dhe
See also: Appendix:Variations of "dhe"
Albanian
Etymology 1
From Proto-Albanian *dže, from Proto-Indo-European *-kʷe. Unlike its cognate descendants of Proto-Indo-European *-kʷe, dhe has lost its clitic behaviour, becoming like a typical coordinating conjunction such as English and. (Can this(+) etymology be sourced?)
Alternative forms
Pronunciation
- IPA(key): /ðe/
Audio: (file)
Conjunction
dhe
Etymology 2
From Proto-Albanian *dzō, from Proto-Indo-European *dʰǵʰōm (“earth”).[1] Compare Ancient Greek χθών (khthṓn), Latin humus, Old Church Slavonic землꙗ (zemlja). By some identified as the source of Ancient Greek δῆ (dê, “earth”).[2]
Pronunciation
- IPA(key): /ðe/
Noun
dhe m (plural dhera, definite dheu, definite plural dherat)
Declension
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| indefinite | definite | indefinite | definite | |
| nominative | dhe | dheu | dhera | dherat |
| accusative | dheun | |||
| dative | dheu | dheut | dherave | dherave |
| ablative | dherash | |||
Derived terms
Related terms
Verb
dhe
- second-person singular indicative aorist of jap
References
- ^ Orel, Vladimir E. (1998) “dhe”, in Albanian Etymological Dictionary, Leiden, Boston, Köln: Brill, →ISBN, page 80
- ^ Krzysztof Tomasz Witczak (2016) “The earliest Albanian loanwords in Greek”, in lnternational Conference on Language Contact in the Balkans and Asia Minor[1], page 41
Cornish
Alternative forms
Etymology
From Proto-Brythonic *di, from Proto-Celtic *dū, related to Breton da (“to, for”), Welsh i (“to, for”), Irish do (“to, for”).
Pronunciation
- IPA(key): /ðə/
Preposition
dhe (triggers soft mutation)
- to (expresses purpose)
- 1707, Edward Lhuyd, “Dzhûan Tſhei An Hɐr”, in Archæologia Britannica:
- me a vedn mɐz δa huillaz huêl δɐ îl
- I am going to go to look for work to do
- (when inflected for person) to, towards
- 1707, Edward Lhuyd, “Dzhûan Tſhei An Hɐr”, in Archæologia Britannica:
- Na meδ e veſter rei δem, ha me a vedn laveral δîz
- No, said his boss, give [it] to me, and I will tell you
- expresses possession
Usage notes
- Prepositions ending in dhe (see derived terms) trigger soft mutation.
Inflection
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| 1st person | dhymm | dhyn | |
| 2nd person | dhis | dhywgh | |
| 3rd person | m | dhodho | dhedha |
| f | dhedhi | ||
Derived terms
- a dermyn dhe dermyn (“periodically, from time to time”)
- a-barth dyghow dhe (“on the right side of”)
- a-barth kledh dhe (“on the left side of”)
- a-barth woles dhe (“on the bottom of”)
- a-dhelergh dhe (“at the back of, behind”)
- a-dhyghow dhe (“to the right of”)
- a-dreus dhe (“across from”)
- a-dro dhe (“about, concerning, on”)
- a-dryv dhe (“behind”)
- a-gledh dhe (“to the left of”)
- a-ji dhe (“within”)
- a-ji dhe our (“within an hour”)
- a-ugh dhe (“above, over”)
- a-ves dhe (“outside of”)
- a-wartha dhe (“on top of”)
- a-wartha dhe-woles (“upside-down”)
- a-wel dhe (“before the eyes of”)
- a-woles dhe (“below, under”)
- amma dhe nebonan (“kiss somebody”, verb)
- blamya nebonan rag ev dhe wul neppyth (“blame somebody for doing something”)
- boos dhe breder (“food for thought”)
- bos determys dhe (“to be determined”)
- bos dhe (“up to, until”)
- bos hwansek dhe (“wish to”)
- bos seghes dhe (“be thirsty”)
- bos usys dhe (“tend”)
- chonsya dhe (“happen to”)
- dhe biw (“whose”)
- dhe bub le (“all directions”)
- dhe dhorn (“nearby”)
- dhe hanter an fordh (“midway”)
- dhe les (“advantageous, useful”)
- dhe wari (“liberated”)
- dhe wir (“really, truly”)
- dhe-denewen (“to one side”)
- dhe-dre (“homewards”)
- dhe-hys (“at length”)
- dhe-les (“expedient”)
- dhe-ves (“away, off”)
- dos dhe weles (“come and see”)
- dy'Gwener dhe nos (“Friday night”)
- dy'Lun dhe nos (“Monday night”)
- dy'Mergher dhe nos (“Wednesday night”)
- dy'Meurth dhe nos (“Tuesday night”)
- dy'Sadorn dhe nos (“Saturday night”)
- dy'Sul dhe nos (“Sunday night”)
- dy'Yow dhe nos (“Thursday night”)
- dyski dhe nebonan gul neppyth (“teach someone to do something”)
- entra dhe neb le (“enter some place”)
- es dhe dhevnydhya (“user-friendly”)
- fyllel dhe (“fail somebody”)
- gasa spas dhe (“make space for”)
- gava dhe nebonan (“forgive somebody”)
- gesewgh ni dhe weles (“let's see”)
- gorra an galter dhe vryjyon (“put the kettle on”)
- gorra dhe (“apply”)
- gorra dhe vernans (“execute”)
- gorra dhe-ves (“take away”)
- gorra own dhe (“frighten, scare”)
- grassa dhe nebonan a neppyth (“thank somebody for something”)
- grevya dhe nebonan (“give somebody trouble”)
- gul bismer dhe (“degrade, discredit, disgrace”)
- gul dhe glamdera (“stun”)
- gul dhe nebonan gul neppyth (“make somebody do something”)
- gul revrons dhe (“respect”, verb)
- hackya dhe-ves (“chop/hack off”)
- haval dhe (“look like”, verb)
- hegar dhe geun (“dog friendly”)
- hegar dhe redyoryon (“reader friendly”)
- henn yw dhe styrya (“namely”)
- junya dhe (“connect/join to/with”)
- kales dhe wul (“hard to do”)
- kavos chons dhe (“get round to”)
- kontrari dhe (“as opposed to”)
- kwit dhe-ves (“completely gone”)
- meur ras dhe (“thanks to”)
- mires dhe (“watch over, escort”)
- mos dhe arvow (“take up arms”)
- mos dhe goll (“go missing”)
- mos dhe-ves (“go away”)
- na bleg dhe dus (“unpopular”)
- ogas dhe (“approximately”)
- omblegya dhe (“bow down to”)
- omres dhe (“dependent on”)
- omsettya dhe (“undertake to”)
- parys dhe ania (“disruptive”)
- penn dhe benn (“end to end”)
- plegya dhe (“be pleasing to”)
- ri dyskans dhe (“educate”)
- ri neppyth yn kendon dhe nebonan (“lend something to somebody”)
- spit dhe (“in spite of”)
- tenna dhe (“shoot at”)
- tewlel dhe skoll (“throw away”)
- tewlel dhe-ves (“trash, throw away”)
- treghi dhe-ves (“amputate, cut off”)
- trestya dhe (“rely on”)
- treylya dhe-ves (“avert”)
- yn despit dhe (“despite”)
- yn hevelep dhe (“in the likeness of”)
- yn konter dhe (“as opposed to”)
Irish
Alternative forms
Pronunciation
Pronoun
dhe (emphatic dhesean)
- third-person singular masculine of de
References
- ^ Finck, F. N. (1899) Die araner mundart [The Aran Dialect] (in German), Erster Band: Grammatik [First volume: Grammar], Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, page 194
- ^ de Bhaldraithe, Tomás (1977) Gaeilge Chois Fhairrge: An Deilbhíocht [The Irish of Cois Fharraige: Accidence] (in Irish), 2nd edition, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath [Dublin Institute for Advanced Studies], section 302, page 142
Scottish Gaelic
Preposition
dhe (+ dative)
- alternative form of de