndealódh muid‡‡; ndealóchaimis†‡‡; ndealóchadh muid†‡‡ | dhealódh sibh; dhealóchadh sibh† / ndealódh sibh‡‡; ndealóchadh sibh†‡‡ | dhealóidís; dhealódh siad; dhealóchadh siad† / ndealóidís‡‡; ndealódh siad‡‡; ndealóchadh siad†‡‡ | a dhealódh; a dhealóchadh† / a ndealódh*; a ndealóchadh*† |
dhealófaí; dhealóchthaí† / ndealófa퇇; ndealóchtha톇‡ |
| subjunctive | ||||||||
| present | go ndealaí mé; go ndealaíod† |
go ndealaí tú; go ndealaír† |
go ndealaí sé, sí | go ndealaímid; go ndealaí muid |
go ndealaí sibh | go ndealaí siad; go ndealaíd† |
— | go ndealaítear |
| past | dá ndealaínn | dá ndealaíteá | dá ndealaíodh sé, sí | dá ndealaímis; dá ndealaíodh muid |
dá ndealaíodh sibh | dá ndealaídís; dá ndealaíodh siad |
— | dá ndealaítí |
| imperative | ||||||||
| – | dealaím | dealaigh | dealaíodh sé, sí | dealaímis | dealaígí; dealaídh† |
dealaídís | — | dealaítear |
* indirect relative
† archaic or dialect form
‡‡ dependent form used with particles that trigger eclipsis
Derived terms
- scagdhealaigh
- sodhealaithe (“easily separated; isolable”)
Mutation
| radical | lenition | eclipsis |
|---|---|---|
| dealaigh | dhealaigh | ndealaigh |
Note: Certain mutated forms of some words can never occur in standard Modern Irish.
All possible mutated forms are displayed for convenience.
References
- ^ “dealaigh”, in Historical Irish Corpus, 1600–1926, Royal Irish Academy
- ^ Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “deiligidir”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
Further reading
- Ó Dónaill, Niall (1977) “dealaigh”, in Foclóir Gaeilge–Béarla, Dublin: An Gúm, →ISBN
- Dinneen, Patrick S. (1904) “dealuiġim”, in Foclóir Gaeḋilge agus Béarla, 1st edition, Dublin: Irish Texts Society, page 229
- de Bhaldraithe, Tomás (1959) “dealaigh”, in English-Irish Dictionary, An Gúm
- “dealaigh”, in New English-Irish Dictionary, Foras na Gaeilge, 2013–2025